Icterus (geelzucht): symptomen, oorzaak en behandeling

Icterus is de medische benaming van 'geelzucht'. Icterus is geen aandoening, maar een symptoom van een onderliggende aandoening of stoornis. Icterus is het symptoom dat je geel ziet. Dit is meestal het best te zien aan het oogwit, dat geel kleurt. Andere symptomen die kunnen optreden zijn jeuk, verlies van eetlust, gewichtsverlies, lichte kleur ontlasting, donkere urine en koorts. Icterus bij een volwassen man of vrouw, kan een teken zijn van een ernstiger onderliggende aandoening. Geelzucht wordt veroorzaakt door de opbouw van de stof genaamd bilirubine in je bloed. Omdat bilirubine wordt gevormd in de lever, is icterus meestal een symptoom van een leverziekte veroorzaakt door virale infecties (hepatitis A, B of C), levrcirrose of zwaar drinken, een auto-immuunziekte, zoals primaire biliaire cirrose, erfelijke aandoeningen, zoals het syndroom van Dubin-Johnson, medicijnen, zwangerschap, of het syndroom van Gilbert. De behandeling van icterus hangt af van de oorzaak.

• Wat is icterus?
• Symptoom
• Geelzucht bij een baby
• Oorzaken van icterus
• Slechte leverfunctie
• Obstructie
• Hemolyse
• Symptomen en complicaties
• Gele huid en ogen
• Donkere urine en lichte poep
• Buikpijn
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van icterus
• Preventie

Wat is icterus?

Symptoom

Icterus of geelzucht is een symptoom van een onderliggend medisch probleem en het wordt meestal geassocieerd met de lever of de galblaas. Geelzucht veroorzaakt een gele huid en gele ogen door een overmaat van het galpigment bilirubine in de vetlaag onder de huid. Of het lichaam produceert te veel bilirubine, of het raakt er niet snel genoeg vanaf.

Geelzucht bij een baby

Geelzucht kan voorkomen bij pasgeborenen, met name premature baby's. Deze vorm van geelzucht komt door een teveel aan foetaal hemoglobine en onrijpheid van de lever. Neonatale icterus verdwijnt meestal binnen enkele dagen, maar sommige baby's hebben behandeling met een fototherapielamp nodig (speciaal licht die bilirubine helpt afbreken). In dit geval is de vergeling van de huid niet te wijten aan een leverziekte of galblaasziekte.

Oorzaken van icterus

Normaal gesproken stroomt er constant een grote hoeveelheid bloed door de lever, die kan worden beschouwd als de 'chemische fabriek' van het lichaam. De lever breekt oude, inefficiënte rode bloedcellen af ​​in een proces genaamd hemolyse. Hierdoor wordt een grote hoeveelheden bilirubine vrijgegeven. De lever produceert ook de overige componenten van gal. Dit is een groengele vloeistof dat door de lever wordt afgescheiden en dat cholesterol, galzouten en afvalstoffen bevat, zoals bilirubine. De bilirubine verlaat de lever via de galwegen in de galblaas. Galvloeistof wordt via de galwegen aan de dunne darm afgegeven, waar het nodig is om vetten te verteren.

Teveel bilirubine kan giftig zijn en geelzucht veroorzaken. Daarom is het belangrijk om het zo snel uit het lichaam te verwijderen. Er zijn grofweg drie manieren waarop dit proces fout kan gaan:

• De lever zelf kan tijdelijk of permanent beschadigd zijn, waardoor het minder goed bilirubine kan afbreken;
• De galblaas of de galwegen kunnen worden geblokkeerd, waardoor uitscheiding van bilirubine in de darm wordt tegengehouden. Bilirubine zal dan terugvloeien in de lever en dan in de bloedbaan terechtkomen.
• Elke aandoening die tot zeer snelle vernietiging van rode bloedcellen leidt, kan een overmaat aan bilirubine veroorzaken, te veel voor zelfs een gezonde lever om weg te werken. Het teveel aan bilirubine komt vervolgens in de bloedbaan terecht.

Slechte leverfunctie

Enkele oorzaken van icterus als gevolg van een slechte leverfunctie zijn:

Virale hepatitis
Hepatitis A, B, C, D en E kunnen allemaal tijdelijke leverontsteking veroorzaken. Hepatitis B en C kunnen ook chronische, levenslange ontsteking veroorzaken.

Toxische hepatitis
Toxische hepatitis kan worden veroorzaakt door bepaalde stoffen waaraan je blootgesteld bent, zoals alcohol, chemicaliën, medicijnen of voedingssupplementen.

Auto-immuun hepatitis
Bij auto-immuun hepatitis valt het immuunsysteem van het lichaam zijn eigen levercellen aan. Auto-immuun hepatitis komt vaker voor bij mensen en families met andere auto-immuunziekten, zoals lupus, schildklieraandoeningen, diabetes of colitis ulcerosa. Primaire biliaire cirrose is een andere auto-immuun aandoening van de lever en duidt op ontsteking van de galwegen.

Alcoholische hepatitis
Alcoholische hepatitis is schade aan de lever die wordt veroorzaakt door overmatig, langdurig alcoholgebruik.

Syndroom van Gilbert
Bij deze onschadelijke erfelijke aandoening werkt een bepaald enzym in de lever niet goed.

Obstructie

Sommige oorzaken van geelzucht als gevolg van obstructie (verstopping) zijn:

Galstenen
Galstenen worden gevormd in de galblaas en kunnen de galwegen blokkeren, waardoor gal (en bilirubine) de darm niet bereiken. Soms raken de galwegen geïnfecteerd en ontstoken.

Zwangerschapscholestase
Dit betreft galstuwing (cholestase) dat door een zwangerschap wordt veroorzaakt.

Tumoren
Deze kunnen zich vormen in de lever, alvleesklier of galblaas. Ze zijn soms verantwoordelijk voor obstructie.

Hemolyse

Hierbij wordt geelzucht veroorzaakt door de snelle toename van de afbraak en vernietiging van de rode bloedcellen (hemolyse). Sommige oorzaken zijn:

Malaria
Bij malaria vernietigt de lever rode bloedcellen die met de parasiet besmet zijn.

Hemolytische anemie
Hemolytische anemie is een anemie die het gevolg is van hemolyse.

Neonatale icterus
Deze toestand komt voor bij veel pasgeboren baby's.

Symptomen en complicaties

Gele huid en ogen

Wanneer je geelzucht hebt, zijn je huid en oogwit geel van kleur. Soms krijgen mensen die veel wortelen of bèta-caroteen tabletten eten, een geelachtige kleur. De aanwezigheid van grote hoeveelheden caroteen in het bloed heet 'carotenemie', en kan gemakkelijk onderscheiden worden van geelzucht omdat het oogwit niet geel wordt.

Donkere urine en lichte poep

Andere symptomen zijn afhankelijk van de oorzaak van geelzucht. Als er koorts of griepachtige klachten optreden, is het meestal een teken van virale hepatitis. Donkere urine, gebruikelijk bij hepatitis, is over het algemeen een teken van slechte leverfunctie of verhoogde afbraak van rode bloedcellen. Het lichaam probeert zich via de urine te ontdoen van overmatig bilirubine. Bleke, witte of klei-gekleurde ontlasting, wijst op een obstructie in de galblaas of galwegen.

Buikpijn

Veel mensen met obstructie als gevolg van galstenen ervaren buikpijn, terwijl mensen met obstructie door tumoren meestal geelzucht hebben zonder pijn.

Onderzoek en diagnose

De arts zal je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen en een lichamelijk onderzoek uitvoeren. De arts zal vragen stellen over hoe plotseling de geelzucht kwam opzetten, welke andere symptomen er mee gepaard gaan en hoe je ontlasting en urine eruit zien. Er wordt ook een bloedmonster genomen en gecontroleerd op antilichamen tegen het hepatitisvirus, abnormale rode bloedcellen, bilirubine niveaus en diverse andere stoffen die aanwijzingen geven over de leverfunctie. Je arts kan ook andere onderzoeken laten uitvoeren, zoals een echografie of biopsie (waarbij een stukje weefsel uit de lever wordt weggenomen voor onderzoek onder de microscoop), om de oorzaak van geelzucht te bepalen.

Behandeling van icterus

Er is geen behandeling voor geelzucht als zodanig, omdat het geen ziekte is maar een teken van een onderliggend medisch probleem. De aanpak is om, indien mogelijk, de onderliggende oorzaak effectief te behandelen. Sommige van de medische problemen die geelzucht veroorzaken, zijn te genezen, zoals malaria. Andere zijn niet te genezen, maar wel behandelbaar. Vele aandoeningen die icterus veroorzaken, zoals hepatitis A, geelzucht bij borelingen, of cholestase tijdens de zwangerschap, gaan vanzelf (vaak) weg zonder behandeling. Gewoonlijk is behandeling onnodig. Aandoeningen zoals levercirrose en chronische hepatitis zijn levenslang aanwezig en kunnen permanente of terugkerende geelzucht veroorzaken. Sommige vormen van kanker kunnen geelzucht veroorzaken en moeten zo vroeg mogelijk door een arts worden onderzocht en behandeld, omdat vroege detectie en behandeling gunstig is voor de prognose.

Preventie

Veel van bovenvermelde ziekten zijn erfelijk of betreffen auto-immuun aandoeningen, waarvan niet bekend is hoe je deze kunt voorkomen. Je kan echter iets doen om de twee meest voorkomende oorzaken van icterus, virale hepatitis en alcoholische leverziekte, te voorkomen. Er zijn vaccins tegen hepatitis A en B (hoewel helaas niet tegen type C). Het hepatitis B-vaccin kan je beschermen tegen levenslange complicaties van deze ziekte. Mensen die aan alcoholisme lijden, kunnen hun risico op alcoholische leverziekte verminderen door hulp te zoeken voor hun alcoholverslaving.

Lees verder

• Geelzucht bij een baby: symptomen, oorzaak en behandeling
• Geelzucht: symptomen, oorzaken en behandeling van icterus
• Gele ogen en gele huid: oorzaken, symptomen en behandeling
• Leverfunctieonderzoek: verstoorde leverfunctie symptomen
• Pijn aan de lever: oorzaken en symptomen van leverpijn