Neonatale icterus: Behandeling van geelzucht bij baby’s

Veel pasgeboren baby's ontwikkelen geelzucht, een aandoening waarbij de huid en het wit van de ogen binnen enkele dagen na de geboorte geelachtig van kleur wordt. Circa de helft van de pasgeborenen ontwikkelt milde geelzucht in de eerste dagen van het leven. Bij te vroeg geboren baby’s begint geelzucht vroeg en houdt dit langer aan dan bij voldragen baby's. De geelverkleuring ontstaat meestal door verhoogde bilirubinewaarden in het bloed. Meestal verdwijnen de klachten vanzelf, maar bij extreem hoge spiegels zijn diverse behandelingen mogelijk zoals een behandeling via licht en een wisseltransfusie. Bij extreem hoge bilirubineniveaus ontstaan complicaties zoals hersenschade (kernicterus), hersenverlamming en doofheid.

• Oorzaken van geelzucht bij baby’s
• Soorten van geelzucht bij zuigelingen
• Fysiologische geelzucht
• Ernstige neonatale icterus
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van geelverkleuring bij pasgeborenen
• Fototherapie
• Glasvezeldeken
• Intraveneus immunoglobuline (IVIg)
• Wisseltransfusie
• Prognose
• Complicaties van neonatale icterus
• Preventie

Oorzaken van geelzucht bij baby’s

Geelzucht bij baby’s treedt op wanneer een baby een hoog niveau van bilirubine in het bloed heeft (hyperbilirubinemie). Bilirubine is een gele stof die het lichaam aanmaakt bij het vervangen van oude rode bloedcellen. De lever helpt de stof af te breken zodat deze uit het lichaam kan verdwijnen via de ontlasting. Een hoog niveau van bilirubine zorgt ervoor dat de huid van een baby en het wit van de ogen geel lijken, hetgeen bekend staat als ‘geelzucht’.

Soorten van geelzucht bij zuigelingen

Fysiologische geelzucht

Het is normaal dat het bilirubinegehalte van een baby na de geboorte een beetje te hoog is. Wanneer de baby in de baarmoeder groeit, verwijdert de placenta bilirubine uit het lichaam van de baby. Na de geboorte begint de lever van de baby dit werk te doen. Het duurt meestal enige tijd voordat de lever van de baby dit efficiënt kan uitvoeren. De meeste pasgeborenen hebben een gele verkleuring van de huid of geelzucht, hetgeen bekend staat als ‘fysiologische geelzucht’. Het is vaak het meest opvallend wanneer de baby twee tot vier dagen oud is. Meestal veroorzaakt dit geen problemen en verdwijnt de geelzucht binnen de twee weken. Twee soorten geelzucht zijn mogelijk bij pasgeborenen die borstvoeding krijgen. Beide typen zijn meestal onschadelijk.

Borstvoedingsgeelzucht
Borstvoedingsgeelzucht komt voor bij baby's die borstvoeding hebben gekregen tijdens de eerste week van het leven. Wellicht zuigen baby's niet goed of komt de moedermelk te langzaam binnen.

Moedermelkgeelzucht
Moedermelkgeelzucht is nog anders dan borstvoedingsgeelzucht. Dit type geelzucht verschijnt bij sommige gezonde baby's die borstvoeding krijgen na dag zeven van het leven. De geelzucht piekt vaak tijdens week twee en drie, maar houdt soms een maand of langer op een laag niveau aan. Het probleem is te wijten aan de manier waarop stoffen in de moedermelk de afbraak van bilirubine in de lever regelen.

Ernstige neonatale icterus

Ernstige geelzucht bij pasgeborenen treedt op wanneer de baby lijdt aan één van volgende aandoeningen of te maken krijgt met één van volgende problemen:

• abnormale bloedcelvormen (zoals sikkelcelanemie)
• bacteriële of virale infecties
• bepaalde medicijnen
• bij de geboorte aanwezige infecties, zoals rodehond of syfilis
• bloedingen onder de hoofdhuid (cefalohematoom) veroorzaakt door een moeilijke bevalling
• een bloedgroepmismatch tussen de moeder en de baby (rh-incompatibiliteit)
• een gebrek aan bepaalde belangrijke enzymen (soort eiwitten)
• een laag zuurstofniveau (hypoxie)
• een te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie)
• hogere niveaus van rode bloedcellen, wat vaker voorkomt bij baby's met een klein gestalte en enkele tweelingen
• te vroeg geboren baby’s
• veel verschillende genetische of erfelijke aandoeningen
• ziekten die de lever of galwegen treffen, zoals mucoviscidose of hepatitis (leverontsteking)

Symptomen

Geelzucht veroorzaakt een gele kleur van de huid. De kleur begint soms op het gezicht en verspreidt zich vervolgens naar de borst, het buikgebied, de benen en de voetzolen. Ook volgende tekenen komen voor: weinig energie, vermoeidheid, slaperigheid, een bleke ontlasting, donkere urine, voedingsproblemen, moeite om aan te komen in gewicht en prikkelbaarheid.

Diagnose en onderzoeken

Artsen letten in het ziekenhuis op tekenen van geelzucht. Nadat de pasgeborene naar huis gaat, herkennen familieleden de tekenen van geelzucht meestal. Elke baby met icterus, moet direct een bloedonderzoek krijgen waarbij de arts de bilirubinespiegels controleert. Veel ziekenhuizen controleren de totale bilirubinespiegel op alle baby’s wanneer ze ongeveer 24 uur oud zijn. Bijkomende onderzoeken zijn soms nodig voor baby's die een behandeling nodig hebben of baby’s waarvan de totale bilirubinespiegel sneller stijgt dan verwacht.

Behandeling van geelverkleuring bij pasgeborenen

Een behandeling voor neonatale icterus is meestal niet nodig. Wanneer het bilirubineniveau te hoog is of te snel stijgt, is wel een behandeling vereist. Wanneer een behandeling nodig is, hangt het type af van:

• de leeftijd van de baby
• het bilirubineniveau van de baby
• hoe snel het niveau is gestegen
• of de baby al vroeg werd geboren (baby's die vroeg geboren zijn, krijgen sneller een behandeling tegen lagere bilirubinespiegels)

Een baby met geelzucht moet veel vocht opnemen met de moedermelk of flesvoeding: De baby moet tot twaalf keer per dag voeding krijgen zodat hij frequente stoelgang krijgt. Op deze manier verdwijnt de bilirubine via de ontlasting. In zeldzame gevallen is intraveneuze (via een ader) vochttoediening bij een baby nodig. Sommige zuigelingen hebben een behandeling in het ziekenhuis nodig terwijl andere baby’s weer naar het ziekenhuis moeten voor een behandeling nadat ze al enkele dagen oud zijn. Een behandeling in het ziekenhuis duurt meestal één à twee dagen.

Fototherapie

Soms gebruikt de arts speciale blauwe lichten bij baby's met een zeer hoog bilirubineniveau. Deze lampen werken door bilirubine in de huid af te breken. De arts legt het kind onder deze lampen in een warm, gesloten bed om een constante temperatuur te handhaven. De baby draagt alleen een luier en speciale oogbescherming. De moeder moet borstvoeding voortzetten tijdens fototherapie indien mogelijk. In zeldzame gevallen is een intraveneuze lijn nodig om vocht bij te geven.

Glasvezeldeken

Als de bilirubinespiegel niet te hoog is of niet snel stijgt, is fototherapie thuis mogelijk met behulp van een glasvezeldeken met kleine felle lichten in. Een bed met een lichtgevende matras, is ook een mogelijkheid. De verzorger moet verder de natte en vuile luiers tellen.

Intraveneus immunoglobuline (IVIg)

De arts dient soms ook intraveneus immunoglobuline aan baby's met ernstige geelzucht toe om de bilirubinespiegel te verlagen. Dit gebeurt in gevallen van rhesus- of ABO-incompatibiliteit.

Wisseltransfusie

In de meest ernstige gevallen van geelzucht is een wisseltransfusie vereist. Bij deze procedure wordt het bloed van de baby vervangen door vers bloed. Deze procedure wordt enkel uitgevoerd wanneer fototherapie niet werkt omdat een baby hiervoor op de afdeling intensieve zorgen moet verblijven.

Prognose

Geelzucht bij baby’s is meestal onschadelijk. Voor de meeste baby’s verdwijnt geelzucht binnen één tot twee weken zonder behandeling.

Complicaties van neonatale icterus

Zeldzame, maar ernstige complicaties veroorzaakt door hoge bilirubinespiegels zijn onder andere:

• doofheid
• hersenverlamming
• kernicterus, hersenbeschadiging met o.a. epilepsieaanvallen door zeer hoge bilirubinewaarden

Preventie

Bij pasgeborenen is enige mate van geelzucht normaal en waarschijnlijk niet te voorkomen. Het risico op ernstige geelzucht is te verminderen door baby's de eerste paar dagen minimaal acht tot twaalf keer per dag te voeden. Alle zwangere vrouwen moeten verder op hun bloedgroep en ongebruikelijke antilichamen worden getest. Als de moeder rh-negatief is, is een vervolgtest op de navelstreng van de baby aanbevolen. Deze test is ook soms nodig als het bloedtype van de moeder O-positief is. Een zorgvuldige monitoring van alle baby's tijdens de eerste vijf dagen van het leven voorkomt tot slot de meeste complicaties van geelzucht.

Lees verder

• Kernicterus: Ernstige geelzucht met hersenschade
• Geelzucht (icterus): Soorten, oorzaken en symptomen
• Icterus (geelzucht) en hepatitis (leverontsteking)