Gele ogen en gele huid: oorzaken, symptomen en behandeling

Gele ogen en een gele huid wijst op geelzucht (icterus), wat geen aandoening op zich is maar een verschijnsel van verschillende aandoeningen van de lever en galblaas. De kleur van de huid en het oogwit is afhankelijk van het bilirubineniveau. Bilirubine is een afvalstof die in het bloed wordt aangetroffen. Bepaalde niveaus leiden tot een gele kleur, terwijl zeer hoge niveaus bruin lijken. Geelzucht bij pasgeboren baby's komt vaak voor. Ongeveer 60 procent van alle kinderen die in Nederland worden geboren hebben geelzucht (icterus neonatorum). Geelzucht kan echter voorkomen bij mensen van alle leeftijden en is normaal gesproken het gevolg van een onderliggende aandoening. Geelzucht wijst normaal gesproken op een probleem met de lever of de galblaas. Dit kan gepaard gaan met andere klachten en symptomen, zoals jeuk, donkere urine en witte poep. Soms ontstaat een gelige huidtint door voeding. De behandeling van gele ogen en gele huid hangt af van de onderliggende oorzaak.

• Gele ogen en gele huid
• Oorzaken van geelzucht
• Probleem in lever of galblaas
• Hyperbilirubinemie
• Risicofactoren
• Gele huid door voeding
• Symptomen: gele ogen en gele huid
• Complicaties
• Psychische gevolgen
• Lichamelijke complicaties
• Bilirubinewaarden
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Leverfunctieonderzoek
• Bloedonderzoek
• Beelvormend onderzoek
• Leverbiopsie
• Behandeling van geelzucht
• Preventie

Gele ogen en gele huid

Gele ogen en een gele huid wijst op geelzucht. Geelzucht wordt veroorzaakt door een opeenhoping van bilirubine, een afvalstof in het bloed. Een ontstoken lever of verstopte galwegen kunnen tot geelzucht leiden, evenals andere onderliggende aandoeningen. Symptomen zijn onder meer een gele tint van de huid en het oogwit, donkere urine en jeuk. De diagnose geelzucht wordt gesteld op basis van een reeks onderzoeken. Geelzucht wordt behandeld door de onderliggende oorzaak te aan te pakken.

Oorzaken van geelzucht

Probleem in lever of galblaas

Geelzucht duidt op een geelverkleuring van de huid en het oogwit en het treedt op als het lichaam bilirubine niet goed verwerkt. Dit kan te wijten zijn aan een probleem in de lever of de galblaas. Geelzucht staat ook bekend als icterus. Het geelzien van pasgeborenen wordt icterus neonatorum genoemd en dit is een normaal verschijnsel.

Hyperbilirubinemie

Bilirubine is geelgekleurd afvalmateriaal dat in de bloedbaan achterblijft nadat ijzer uit het bloed is verwijderd. De lever filtert afvalstoffen uit het bloed. Wanneer bilirubine de lever bereikt, hechten andere chemicaliën eraan. De door de lever verwerkte bilirubine staat bekend als geconjugeerd bilirubine (na omzetting in de lever). De lever produceert gal, een spijsverteringssap. Geconjugeerde bilirubine komt de gal binnen, waarna deze stof het lichaam. Het is dit type bilirubine dat de ontlasting zijn bruine kleur geeft. Als er te veel bilirubine aanwezig is, kan het in de omliggende weefsels lekken. Dit staat bekend als hyperbilirubinemie en veroorzaakt de gele kleur in de huid en ogen.

Risicofactoren

Geelzucht treedt meestal op als gevolg van een onderliggende stoornis die ofwel leidt tot een overproductie van bilirubine of zorgt voor een blokkade in de afvoer van de galvloeistof, waardoor de galvloeistof die in de lever wordt gevormd niet meer kan worden afgevoerd. Beide processen leiden ertoe dat bilirubine in weefsels wordt afgezet.

Onderliggende factoren die geelzucht kan veroorzaken zijn:

• Acute leverontsteking: dit kan het vermogen van de lever om bilirubine te verwerken en af te scheiden verminderen, resulterend in een opeenhoping.
• Galwegontsteking: hierbij zijn de galwegen in of buiten de lever ontstoken. Dit kan de afscheiding van gal en de verwijdering van bilirubine tegenwerken, waardoor geelzucht ontstaat.
• Obstructie van de galwegen: door bijvoorbeeld galstenen, tumoren of ontstekingen. Dit voorkomt dat de lever bilirubine opruimt.
• Hemolytische anemie: waarbij de rode bloedcellen sneller worden afgebroken dan het beenmerg ze maakt. De productie van bilirubine neemt toe wanneer grote hoeveelheden rode bloedcellen worden afgebroken.
• Syndroom van Gilbert: een erfelijke, maar onschuldige leveraandoening waarbij een bepaald enzym in de lever niet goed werkt.
• Cholestase of galstuwing: dit onderbreekt de stroom van gal uit de lever. Het galbevattende geconjugeerde bilirubine blijft in de lever achter in plaats van te worden uitgescheiden.

Zeldzamere factoren die geelzucht kunnen veroorzaken zijn:

• Syndroom van Crigler-Najjar (CNS): een zeldzame aandoening waarbij het metabolisme van bilirubine gestoord verloopt.
• Dubin-Johnson syndroom: een vorm van geelzucht, die geen kwaad kan. en wordt veroorzaakt door verandering van het DNA. Het is een chronische geelzucht die voorkomt dat geconjugeerd bilirubine wordt uitgescheiden uit de cellen van de lever.

Gele huid door voeding

Bepaalde voeding kan een gele huid veroorzaken, oftewel pseudo-geelzucht. Pseudo-geelzucht is een ongevaarlijke toestand. Door overmatige inname van bètacaroteen (aanwezig in groentes zoals wortelen en zoete aardappelen en in geel/oranje fruit waaronder abrikozen, papaja's, mango's en perziken), kan pseudo-icterus ontstaan door neerslag ter hoogte van de huid. Het oogwit blijft gespaard, waardoor het kan worden onderscheiden van echte geelzucht. De vergeling van de huid is bij pseudo-geelzucht dus het gevolg van een teveel aan bètacaroteen en niet van een overmaat aan bilirubine. Pseudo-geelzucht ontstaat meestal door het eten van grote hoeveelheden wortel, pompoen of meloen.

Symptomen: gele ogen en gele huid

Een teveel aan bilirubine kan de gele tint in de ogen en huid veroorzaken. Veel voorkomende symptomen van geelzucht zijn:

• een gele huid en gele ogen
• bleke ontlasting
• donkere urine
• jeuk

Andere symptomen van geelzucht als gevolg van lage bilirubinespiegels zijn onder meer:

• vermoeidheid
• buikpijn
• gewichtsverlies
• braken
• koorts

Complicaties

Psychische gevolgen

De jeuk die gepaard gaat met geelzucht kan soms zo intens zijn dat van patiënten bekend is dat ze hun huid kapot krabben, slapeloosheid ervaren (en daardoor leiden aan slaaptekort) of in extreme gevallen zelfs gedachten aan zelfmoord hebben en depressie ervaren.

Lichamelijke complicaties

Wanneer complicaties optreden, is dit meestal vanwege het onderliggende probleem of de onderliggende aandoening, niet de geelzucht zelf. Als bijvoorbeeld een geblokkeerd galkanaal tot geelzucht leidt, kan dit leiden tot bloedingen. Dit komt omdat de blokkade leidt tot een tekort aan vitaminen die nodig zijn voor stolling.

Bilirubinewaarden

Het niveau van bilirubine wordt vastgesteld via bloedonderzoek (een bilirubinetest). Deze meet de ongeconjugeerde of indirecte bilirubinespiegels. Deze zijn verantwoordelijk voor het ontstaan ​​van geelzucht. Bilirubineniveaus worden gemeten in milligrammen per deciliter (mg/dL). Volwassenen en oudere kinderen moeten een niveau tussen 0,3 en 0,6 mg/dL hebben. Deze waarden kunnen per laboratorium verschillen. Ongeveer 97 procent van de kinderen die worden geboren na 9 maanden zwangerschap heeft een niveau lager dan 13 mg/dL. Als ze hogere niveaus vertonen, worden ze meestal doorverwezen voor nader onderzoek.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Een arts zal vragen stellen over de klachten die je ervaart en je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen. Daarna zal de arts lichamelijk onderzoek verrichten. Een te hoog bilirubinegehalte kan aangetoond worden via bloedonderzoek en kan de diagnose bevestigen. De arts zal de buik bevoelen (palpatie) en de stevigheid van de lever controleren. Een stevige lever duidt op levercirrose of littekenvorming in de lever. Een keiharde lever suggereert leverkanker.

Leverfunctieonderzoek

Verschillende tests kunnen geelzucht bevestigen. De eerste is een leverfunctieonderzoek om uit te zoeken of de lever naar behoren functioneert.

Bloedonderzoek

Als een arts de oorzaak niet kan vinden, kan hij bloedonderzoek doen om de bilirubinespiegel en de samenstelling van het bloed te controleren:

• Bilirubinetest: een hoog gehalte ongeconjugeerd bilirubine in vergelijking met gehaltes geconjugeerde bilirubine duiden op hemolytische geelzucht.
• Volledig bloedbeeld: een algemene test die vaak wordt aangevraagd en het aantal rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes meet.
• Bloedonderzoek naar hepatitis A, B en C.

Beelvormend onderzoek

De arts zal de structuur van de lever onderzoeken als deze een obstructie vermoedt. In deze gevallen kan beeldvormingsonderzoek worden gebruikt, waaronder MRI-, CT- en echografische scans. Ze kunnen ook een endoscopische endoscopische retrograde cholangiopancreatografie, kortweg ERCP, uitvoeren. Dit is een procedure die endoscopie en röntgenbeeldvorming combineert.

Leverbiopsie

Een leverbiopsie kan controleren op ontsteking, cirrose, kanker en leververvetting. Hierbij wordt een naald in de lever ingebracht om een ​​weefselmonster te verkrijgen. Het monster wordt vervolgens onder een microscoop onderzocht.

Behandeling van geelzucht

De behandeling van witte ogen en witte huid door geelzucht zal afhangen van de onderliggende oorzaak. De behandeling van geelzucht richt zich op de oorzaak in plaats van de geelzucht-symptomen. De volgende behandelingen kunnen worden gegeven:

• Door anemie veroorzaakte geelzucht kan worden behandeld door de hoeveelheid ijzer in het bloed te verhogen door ijzersupplementen te nemen of meer ijzerrijk voedsel te eten.
• Hepatitis-geïnduceerde geelzucht vereist antivirale of steroïde medicijnen.
• Artsen kunnen obstructie-geïnduceerde geelzucht behandelen door de obstructie operatief te verwijderen.
• Als de geelzucht wordt veroorzaakt door het gebruik van een medicijn, kan de arts een ander medicijn voorschrijven.

Preventie

Geelzucht is gerelateerd aan de leverfunctie. Het is essentieel dat je je lever gezond en vitaal houdt door een uitgebalanceerd dieet, regelmatig te bewegen en geen alcohol te drinken (of slechts met mate).

Lees verder

• Geelzucht: symptomen, oorzaken en behandeling van icterus
• Icterus (geelzucht): symptomen, oorzaak en behandeling
• Leverpijn (pijn aan de lever): steken of pijn in leverstreek
• Gele huid: oorzaken van gele huidverkleuring (xanthoderma)
• Leverwaarden: symptomen normale en verhoogde leverwaarden