Inenten tegen gele koorts

Wie op vakantie gaat naar bepaalde delen van Zuid-Amerika of Afrika krijgt vaak het advies en soms zelfs de verplichting zich in te laten enten tegen gele koorts. Deze waarschuwing is er niet voor niets, want gele koorts is een zeer gevaarlijke ziekte: zo'n 50% van de mensen die het virus oploopt komt er uiteindelijk aan te overlijden. Gele koorts wordt overgebracht door muggen. Het kan niet van mens op mens worden doorgegeven.

Wat is gele koorts?

Gele koorts is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door het gelekoorts-virus. Dit wordt verspreid door muggen. Deze ziekte komt op dit moment voor in Afrika (uitsluitend zuidelijk van de Sahara), in Zuid-Amerika en in Midden-Amerika. Bij elkaar zijn er gemiddeld zo'n 200.000 patiënten per jaar, waarvan zeker 90% in Afrika. In Nederland komt het al ruim 10 jaar niet meer voor.

Het gele koorts virus wordt ingedeeld bij de Flavivirussen, en niet zoals vroeger bij de Togavirussen. Het is in wetenschappelijke termen een enkelstreng RNA-virus met een grootte van zo'n 35-45 nm. Het is een fabeltje dat in de genoemde gebieden alle muggen het virus overbrengen. In Afrika is de boosdoener meestal de Aedes aegypti dan wel de Aedes africanus. In Latijns-Amerika gaat het meestal om de Haemagogus. Een besmette mug brengt het virus over via de speekselklieren en infecteert vervolgens de lymfocyten. Vervolgens verspreidt het zich door de rest van het menselijk lichaam. Mensen kunnen zelf geen andere mensen besmetten, ook niet door bloedcontact of via contact met andere lichaamssappen.

De symptomen van gele koorts

Gele koorts heeft meestal een subklinisch verloop, en maar 10 tot 20% krijgt echt de symptomen die bij de ziekte horen. Afhankelijk van het type kan wel ruim een kwart van de geïnfecteerde personen aan de ziekte overlijden. De incubatietijd is 3 tot 6 dagen, en kan dus behoorlijk kort genoemd worden.

De klachten lopen uiteen van de gewone symptomen van een griepje tot aan ernstige hemorragische koorts. Klachten beginnen altijd acuut en het gaat dan meestal om hoge koorts, algehele malaise, spierpijn, hoofdpijn, misselijkheid met braken en soms met geelzucht. De hartslag neemt meestal af. Hierna kan een patiënt herstellen, maar mogelijk na vrij korte tijd vervallen in ernstigere klachten. Hierbij gaat het dan om diarree (soms met bloed), buikpijn, maagpijn, geelzucht, neurologische afwijkingen, shock en overige bloedingen in het lichaam. Zo'n 50% van de mensen die te maken krijgt met deze klachten komt te overlijden.

Behandeling van gele koorts

De behandeling bij gele koorts is geheel symptomatisch omdat er geen oorzakelijke behandeling bestaat. Soms kan dit de prognose verstoren. In Nederland worden patiënten met gele koorts in het ziekenhuis opgenomen.

Preventie van gele koorts door inenten

In het begin van de twintigste eeuw is er een tweetal vaccins ontwikkeld ter preventie van gele koorts. Het gaat om het FNV-vaccin en het 17D-vaccin, welke het enige is dat nu nog gebruikt wordt. In dit vaccin zitten verzwakte levende gelekoorts-virussen. Het FNV-vaccin wordt al decennia lang niet meer gebruikt omdat het nare bijwerkingen kan hebben bij kinderen, zoals hersenontsteking. In Afrika is het wel veel gebruikt met goed resultaat. Het 17D-vaccin beschermt in ieder geval 10 jaar maar hoogstwaarschijnlijk levenslang. Ouderen en kinderen onder de zes maanden krijgen dit vaccin niet omdat zij wel vatbaar zijn voor de zelfde hersenontsteking die het andere vaccin kan veroorzaken. In een aantal landen waar de gele koorts endemisch voor komt is vaccinatie tegen gele koorts verplicht. Een inenting is in Nederland te halen bij bijvoorbeeld de GGD (GG&GD). Hiernaast wordt aangeraden goed te smeren tegen muggen en een klamboe (muggennet) mee te nemen, dat bij voorkeur ook geïmpregneerd is. Inenten geeft misschien even een pijnlijke arm of bil, maar als je ziet wat de gevolgen van een besmetting kunnen zijn is een inenting met een kleine prik toch niet zo erg!