Hyperprolactinemie: Verhoogde prolactinewaarden in het bloed

Hyperprolactinemie is een toestand waarbij zich abnormaal hoge niveaus van prolactine in het bloed bevinden. Prolactine is een peptidehormoon geproduceerd door de voorkwab van de hypofyse in de hersenen. Prolactine stimuleert de melkafscheiding en speelt een vitale rol bij de ontwikkeling van de borsten tijdens de zwangerschap. Deze toestand is bijgevolg normaal tijdens de zwangerschap en borstvoedingsperiode, maar soms wijst dit wel op een ziekte. Ook het gebruik van bepaalde medicijnen leidt mogelijk tot hogere prolactinewaarden in het bloed. Een bloedonderzoek onthult de toestand. Onvruchtbaarheid, wijzigingen in de menstruatie en minder zin in seks zijn enkele symptomen van overmatig veel prolactine in het bloed. De arts behandelt patiënten met hyperprolactinemie vaak met medicijnen, al zijn ook andere behandelingen beschikbaar. De prognose is over het algemeen goed al is soms wel langdurige therapie met medicatie nodig.

• Oorzaken van hoge niveaus prolactine in bloed
• Fysiologisch
• Aandoeningen
• Medicatie
• Symptomen
• Vrouwen
• Mannen
• Hypofysetumor
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hyperprolactinemie
• Medicatie
• Chirurgie
• Radiotherapie
• Prognose van verhoogde waarden van prolactine in bloed
• Complicaties van hoge prolactinewaarden in bloed

Oorzaken van hoge niveaus prolactine in bloed

Fysiologisch

Fysiologische hyperprolactinemie komt voor tijdens de zwangerschap, de borstvoeding en ernstige stress, evenals tijdens de slaap en de geslachtsgemeenschap. Borstwandstimulatie veroorzaakt eveneens mogelijk hyperprolactinemie.

Aandoeningen

Hyperprolactinemie heeft veel oorzaken. Soms is een verhoogd prolactinegehalte in het bloed ook het gevolg van een ziekte.

• een borstwandletsel of aandoeningen die de borstwand aantasten, zoals gordelroos (infectie met huiduitslag en symptomen aan het gezicht)
• een eierstokafwijking zoals het polycysteus ovariumsyndroom (hormonale onevenwichtigheden)
• een leverziekte zoals leverfalen en levercirrose
• een nieraandoening zoals nierfalen of een andere chronische nierziekte
• een schildklierziekte zoals een te traag werkende schildklier
• een ziekte of medische behandeling die de hypothalamus en de hypofyse aantast zoals een hypofysetumor, een prolactinoom (goedaardige hypofysetumor), een meningeoom (tumor op hersen- en ruggenmergsvliezen), een craniofaryngioom, …

Medicatie

De normale regulatie van prolactinespiegels is soms verstoord door het gebruik van geneesmiddelen. Dit geldt vooral voor medicatie de arts inzet voor het behandelen van:

• een depressie (tricyclische en selectieve serotonineheropnameremmers antidepressiva)
• een hoge bloeddruk (zoals calciumantagonisten en methyldopa)
• ernstige psychische stoornissen (antipsychotica zoals risperdal en haloperidol)
• maagzuur en gastro-oesofageale refluxziekte
• menopauze symptomen (oestrogeen)
• misselijkheid en overgeven (anti-emetica)
• pijn (opiaten - geneesmiddelen afgeleid van opium = krachtig pijnstillers)

Symptomen

Vrouwen

Hyperprolactinemie veroorzaakt galactorroe (productie en spontane stroom van moedermelk, niet veroorzaakt door de zwangerschap). Niet alle vrouwen met galactorroe hebben echter hyperprolactinemie. Verder treden er problemen op met de menstruatie zoals een afwezige menstruatie of een onregelmatige menstruatie. Ook zijn symptomen van oestrogeendeficiëntie aanwezig. De puberteit is vertraagd of gestopt. Vrouwen hebben tevens een verminderd libido (minder zin in seks). Tevens treedt sneller vaginale droogte op, hetgeen leidt tot pijn tijdens de geslachtsgemeenschap. Onvruchtbaarheid (vrouwelijke onvruchtbaarheid) of een verminderde vruchtbaarheid komen ook voor. Op de lange termijn is osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken) tot slot een mogelijk gevolg van hyperprolactinemie, vooral bij vrouwen.

Mannen

Bij mannen treden mogelijk hypogonadisme (onderontwikkeling van geslachtsklieren), een vertraagde of gestopte puberteit, mannelijke onvruchtbaarheid / een verminderde vruchtbaarheid en erectiestoornissen op. Mannen kampen af en toe met milde gynaecomastie (borstontwikkeling). Een vertraagde of gestopte puberteit bij jongens is tot slot een ander mogelijk kenmerk van hyperprolactinemie.

Hypofysetumor

Bovendien treden hoofdpijn en/of gezichtsvelddefecten op als er een hypofysetumor is (vaker bij mannen).

Diagnose en onderzoeken

Normale niveaus van het prolactineniveau in het bloed bedragen minder dan 500 mIU / L (20 ng / ml of μg / L) voor vrouwen en minder dan 450 mI U / L voor mannen. Licht verhoogde prolactinespiegels (400-600 mU / L) kunnen fysiologisch en asymptomatisch zijn, maar hogere niveaus vereisen een diagnose. Niveaus boven 5000 mU / L duiden altijd op de aanwezigheid van een prolactine-afscheidende hypofysetumor. Hyperprolactinemie moet worden bevestigd door een herhaald bloedonderzoek. Verdere onderzoeken zijn geschikt nadat fysiologische en medicamenteuze oorzaken zijn uitgesloten: De arts zet dan mogelijk nog een gezichtsveldonderzoek, een röntgenfoto, een CT-scan en/of een MRI-scan van de hypofyse in.

Behandeling van hyperprolactinemie

Hyperprolactinemie behandelt de arts meestal om de langetermijneffecten van oestrogeendeficiëntie of testosterondeficiëntie bij de man te voorkomen. Er is geen behandeling nodig voor lichte verhogingen (400-1000 mU / L) met behoud van een normale menstruatie (of normale mannelijke testosteronniveaus).

Medicatie

Hyperprolactinemie behandelt de arts met een dopamine-agonist. Bijwerkingen, die in een minderheid van gevallen optreden, omvatten misselijkheid en braken, duizeligheid en flauwvallen, constipatie en koude handen en voeten. Hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier) behandelt de arts met synthetisch schildklierhormoon, zodat de prolactinespiegels weer normaliseren. Als hoge prolactinewaarden in het bloed veroorzaakt zijn door voorgeschreven medicijnen, schrijft de arts indien mogelijk andere soorten medicijnen voor.

Chirurgie

De arts voert mogelijk een operatie uit om een aanwezige tumor te verwijderen. Chirurgie is eveneens inzetbaar als geneesmiddelen niet effectief zijn. Soms is een operatie nodig als de tumor het gezichtsvermogen aantast.

Radiotherapie

Is medicatie of een operatie niet effectief, dan zet de arts radiotherapie in om een tumor te verkleinen.

Prognose van verhoogde waarden van prolactine in bloed

Bij het merendeel van de patiënten is een dopamine-agonist de eerste en enige therapie die op lange termijn inzetbaar is. Prolactinomen krimpen gewoonlijk in omvang door het gebruik van een dopamine-agonist. Als de patiënt echter stopt met de therapie, keert hyperprolactinemie echter meestal terug.

Complicaties van hoge prolactinewaarden in bloed

Complicaties van de medicatie omvatten pulmonale, retroperitoneale en pericardiale fibrotische reacties en hartklepletsels (indien gebruikt in hogere doses bij de ziekte van Parkinson). Patiënten moeten zorgvuldig worden gecontroleerd, hoewel dergelijke nadelige effecten zeer zeldzaam zijn.

Lees verder

• Galactorroe: Afscheiding uit tepel, niet door zwangerschap
• Hypofysetumoren: Tumor in hypofyse met veel symptomen