Asherman-syndroom: Verklevingen in de baarmoeder

Bij het Asherman-syndroom ontstaan verklevingen door littekenweefsel in de baarmoeder als gevolg van een uteriene curettage. Dit is een operatieve ingreep waarbij de gynaecoloog de baarmoederholte uitkrabt. Ook een andere operatie aan de baarmoeder of een infectie kan deze zeldzame ziekte veroorzaken. De patiënte ervaart hierbij pijn in de baarmoeder, een afwezige of verminderde menstruatie, onvruchtbaarheid en/of herhaalde miskramen. Een hysteroscopie (inwendig kijkonderzoek van de baarmoeder) bevestigt meestal de diagnose en kan tevens worden ingezet voor de behandeling van de ziekte, waarbij de arts het littekenweefsel verwijdert. De vooruitzichten zijn goed wanneer deze operatie effectief is. De aandoening werd voor het eerst in de medische literatuur beschreven door de Engelse gynaecoloog Joseph Asherman in 1948.

• Synoniemen Asherman-syndroom
• Epidemiologie ziekte
• Oorzaken: Operatie of infectie
• Risicofactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Hysteroscopie (chirurgie) om littekenweefsel te verwijderen
• Prognose na chirurgie is goed
• Complicaties van verklevingen in baarmoeder
• Preventie Asherman-syndroom

Synoniemen Asherman-syndroom

Het Asherman-syndroom is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• Baarmoedersynechiae
• Baarmoederverklevingen
• Intra-uteriene verklevingen

Epidemiologie ziekte

Ongeveer 1% van de patiënten die een curettage ondergaan, ontwikkelen het Asherman-syndroom. De hoogste frequentie van deze aandoening is gemeld in Israël, Griekenland en Zuid-Amerika, alsook in verschillende Europese landen.

Oorzaken: Operatie of infectie

Operatie

Meestal treft deze zeldzame aandoening vrouwen die reeds chirurgie aan de baarmoeder hebben ondergaan, met name een curettage. Hierbij schraapt de arts zachtjes de bekleding van de baarmoeder weg met een lepelachtig instrument (een curette). Deze curettage is vaak nodig na een miskraam om de embryo te verwijderen, of om de placenta na de geboorte of beëindiging van de zwangerschap te verwijderen. Het syndroom van Asherman verschijnt af en toe tevens na een keizersnede of een myomectomie (operatie om vleesbomen te verwijderen). Een baarmoeder vergroot namelijk door de aanwezigheid van vleesbomen (goedaardige gezwellen in de baarmoeder), waardoor de bloedvaten uitrekken. De bloedvaten zijn vervolgens gevoeliger voor verstoppingen wanneer de arts de vleesbomen verwijdert. Dit is het gevolg van de vernauwing van de bloedvaten (vasoconstrictie) na de operatie. Hierdoor ontvangen deze weefsels te weinig zuurstof en voedingsstoffen, waardoor ze sterven en in de plaats daarvan littekenvorming en verklevingen ontstaan op het baarmoederslijmvlies.

Infectie

Af en toe leidt een ernstige bekkeninfectie eveneens tot het Asherman-syndroom. De intra-uteriene verklevingen vormen zich eveneens na een infectie met tuberculose (bacteriële infectie, voornamelijk met longproblemen) of schistosomiasis (parasitaire infectieziekte veroorzaakt door wormen). Deze infecties zijn relatief zeldzaam in westerse landen. Baarmoedercomplicaties komen bij deze infecties nog minder vaak voor.

Risicofactoren

De patiënte loopt meer risico op het ontwikkelen van het Asherman-syndroom wanneer ze een miskraam heeft gehad of een zwangerschap beëindigd heeft tussen 12 en 20 weken. Ook een herhaalde operatie aan de baarmoeder is een risicofactor.

Symptomen

De symptomen, de omvang van de verklevingen en het effect op de baarmoederholte variëren sterk. De patiënte ontwikkelt een onregelmatige menstruatie, zoals zeer lichte maandstonden (hypomenorree) of afwezige maandstonden (amenorroe). Dit gebeurt wanneer littekenweefsel het normale endometrium (baarmoederslijmvlies) vervangt, waardoor tijdens de menstruatie minder baarmoederslijmvlies wordt afgeworpen. Littekenweefsel kan ook de uitstroom van het menstruatiebloed blokkeren, wat gepaard kan gaan met (buik)pijn, krampen en ongemak. Sommige vrouwen ervaren een bruine vaginale afscheiding. Daarnaast gaan de verklevingen gepaard met herhaalde miskramen en onvruchtbaarheid. Vrouwen ervaren niet altijd alle symptomen; sommige vrouwen hebben bijvoorbeeld een normale menstruatie, terwijl anderen geen of slechts milde symptomen ervaren.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De patiënte ondergaat een gynaecologisch onderzoek. Meestal zijn hierbij geen problemen zichtbaar. Daarom voert de arts nog verdere onderzoeken uit, zoals:

• Een bloedonderzoek om tuberculose of schistosomiasis te detecteren
• Een hysteroscopie: De arts bekijkt de baarmoederholte met behulp van een endoscoop. Dit onderzoek is de gouden standaard bij de identificatie van het Asherman-syndroom.
• Een hysterosonografie: De gynaecoloog bekijkt de binnenkant van de baarmoeder nadat hij hier een katheter met zout water heeft ingebracht.
• Een transvaginale echografie: De arts bekijkt door middel van hoogfrequente geluidsgolven de voortplantingsorganen van een vrouw. Hij meet met behulp van dit onderzoek de dikte van het baarmoederslijmvlies.

Differentiële diagnose

Symptomen van de volgende aandoeningen lijken op die van het Asherman-syndroom; deze zijn daarom bruikbaar als differentiële diagnose:

• Een bekkeninfectie: Een infectie van de eileiders, de baarmoederhals, de uterus en de eierstokken.
• Endometriose: De cellen van het baarmoederslijmvlies bevinden zich nog in andere lichaamsdelen. Deze afwijking gaat gepaard met pijn rond de menstruatieperiode bij de vrouw.
• Het Stein-Leventhal syndroom: Abnormale of afwezige menstruatie, vrouwelijke onvruchtbaarheid, de verschijning van secundaire mannelijke geslachtskenmerken en soms obesitas (zwaarlijvigheid).
• Primaire amenorroe: Afwezigheid of vertraging van de menstruatie gedurende ten minste drie maanden.

Behandeling: Hysteroscopie (chirurgie) om littekenweefsel te verwijderen

De behandeling bestaat uit chirurgie om de verklevingen of het littekenweefsel weg te snijden. Dit gebeurt meestal tijdens een hysteroscopie, waarbij de chirurg kleine instrumenten en een camera in de baarmoeder (uterus) via de baarmoederhals (cervix) plaatst. Nadat de chirurg het littekenweefsel heeft verwijderd, moet de baarmoederholte open blijven tijdens het genezingsproces, omdat de verklevingen anders snel terugkeren. Hiervoor plaatst hij een kleine ballon in de baarmoeder die hier enkele dagen blijft zitten. Soms neemt de patiënte ook oestrogeen tijdens het herstelproces van het baarmoederslijmvlies. Antibiotica zijn voorhanden wanneer de patiënte een infectie ontwikkelt.

Prognose na chirurgie is goed

Het Asherman-syndroom valt te genezen met een operatie. Soms zijn hiervoor meerdere operaties nodig. Vrouwen die onvruchtbaar zijn vanwege het Asherman-syndroom kunnen na de behandeling weer in staat zijn om een baby te krijgen. Een succesvolle zwangerschap is wel afhankelijk van de ernst van het Asherman-syndroom en de moeilijkheidsfactor van de behandeling.

Complicaties van verklevingen in baarmoeder

Complicaties van hysteroscopische chirurgie zijn zeldzaam. Bloedingen, een perforatie (doorboring) van de baarmoeder (baarmoederperforatie) en een bekkeninfectie zijn mogelijke complicaties. Soms blijft de patiënte na de behandeling nog steeds onvruchtbaar.

Preventie Asherman-syndroom

Hoewel het Asherman-syndroom niet altijd te voorkomen is, kunnen de volgende voorzorgsmaatregelen helpen om het risico te verkleinen:

• Beperk het aantal chirurgische ingrepen aan de baarmoeder: Vermijd onnodige curettages en andere operaties die het risico op verklevingen verhogen.
• Zorg voor een zorgvuldige en nauwkeurige uitvoering van chirurgische ingrepen: Als een curettage of andere operatie noodzakelijk is, moet deze worden uitgevoerd door een ervaren en deskundige gynaecoloog om schade aan de baarmoeder te minimaliseren.
• Behandel infecties tijdig en adequaat: Voorkom en behandel bekkeninfecties onmiddellijk om de kans op complicaties, zoals het Asherman-syndroom, te verminderen.
• Volg medisch advies op: Na een operatie aan de baarmoeder, volg de instructies van de arts zorgvuldig op en neem eventuele voorgeschreven medicatie zoals antibiotica of hormonen om de genezing te bevorderen en complicaties te voorkomen.
• Regelmatige controle en follow-up: Onderga regelmatig medische controles na een ingreep aan de baarmoeder om eventuele vroegtijdige tekenen van verklevingen of andere problemen tijdig te detecteren.

Lees verder

• Verklevingen (adhesies): Locaties van intern littekenweefsel
• Baarmoeder: Soorten aandoeningen aan uterus bij vrouwen