Flauwvallen tijdens plassen of flauwvallen tijdens poepen

Flauwvallen tijdens plassen of flauwvallen na poepen is geen zeldzaam verschijnsel. Als je tijdens of direct na het plassen of urineren flauwvalt, wordt van 'mictiesyncope' gesproken. Als je flauwvalt na productie van een grote hoeveelheid ontlasting, dan wordt dat 'defecatiesyncope' genoemd. Flauwvallen tijdens of na het plassen komt vooral 's nachts voor, nadat je diep hebt geslapen. Je wordt wakker om te plassen, staat direct op, gaat naar het toilet en ledigt snel (en mogelijk met kracht) een volle blaas. Dit kan de nervus vagus stimuleren wat een vertraagd hartritme een plotselinge bloeddrukdaling veroorzaakt, wat tot een syncope of tijdelijke wegraking kan leiden. Zeker 's nachts, als de fysiologische bloeddruk al laag is. Een dreigende of naderende syncope voel je meestal aankomen, tenzij de daling van de bloeddruk snel en diep is. In dat geval zak je zonder voorbode in elkaar. Na enkele seconden of minuten ben je weer volledig bij bewustzijn.

Flauwvallen tijdens plassen of poepen

• Flauwvallen tijdens of direct na het plassen
• Oorzaak van flauwvallen tijdens plassen?
• Flauwvallen na poepen
• Stimulatie van de nervus vagus
• Inspanning en andere uitlokkende factoren
• Andere factoren
• Symptomen van een mictiesyncope
• Verloop van de syncope
• Complicaties
• Wat te doen als iemand flauwvalt tijdens of na het urineren?
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling
• Tips en maatregelen
• Medische behandeling
• Uitlokkende factoren vermijden
• Preventie
• Prognose mictiesyncope

Flauwvallen tijdens of direct na het plassen

Mictiecollaps is een van de vele vormen van tijdelijk flauwvallen (syncope). Hierbij verliest het slachtoffer tijdelijk het bewustzijn tijdens of direct na het plassen. De aandoening komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, met een piekbeginleeftijd tussen 30 en 50 jaar.

Oorzaak van flauwvallen tijdens plassen?

Artsen denken dat met kracht plassen de nervus vagus (de tiende hersenzenuw) stimuleert, waardoor er een perifere vaatverwijding (vasodilatatie) en bradycardie (lage hartslag) ontstaat, wat tot flauwvallen kan leiden. Er ontstaat een aanzienlijke vertraging van het hartritme en een snelle flinke daling van de bloeddruk in verband met 'pooling' van bloed in de onderste ledematen. Dit resulteert in verminderde bloedtoevoer en zuurstof in de hersenen, wat bewustzijnsverlies veroorzaakt.

Dit type flauwvallen staat bekend als 'vasovagale reactie' of 'vasovagale syncope'. Het gaat hierbij om een plotseling en voorbijgaand verlies van het bewustzijn door een afname van de bloedstroom naar de hersenen.

Flauwvallen na poepen

Stimulatie van de nervus vagus

De nervus vagus kan ook door andere omstandigheden worden gestimuleerd, zoals:

• pijn (bijvoorbeeld darmkrampen);
• angst, een schrikreacties of schokkende ervaringen (de aanblik van bloed);
• braken;
• krachtig slikken (sliksyncope); en
• na ontlasting (defecatiesyncope).

Deze bijzondere vormen van reflexsyncope worden in de literatuur ook vaak aangeduid als 'situationele syncope'.

Inspanning en andere uitlokkende factoren

Het flauwvallen na plassen of poepen gebeurt door stimulering van de nervus vagus, meestal in combinatie met inspanning. Mictiesyncope treedt daarom vooral op bij wat oudere mannen met een goedaardige vergrote prostaat die de plasbuis verdrukt en zich daarom iedere keer moeten inspannen om hun blaas te ledigen. Defecatie syncope treedt vaak op door persen bij de ontlasting, bijvoorbeeld door obstipatie (verstopping). Het gebeurt vaker 's nacht omdat de bloeddruk dan fysiologisch laag is. Andere uitlokkende factoren zijn:

• overmatig alcoholgebruik en/of drugsgebruik;
• honger;
• ziekten met name in combinatie met koorts of langdurige bedrust;
• vermoeidheid of fysieke uitputting;
• uitdroging;
• warme of benauwde omgeving;
• luchtweginfectie (een ontsteking van het slijmvlies in de luchtwegen).

Andere factoren

Andere factoren die situationele syncope in de hand kunnen werken zijn emotionele stress, pijn, bloedarmoede of mild bloedverlies, slechte lichamelijke conditie, en een lage bloedsuikerspiegel.

Symptomen van een mictiesyncope

Bijbehorende symptomen van mictiecollaps zijn voorafgaande zweten, pupilverwijding, klamheid, misselijkheid, het hebben van een bleke huid en maagpijn. Dat de hersenen minder bloed krijgen aangevoerd uit zich in een aantal verschijnselen:

• een zwak gevoel in de benen;
• duizeligheid;
• wazig zien en/of verdwijnen van kleurenzien doordat het netvlies onvoldoende zuurstof krijgt (retinale ischemie);
• gehoorverlies; en
• (soms) hyperventilatie.

Verloop van de syncope

Een dreigende syncope voel je meestal aankomen, tenzij de daling van de bloeddruk snel en diep is. In dat geval zak je zonder voorbode in elkaar. Incidenteel kan mictiesyncope gepaard gaan met schokkende bewegingen van armen en benen, over het algemeen niet ritmisch en ze treden niet synchroon in de verschillende ledematen. Bij een syncope treden deze schokken nooit vóór de val op, wat wel het geval kan zijn bij epileptische insulten (epileptische aanvallen). Er is meestal geen sprake van een tongbeet, het laten lopen van de plas of poep, of (postictale) verwardheid nadat je bent bijgekomen. Binnen enkele seconden tot minuten kom je weer bij en is volledig herstel ingetreden. Veel ouderen blijken na afloop zich lang niet altijd te realiseren dat zij bewusteloos zijn geweest. Zij denken dan dat zij zijn gevallen zonder verdere wegraking.

Complicaties

De grootste gezondheidsrisico's van deze aandoening zijn schaafwonden of kneuzingen die je de oploopt tijdens een val. Of meer ernstige verwondingen, zoals hoofdletsel of een hersenschudding.

Wat te doen als iemand flauwvalt tijdens of na het urineren?

Het is verstandig iemand die is getroffen door een mictiesyncope te laten rusten op de vloer totdat zijn bewustzijn terugkeert, zonder daarbij gebruik te maken van koud water of andere manieren of hem snel bij te laten komen. Volledig herstel treedt binnen enkele seconden tot minuten op. Als je bijkomt heb je alleen herinneringen aan de gebeurtenissen van vlak voor de episode.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Het is verstandig om je huisarts te raadplegen nadat je bent flauwgevallen tijdens of na het plassen of poepen. Wegrakingen of flauwvallen zijn een veel geziene reden voor een bezoek aan de huisarts. Het gaat hierbij veelal om een reflexsyncope. De huisarts zal je medische voorgeschiedenis in ogenschouw, je allerlei vragen stellen over wat er is gebeurd en je klachten en je vervolgens lichamelijk onderzoeken. De huisarts zal bekijken of er mogelijk sprake is van een onderliggende aandoeningen, zoals een vergrote prostaat of bradycardie.

Ook bekijkt de huisarts of je medicijnen krijgt voorgeschreven die mogelijk mictiesyncope kunnen veroorzaken, met name α-adrenerge antagonisten (alfablokkers), diuretica (plaspillen), psychofarmaca (geneesmiddelen die ingezet worden bij de behandeling van psychiatrische aandoeningen en psychologische problemen) en QT-intervalverlengende medicatie (het QT-interval is de ontladingstijd en de hersteltijd van hartspiercellen nadat ze elektrisch zijn geprikkeld).

Beeldvormend onderzoek

Daarnaast zal de huisarts vaak een ECG of hartfilmpje aanvragen. Dit onderzoek kan belangrijke informatie opleveren over mogelijke levensbedreigende oorzaken van een wegraking, zoals het lange-QT-syndroom (LQTS), een erfelijke hartritmestoornis waarbij de overdracht van elektrische prikkels over de hartspier verstoord is.

Differentiële diagnose

De symptomen van mictiesyncope kunnen lijken op andere aandoeningen. De differentiële diagnose is:

• Hartritmestoornissen (aritmieën);
• Posturale orthostatische tachycardie syndroom (POTS), waarbij je hartfrequentie buitensporig stijgt (tachycardie) als je gaat staan;
• Hypovolemie of volumedepletie, een laag circulerend bloedvolume;
• Orthostatische hypotensie (plotseling duizelig na opstaan);
• Structurele hart- en vaatziekten zoals aortastenose (vernauwing van aortaklep in het hart) of hypertrofische cardiomyopathie (een hartspieraandoening).

Behandeling

De meeste gevallen van milde mictiesyncope behoeven geen behandeling. Indien nodig vindt een verwijzing plaats naar een specialist, veelal een neuroloog, uroloog of cardioloog. Behandeling bestaat over het geheel genomen uit het identificeren van uitlokkende factoren en te proberen om deze te vermijden, en het nemen van veiligheidsmaatregelen om letsel te voorkomen als je onverhoopt toch weer flauwvalt..

Tips en maatregelen

Mannen wordt geadviseerd om te plassen in zittende positie. Isometrische oefeningen om de bloedsomloop te verbeteren kunnen worden uitgevoerd voordat je uit bed komt om te plassen of als de waarschuwingssymptomen voelbaar zijn. Voorts is het raadzaam om veiligheidsmaatregelen in acht te nemen, zoals langzaam opstaan vanuit een liggende positie, de badkamerdeur openhouden en scherpe voorwerpen weghalen.

Medische behandeling

Het middel fludrocortison verhoogt de bloeddruk bij staan. Botulinum A-toxine-injecties (botox) kunnen worden geïnjecteerd in de detrusorspier van de blaas van patiënten met ruggenmergletsel. Dit heeft enig succes.

Uitlokkende factoren vermijden

Vermijd triggers zoals alcohol, uitputting en uitdroging. Staak medicijnen die mictiesyncope kunnen veroorzaken. de arts kan een alternatief voorschrijven.

Preventie

Voorkomen is beter dan genezen. Je kunt een aantal strategieën hanteren om een mictiesyncope te voorkomen, dan wel de schade zo beperkt mogelijk te houden als je toch weer flauwvalt tijdens of na het plassen. Neem de volgende maatregelen in acht:

• Ga aan de rand van je bed zitten gedurende enkele minuten vóórdat je opstaat om naar het toilet te gaan;
• Beweeg daarbij je benen en zorg ervoor dat je je niet duizelig of licht in het hoofd voelt als je opstaat om naar het toilet te gaan;
• Ga zittend plassen;
• Vermijd overmatig alcoholgebruik
• Drink niet te veel voor het slapengaan;
• Voorkom uitdroging of uitputting;
• Zorg ervoor dat de vloer van je bed naar de badkamer is voorzien van vloerbedekking;
• Draai de badkamerdeur niet op slot;
• Het is aanbevolen om alle scherpe objecten waar je je aan kunt snijden of bezeren (indien mogelijk) elders te plaatsen.

Prognose mictiesyncope

Mictiesyncope bestaat uit korte episodes van bewustzijnsverlies. Hoewel het vegetatieve zenuwstelsel, de activiteit van het hart en de hersenperfusie worden beïnvloed door een keten van gebeurtenissen die leiden tot mictiesyncope, vormen ze geen grote bedreiging voor je gezondheid. Het grootste risico is het vallen en het oplopen van snijwonden, kneuzingen of zelfs breuken. Het feit dat ouderen met comorbiditeit meer last hebben van mictiesyncope, verhoogt het risico op ernstige trauma's. Naar schatting heeft één op de drie patiënten die mictiesyncope lijdt, een soort trauma door flauwvallen ervaren. Medicamenteuze behandelen, het nemen van preventieve maatregelen en het vermijden van uitlokkende factoren, kan de frequentie ervan verminderen, maar het is niet altijd effectief.