Flauwvallen tijdens plassen of flauwvallen tijdens poepen

Flauwvallen tijdens plassen of flauwvallen na poepen is geen zeldzaam verschijnsel. Als je tijdens of direct na het plassen of urineren flauwvalt, wordt van 'mictiesyncope' gesproken. Als je flauwvalt na productie van een grote hoeveelheid ontlasting, dan wordt dat 'defecatiesyncope' genoemd. Flauwvallen tijdens of na het plassen komt vooral 's nachts voor, nadat je diep hebt geslapen. Je wordt wakker om te plassen, staat direct op, gaat naar het toilet en ledigt snel (en mogelijk met kracht) een volle blaas. Dit kan de nervus vagus stimuleren wat een vertraagd hartritme een plotselinge bloeddrukdaling veroorzaakt, wat tot een syncope of tijdelijke wegraking kan leiden. Zeker 's nachts, als de fysiologische bloeddruk al laag is. Een dreigende of naderende syncope voel je meestal aankomen, tenzij de daling van de bloeddruk snel en diep is. In dat geval zak je zonder voorbode in elkaar. Na enkele seconden of minuten ben je weer volledig bij bewustzijn.

• Flauwvallen tijdens het plassen of poepen
• Wat is mictiesyncope en defecatiesyncope?
• Vóórkomen
• Oorzaken van hlauwvallen na plassen of poepen
• De vaguszenuw
• Bloeddrukdaling
• Het 'persen'
• Te snel opstaan
• Stress en angst
• Medicatie
• Oorzaak van flauwvallen tijdens plassen
• Flauwvallen na poepen
• Stimulatie van de nervus vagus
• Inspanning en andere uitlokkende factoren
• Andere factoren
• Risicogroepen en -factoren
• Symptomen
• Duizeligheid
• Misselijkheid
• Koud zweet
• Wazig zicht
• Oorsuizen
• Zwakte in de benen
• Het daadwerkelijke flauwvallen: de black-out
• Verloop van de syncope
• Wat te doen als iemand flauwvalt tijdens plassen of poepen?
• Wanneer huisarts raadplegen of 112 bellen?
• Alarmsymptomen: het rode vlag moment - bel 112!
• De huisarts inschakelen: wanneer is het verstandig?
• Casus: Laura's onverwachte blackout
• Wat kun je zelf doen?
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling van flauwvallen na poepen of plassen
• Vermijden, voorkomen en voorzichtig zijn: De eerste stap
• Medische behandeling: Als extra ondersteuning nodig is
• Uitlokkende factoren vermijden
• Luister naar je lichaam
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Casus: Hans en het onhandige toiletavontuur

Flauwvallen tijdens het plassen of poepen

Flauwvallen tijdens het plassen of poepen: het klinkt misschien wat ongewoon, maar het komt vaker voor dan je denkt. Dit fenomeen staat in medische kringen bekend als "situationele syncope." Een mondvol, nietwaar? Laten we het wat toegankelijker maken. We hebben het hier specifiek over mictiesyncope (flauwvallen tijdens het plassen) en defecatiesyncope (flauwvallen tijdens het poepen). Of je nu net klaar bent met een bezoekje aan het toilet of midden in een drukke plas bent, plotseling kun je een duizelingwekkend gevoel krijgen dat je naar adem doet snakken – letterlijk!

Er zijn nog andere benamingen voor dit bijzondere fenomeen. “Vasovagale reactie” of “reflexsyncope” zijn ook termen die je misschien tegenkomt. Dit alles wijst op één kerngegeven: de zenuwbanen in ons lichaam hebben meer invloed op ons bewustzijn dan we soms beseffen. Laten we duiken in dit fascinerende, maar zeker niet alledaagse onderwerp, en ontdekken waarom ons
mictiesyncope (flauwvallen tijdens het plassen) en defecatiesyncope

Wat is mictiesyncope en defecatiesyncope?

Stel je voor: je hebt net een gezellig avondje uit gehad met vrienden, en eenmaal thuis besluit je nog even naar het toilet te gaan. Het is al laat, je voelt je moe, en tijdens dat moment van opluchting – terwijl je staat te plassen – voel je ineens een duizeling opkomen. Voordat je het weet, wordt alles zwart om je heen. Minuten later kom je weer bij bewustzijn op de badkamervloer, verward en een beetje van slag. Wat is er in hemelsnaam gebeurd? Dit klinkt misschien als iets uit een komische film, maar voor sommigen is het een angstige realiteit. Welkom in de wereld van flauwvallen tijdens het plassen of poepen, oftewel situationele syncope.

Dit fenomeen heeft een aantal medische namen die net zo ingewikkeld klinken als het klinkt: mictiesyncope (flauwvallen tijdens het plassen) en defecatiesyncope (flauwvallen tijdens het poepen). Misschien nog nooit van gehoord, maar vergis je niet – het komt vaker voor dan je denkt. Bij situationele syncope schieten onze lichaamssystemen soms in een kortsluiting tijdens simpele dagelijkse handelingen zoals naar het toilet gaan. En het is nog best een indrukwekkend stukje biologie: het zenuwstelsel, bloeddruk en hartslag spelen allemaal een hoofdrol in dit bizarre toneelstuk.

Verschillende factoren kunnen een rol spelen. Denk aan een te snelle daling van de bloeddruk, een vasovagale reactie van het zenuwstelsel of simpelweg het effect van ‘persen’. Maar hoe kan zoiets eenvoudigs als plassen of poepen nou echt voor een ‘black-out’ zorgen? Dat gaan we uitpluizen. Dus laten we ons verdiepen in deze fascinerende, zij het ongemakkelijke, ervaring die verrassend veel mensen meemaken, maar waar nauwelijks over wordt gepraat.

Vóórkomen

Situationele syncope, zoals flauwvallen tijdens het plassen of poepen, komt vaker voor dan je misschien zou denken. Maar wie zijn nou de 'slachtoffers' van deze ongemakkelijke episodes? Laten we er eens wat licht op schijnen – in een stijlvol jasje.

Allereerst lijkt het mannen vaker te overkomen dan vrouwen, vooral als het gaat om mictiesyncope (flauwvallen tijdens het plassen). Dit komt doordat mannen vaker staand plassen en daarbij plotselinge veranderingen in de bloeddruk kunnen ervaren. Je zou dus kunnen zeggen dat mannen hier een soort ‘toiletrisico’ lopen. Maar dat betekent niet dat vrouwen vrijuit gaan; ook zij kunnen deze vorm van flauwvallen ervaren, zeker wanneer er sprake is van inspanning, zoals bij het persen tijdens het poepen (defecatiesyncope).

Wat betreft de leeftijd, lijken de statistieken een voorkeur te hebben voor de leeftijdsgroep van 40 jaar en ouder. Vooral mannen van middelbare leeftijd en oudere mannen zijn de meest voorkomende patiënten. Dit heeft deels te maken met natuurlijke veranderingen in het lichaam naarmate we ouder worden, zoals een verminderde vaatelasticiteit en een wat tragere reactie van het zenuwstelsel. Echter, dat betekent niet dat jongere mensen vrijuit gaan – ook zij kunnen ermee te maken krijgen, zeker als er onderliggende factoren in het spel zijn zoals stress, vermoeidheid, of zelfs bepaalde medicatie.

Het is belangrijk om te weten dat defecatiesyncope niet discrimineert als het aankomt op leeftijd. Van pubers tot senioren: iedereen die tijdens het poepen flink moet persen, kan in principe een keer een ‘black-out’ meemaken. Mensen met onderliggende gezondheidsproblemen zoals lage bloeddruk, hartaandoeningen of een gevoelige vaguszenuw lopen ook een verhoogd risico. Kortom, hoewel er groepen zijn waar het vaker voorkomt, kan iedereen in de 'toiletgevarenzone' belanden!

Oorzaken van hlauwvallen na plassen of poepen

Het klinkt misschien bizar: flauwvallen tijdens iets alledaags als plassen of poepen. Maar schijn bedriegt, want achter deze simpele handelingen schuilt een ingewikkeld samenspel van oorzaken die ervoor kunnen zorgen dat je ineens de grond kust. Laten we eens kijken naar wat er allemaal in je lichaam gebeurt tijdens zo'n 'black-out moment' – en dan in Flair-stijl, uiteraard!

De vaguszenuw

De grootste boosdoener in dit verhaal? Dat is vaak de vaguszenuw. Deze langste zenuw in je lichaam heeft nogal wat invloed op de hartslag en bloeddruk. Wanneer je plast of poept, kan deze zenuw ineens in de actiemodus schieten. Bij het persen of zelfs door het legen van de blaas kan de vaguszenuw geactiveerd worden, waardoor je bloeddruk en hartslag ineens flink kunnen dalen. Dit zorgt ervoor dat je hersenen even niet genoeg bloed krijgen en... BAM! Daar ga je. Zie het als een zenuw die ineens een paniekaanval krijgt en je hele lichaam met zich mee trekt.

Bloeddrukdaling

Flauwvallen tijdens het plassen wordt ook wel mictiesyncope genoemd en is vaak het gevolg van een plotselinge bloeddrukdaling. Vooral bij mannen die rechtop staan te plassen kan dit een rol spelen. Terwijl je ontspant om te plassen, kunnen je bloedvaten ineens wijder worden. Combineer dat met de warmte van de badkamer en je ontspannen lichaam en je hebt een recept voor een bloeddrukdaling. En je weet wat dat betekent: je hersenen krijgen eventjes minder zuurstof en je wereld wordt zwart.

Het 'persen'

Dan hebben we nog defecatiesyncope, oftewel flauwvallen tijdens het poepen. Hier is de hoofdrolspeler niet zozeer de blaas, maar de darmen. Vooral als je flink moet persen – bijvoorbeeld bij obstipatie – breng je je lichaam in een soort workout-modus. Door al dat persen ontstaat er druk op de borstholte, waardoor het bloed minder makkelijk naar het hart kan stromen. Hierdoor daalt je bloeddruk, en jawel, daar gaat de zuurstoftoevoer naar je hersenen weer.

Te snel opstaan

Flauwvallen tijdens het plassen of poepen kan ook ontstaan als je te snel vanuit een zittende houding opstaat. Stel je voor: je hebt net heerlijk ontspannen op het toilet gezeten, maar dan moet je ineens haast maken. Je springt op en... je lichaam kan de snelle overgang niet aan. Het bloed zakt naar je benen, je bloeddruk daalt, en je valt flauw. Het klinkt misschien als een scène uit een slapstick, maar geloof ons, het is niet grappig als het je overkomt.

Stress en angst

Stress en angst kunnen je lichaam flink ontregelen, inclusief je spijsvertering en zenuwstelsel. Mensen die zich gespannen voelen of angstig zijn, kunnen hun lichaam in een ‘vecht- of vluchtstand’ brengen. Dit zorgt ervoor dat de hartslag versnelt en het bloed zich anders over het lichaam verdeelt. Voeg daar de plotselinge ontspanning van het plassen of poepen aan toe en... floep, daar ga je!

Medicatie

Medicijnen zoals bloeddrukverlagers, diuretica (plaspillen), en sommige antidepressiva kunnen je vatbaarder maken voor situationele syncope. Deze medicijnen kunnen ervoor zorgen dat je bloeddruk al aan de lage kant is. Wanneer je vervolgens de blaas leegt of druk zet tijdens het poepen, kan dit nét dat duwtje zijn dat nodig is om je even van de wereld te laten verdwijnen.

Risicogroepen en -factoren

Flauwvallen tijdens het plassen of poepen – het klinkt misschien als iets dat iedereen kan overkomen, maar bepaalde mensen hebben net iets meer kans op deze onaangename ervaring. Laten we eens kijken wie er in de gevarenzone zitten en waarom.

Leeftijd als factor
Hoewel mictie- en defecatiesyncope in alle leeftijdsgroepen kan voorkomen, zijn het vooral mensen op middelbare en oudere leeftijd die ermee te maken krijgen. Bij het ouder worden nemen namelijk de veranderingen in het hart- en vaatstelsel toe. Dat betekent dat je hart en bloedvaten net iets trager reageren op plotselinge veranderingen, zoals wanneer je vanuit bed plotseling naar de badkamer rent.

• Stel je voor: Opa Jan, altijd al een vroege vogel, die 's ochtends uit bed springt om te plassen, voelt plots een duizeling. Zijn lichaam heeft nét even iets meer tijd nodig om op gang te komen.

Emotionele spanning en stress
Stress, angst, of zelfs een beetje paniek kunnen je kans op flauwvallen tijdens deze momenten vergroten. Je lichaam gaat namelijk in de ‘vecht-of-vluchtmodus’ en laat daarbij de bloeddruk soms zakken. Heb je bijvoorbeeld ooit gemerkt dat je hart sneller gaat kloppen als je gespannen bent? En stel je dan eens voor dat je in de badkamer staat met dat zelfde opgejaagde gevoel – de perfecte cocktail voor een onverwachte plons.

Plassen in het donker
Mensen die ’s nachts vaak opstaan om te plassen, zoals mannen met prostaatproblemen of vrouwen met blaasproblemen, hebben een verhoogd risico. Het donkere, rustige moment kan namelijk zorgen voor een plotselinge daling van de bloeddruk, vooral als je vanuit je warme bed direct naar de koude tegelvloer loopt. Gecombineerd met de vermoeidheid van het nachtelijke uur, is dit een bekende boosdoener.

De medicijngebruikers
Mensen die bepaalde medicijnen gebruiken, zoals bloeddrukverlagers of diuretica (plaspillen), zijn gevoeliger voor plotselinge bloeddrukdalingen.

• Bijvoorbeeld oma Els, die al jaren bloeddrukpillen slikt en soms ’s ochtends een licht gevoel in haar hoofd heeft wanneer ze naar de badkamer gaat. Ook antidepressiva en slaapmiddelen kunnen soms onverwachte effecten hebben, waardoor je kans op flauwvallen toeneemt.

Chronische aandoeningen
Bepaalde medische aandoeningen kunnen de kans op flauwvallen verhogen. Denk hierbij aan diabetes, omdat schommelingen in de bloedsuikerspiegel invloed kunnen hebben op de bloeddruk. Ook mensen met hart- en vaatziekten moeten extra alert zijn. En laten we de mensen met chronische constipatie niet vergeten; het harde persen kan leiden tot overbelasting van het lichaam, met duizeligheid of flauwvallen als gevolg.

• Een voorbeeld? Sophie, die al tijden met een onrustige spijsvertering worstelt en soms merkt dat haar hoofd begint te tollen als ze te veel moet persen op het toilet.

Symptomen

De symptomen van flauwvallen tijdens het plassen of poepen komen meestal als een dief in de nacht. Eén moment sta je nog ontspannen in de badkamer, en het volgende moment voel je het zweet je uitbreken en lijkt de wereld te draaien. Om je voor te bereiden op wat er kan gebeuren, hier een overzicht van de symptomen die vooraf kunnen gaan aan een ‘toilet-blackout’.

Duizeligheid

Het begint vaak met een gevoel van duizeligheid, alsof je net uit een snelle draaimolen stapt. Plotseling word je licht in je hoofd en lijkt de badkamer om je heen te draaien. Dit is een duidelijke waarschuwing dat je bloeddruk daalt en je lichaam niet genoeg zuurstof naar je hersenen pompt. Op dat moment zou je het liefst willen gaan zitten, maar helaas is er soms geen tijd om die keuze te maken.

Misselijkheid

Kort daarna kan er misselijkheid optreden. Je maag voelt dan alsof die in een knoop zit, en het lijkt bijna alsof je elk moment kunt overgeven. Dit gebeurt omdat je lichaam in de war raakt en alle signalen door elkaar heen stuurt. Plassen of poepen in deze toestand is allesbehalve prettig.

Koud zweet

Ineens breekt het zweet je uit – maar niet het zweet dat je voelt tijdens een hete zomerdag. Nee, dit is koud zweet, waarbij je huid klam en nat wordt. Het lijkt bijna alsof je lichaam zichzelf probeert af te koelen van wat er gaat komen. Een beetje zoals een alarm dat afgaat voordat het vuur echt losbarst.

Wazig zicht

Daarna kan je zicht wazig worden. Alsof er een mistige sluier over je ogen wordt getrokken. Het licht in de badkamer lijkt ineens gedimd en je kunt je maar moeilijk concentreren op wat er om je heen gebeurt. Het is bijna alsof je naar een film kijkt die langzaam uit focus raakt.

Oorsuizen

Sommige mensen ervaren oorsuizen, een vervelend geluid alsof je naast een luidspreker vol ruis staat. Dit komt omdat de bloedtoevoer naar je oren even niet helemaal optimaal is. Het suizen is een teken dat het lichaam snel op tilt staat en je hersenen even de zuurstoftoevoer missen.

Zwakte in de benen

Net voordat je echt flauwvalt, voelen je benen vaak als spaghetti aan. Ze worden zwak en je hebt moeite om overeind te blijven. Dit is het moment waarop je het liefst naar een stoel grijpt, of gewoon op de grond gaat zitten – als je dat nog redt.

Het daadwerkelijke flauwvallen: de black-out

En dan komt het: de wereld wordt zwart. Je lichaam schakelt zichzelf uit om even op adem te komen. Gelukkig duurt dit flauwvallen meestal niet lang, vaak maar een paar seconden tot enkele minuten. Maar ja, als je dan eenmaal op de badkamervloer ligt, ben je toch flink in de war als je weer bij bewustzijn komt.

Verloop van de syncope

Een dreigende syncope voel je meestal aankomen, tenzij de daling van de bloeddruk snel en diep is. In dat geval zak je zonder voorbode in elkaar. Incidenteel kan mictiesyncope gepaard gaan met schokkende bewegingen van armen en benen, over het algemeen niet ritmisch en ze treden niet synchroon in de verschillende ledematen. Bij een syncope treden deze schokken nooit vóór de val op, wat wel het geval kan zijn bij epileptische insulten (epileptische aanvallen). Er is meestal geen sprake van een tongbeet, het laten lopen van de plas of poep, of (postictale) verwardheid nadat je bent bijgekomen. Binnen enkele seconden tot minuten kom je weer bij en is volledig herstel ingetreden. Veel ouderen blijken na afloop zich lang niet altijd te realiseren dat zij bewusteloos zijn geweest. Zij denken dan dat zij zijn gevallen zonder verdere wegraking.

Wat te doen als iemand flauwvalt tijdens plassen of poepen?

Als iemand flauwvalt na het plassen of poepen, is dat behoorlijk schrikken! Gelukkig kun je een aantal dingen doen om de situatie onder controle te houden en de persoon zo goed mogelijk te helpen. Hier is wat je moet doen:

1. Blijf kalm en reageer snel
Zodra je ziet dat iemand flauwvalt, blijf dan vooral rustig. Paniek helpt niemand, en het is belangrijk dat je helder kunt nadenken. Stap direct in de 'hulpmodus'.

2. Zorg voor veiligheid
Leg de persoon zo snel mogelijk plat op de grond, bij voorkeur op de rug. Dit helpt de bloedtoevoer naar de hersenen te herstellen. Als ze al op de grond liggen (in de badkamer bijvoorbeeld), kijk dan of je ze voorzichtig in een veilige positie kunt leggen, zodat ze comfortabel liggen en niet ergens tegenaan stoten.

3. Voeten omhoog
Til de voeten van de persoon lichtjes op, door bijvoorbeeld een kussen of een opgerolde handdoek onder de enkels te leggen. Dit stimuleert het bloed om terug te stromen naar de hersenen, wat het herstel van het bewustzijn versnelt.

4. Kleedruimte creëren
Als de persoon in een kleine, benauwde ruimte ligt (zoals een wc), probeer dan wat frisse lucht te creëren. Zet een raam open of zwaai met een handdoek om de luchtstroom te verbeteren. Zorg ervoor dat strakke kleding, zoals een riem of sjaal, losser zit. Dit maakt het voor de persoon makkelijker om weer normaal te ademen.

5. Laat ze rustig bijkomen
Na een paar seconden tot enkele minuten zal de persoon meestal vanzelf weer bij bewustzijn komen. Ga niet direct vragen of ze kunnen opstaan; het is belangrijk dat ze eerst even rustig blijven liggen om te herstellen. Blijf bij ze en praat rustig tegen hen om gerust te stellen.

6. Blijf waakzaam
Als de persoon eenmaal is bijgekomen, help ze langzaam rechtop te zitten. Vraag of ze zich duizelig voelen of andere vreemde symptomen hebben. Is er nog steeds sprake van duizeligheid, misselijkheid of zweten, laat ze dan nog even zitten voordat ze opstaan. Je wilt voorkomen dat ze opnieuw flauwvallen.

7. Bij aanhoudende symptomen: bel een arts
Als de persoon niet binnen een paar minuten weer bij bewustzijn komt of als ze ernstige symptomen blijven ervaren (zoals pijn op de borst, ernstige zwakte of verwardheid), aarzel dan niet om professionele hulp in te schakelen. Bel 112 en geef de situatie door. Het kan dan iets ernstigers zijn dat medische aandacht vereist.

8. Vermijd drinken of eten
Direct na het flauwvallen kan het verleidelijk zijn om iemand een glas water te geven, maar wacht hier even mee. Het lichaam moet eerst goed herstellen en het drinken van water kan het herstel soms juist belemmeren.

9. Laat ze niet alleen
Het is belangrijk om de persoon niet meteen alleen te laten. Blijf bij hen totdat ze volledig zijn hersteld en op eigen benen kunnen staan. Dit kan een paar minuten tot een half uur duren.

10. Adviseer een artsbezoek
Moedig de persoon aan om een afspraak te maken met hun huisarts. Flauwvallen tijdens het plassen of poepen kan verschillende oorzaken hebben en het is verstandig om dit even goed te laten controleren.

Wanneer huisarts raadplegen of 112 bellen?

Iedereen heeft wel eens een moment dat ze zich duizelig of licht in hun hoofd voelen, maar flauwvallen tijdens een badkamerbezoek kan flink schrikken zijn. Soms is het onschuldig, andere keren kan het wijzen op iets wat meer aandacht verdient. Dus wat moet je doen als dit gebeurt? Laten we eens kijken naar wat je direct kunt doen, wanneer het tijd is om de huisarts te bellen, en vooral: wanneer je echt 112 moet inschakelen.

Alarmsymptomen: het rode vlag moment - bel 112!

Stel je voor: Je partner valt flauw na een bezoek aan de wc. Je helpt hem zo snel mogelijk, maar weet je ook wanneer je direct 112 moet bellen? Hier volgen de absolute no-go’s waarbij je direct de hulpdiensten inschakelt:

• Langdurige bewusteloosheid: Als iemand langer dan een paar minuten niet bij kennis komt, is er sprake van een noodsituatie. Dit kan duiden op een serieus medisch probleem zoals een hartaanval.
• Pijn op de borst: Zodra er klachten zijn van scherpe pijn op de borst, kan dit een waarschuwing zijn voor een hartaanval. Geen enkele tijd te verliezen: bel direct 112!
• Kortademigheid: Kan de persoon nauwelijks ademhalen of is er sprake van piepende ademhaling? Dit kan een indicatie zijn van een allergische reactie of een acuut hartprobleem. Handel snel!
• Stuiptrekkingen: Als de persoon stuiptrekkingen krijgt tijdens het flauwvallen, kan het om een neurologisch probleem gaan, zoals een epileptische aanval. Dit vergt onmiddellijke medische hulp.
• Ernstige verwondingen: Soms gaat flauwvallen gepaard met een val. Als iemand hard op zijn hoofd terechtkomt, moet dit onmiddellijk beoordeeld worden door medisch personeel.
• Onregelmatige hartslag: Als je merkt dat het hart onregelmatig klopt of heel snel gaat na het flauwvallen, dan is dit een duidelijk alarmsignaal.

De huisarts inschakelen: wanneer is het verstandig?

Niet elk incident vraagt om een ambulancerit met loeiende sirenes. Soms is het voldoende om een afspraak te maken bij de huisarts. Hier zijn enkele redenen waarom:

• Herhaaldelijk flauwvallen: Eén keer flauwvallen na een badkamerbezoek kan een toevalligheid zijn, maar gebeurt het vaker, dan is het tijd voor een check-up. Dit kan wijzen op problemen met de bloeddruk of het hart.
• Langdurige duizeligheid of zwakte: Voel je je nog uren na het incident duizelig of zwak, dan is er mogelijk iets aan de hand. Een consult met je arts kan duidelijkheid geven.
• Hartkloppingen: Je hart voelt alsof het op hol slaat? Dit is een teken dat je lichaam iets probeert te zeggen. Hartkloppingen kunnen wijzen op een probleem met de bloedsomloop.
• Ongewone symptomen vooraf: Als je merkt dat je voor het flauwvallen last hebt van wazig zien, zweten, of een piepend geluid in je oren, dan is er wellicht een onderliggend probleem. Bespreek dit met je huisarts!
• Medicijngebruik: Gebruik je medicijnen, zoals bloeddrukverlagers? Bespreek dit met je huisarts. Medicijnen kunnen soms bijwerkingen hebben die dit soort flauwtes veroorzaken.

Casus: Laura's onverwachte blackout

Stel je Laura voor, een drukbezette moeder van drie kinderen. Tijdens een avondje rust op het toilet, voelt ze zich ineens vreemd. Een licht gevoel in haar hoofd, koud zweet op haar rug en dan… alles zwart. Ze wordt wakker op de badkamervloer, duizelig en in de war. Ze blijft nog even liggen tot haar ademhaling weer normaal wordt, maar voelt zich ongerust. Laura besluit haar huisarts te bellen. Na wat vragen en onderzoek, stelt de arts voor om haar bloeddruk te controleren en een hartfilmpje te maken. Gelukkig blijkt het niets ernstigs, maar haar arts geeft haar wel het advies om stress te verminderen en goed op haar lichaam te letten.

Wat kun je zelf doen?

In het geval van een flauwte is het belangrijk om te weten wat je moet doen:

• Leg de persoon neer en til de benen omhoog. Dit stimuleert de bloedtoevoer naar de hersenen.
  

Creëer frisse lucht door een raam open te zetten of de ruimte te ventileren.
Blijf bij de persoon totdat hij of zij weer volledig bij bewustzijn is. En onthoud, als je twijfelt, bel dan altijd een arts voor advies. Flauwvallen tijdens plassen of poepen kan meestal onschuldig zijn, maar soms is het een signaal dat er meer aan de hand is.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Het is verstandig om je huisarts te raadplegen nadat je bent flauwgevallen tijdens of na het plassen of poepen. Wegrakingen of flauwvallen zijn een veel geziene reden voor een bezoek aan de huisarts. Het gaat hierbij veelal om een reflexsyncope. De huisarts zal je medische voorgeschiedenis in ogenschouw, je allerlei vragen stellen over wat er is gebeurd en je klachten en je vervolgens lichamelijk onderzoeken. De huisarts zal bekijken of er mogelijk sprake is van een onderliggende aandoeningen, zoals een vergrote prostaat of bradycardie.

Ook bekijkt de huisarts of je medicijnen krijgt voorgeschreven die mogelijk mictiesyncope kunnen veroorzaken, met name α-adrenerge antagonisten (alfablokkers), diuretica (plaspillen), psychofarmaca (geneesmiddelen die ingezet worden bij de behandeling van psychiatrische aandoeningen en psychologische problemen) en QT-intervalverlengende medicatie (het QT-interval is de ontladingstijd en de hersteltijd van hartspiercellen nadat ze elektrisch zijn geprikkeld).

Beeldvormend onderzoek

Daarnaast zal de huisarts vaak een ECG of hartfilmpje aanvragen. Dit onderzoek kan belangrijke informatie opleveren over mogelijke levensbedreigende oorzaken van een wegraking, zoals het lange-QT-syndroom (LQTS), een erfelijke hartritmestoornis waarbij de overdracht van elektrische prikkels over de hartspier verstoord is.

Differentiële diagnose

De symptomen van mictiesyncope kunnen lijken op andere aandoeningen. De differentiële diagnose is:

• Hartritmestoornissen (aritmieën);
• Posturale orthostatische tachycardie syndroom (POTS), waarbij je hartfrequentie buitensporig stijgt (tachycardie) als je gaat staan;
• Hypovolemie of volumedepletie, een laag circulerend bloedvolume;
• Orthostatische hypotensie (plotseling duizelig na opstaan);
• Structurele hart- en vaatziekten zoals aortastenose (vernauwing van aortaklep in het hart) of hypertrofische cardiomyopathie (een hartspieraandoening).

Behandeling van flauwvallen na poepen of plassen

Flauwvallen tijdens het plassen of poepen, ook wel mictiesyncope of defecatiesyncope genoemd, kan beangstigend zijn. Gelukkig is het in de meeste gevallen onschuldig en mild van aard. De sleutel tot het voorkomen van dit soort flauwtes ligt vaak in het vermijden van de uitlokkende factoren. Toch zijn er situaties waarin een behandeling nodig is, vooral als de flauwtes regelmatig optreden of risico’s met zich meebrengen.

Vermijden, voorkomen en voorzichtig zijn: De eerste stap

Voor veel mensen die last hebben van mictie- of defecatiesyncope is het niet altijd nodig om een zware medische behandeling te ondergaan. Vaak ligt de oplossing al in kleine aanpassingen en praktische voorzorgsmaatregelen. Maar hoe doe je dat?

Zitten is het nieuwe staan!
Voor mannen is het advies om zittend te plassen in plaats van staand. Dit helpt om de bloedcirculatie naar het hoofd beter op peil te houden en kan het risico op flauwvallen verminderen. Denk bijvoorbeeld aan Mark, die altijd staand plaste maar na een paar duizelige momenten besloot om voortaan zittend zijn behoefte te doen. Sindsdien heeft hij geen flauwtes meer gehad!

Voorbereiden is goud waard
Isometrische oefeningen zijn een slimme manier om je bloedsomloop te stimuleren, vooral voordat je opstaat om naar de wc te gaan. Probeer bijvoorbeeld voordat je uit bed komt om je kuitspieren aan te spannen en weer te ontspannen. Deze kleine bewegingen helpen om de bloedtoevoer naar de hersenen op peil te houden. Hetzelfde geldt wanneer je die bekende waarschuwingssymptomen voelt opkomen, zoals duizeligheid of zweten. Door je spieren te activeren, geef je je lichaam een boost en voorkom je mogelijk een flauwte.

Safety first: Veiligheidsmaatregelen in de badkamer
Maak van de badkamer een veilige plek! Sta rustig op vanuit een liggende positie en probeer nooit ineens rechtop te gaan staan. Houd de badkamerdeur open voor het geval dat hulp nodig is en haal scherpe of gevaarlijke voorwerpen weg. Dit klinkt misschien overdreven, maar als je ooit een keer bent flauwgevallen en ongelukkig bent gevallen, weet je hoe belangrijk deze voorzorgsmaatregelen zijn.

Medische behandeling: Als extra ondersteuning nodig is

Soms is het vermijden van uitlokkende factoren en het nemen van voorzorgsmaatregelen niet voldoende, en dan kan medische behandeling uitkomst bieden.

Fludrocortison: Het bloeddrukboostertje
Fludrocortison is een medicijn dat de bloeddruk verhoogt bij het staan. Dit kan vooral nuttig zijn voor mensen die merken dat hun flauwtes optreden wanneer ze opstaan of in een bepaalde houding zitten. Bespreek dit met je arts, want het is geen wondermiddel, maar kan wel bijdragen aan het verminderen van syncope-episodes.

Botox voor de blaas
Wist je dat Botox niet alleen werkt voor rimpels, maar ook ingezet kan worden bij problemen met de blaas? Injecties met botulinum A-toxine kunnen worden geïnjecteerd in de detrusorspier van de blaas bij patiënten met ruggenmergletsel. Hierdoor wordt de spieractiviteit gereguleerd en kan de drang om te plassen minder heftig worden, wat op zijn beurt flauwvallen kan voorkomen.

Uitlokkende factoren vermijden

Net als bij veel andere gezondheidsklachten is voorkomen beter dan genezen. Daarom is het belangrijk om te weten wat mogelijke triggers zijn en deze te vermijden. Denk aan:

• Alcohol vermijden: Het is misschien verleidelijk om een drankje te nemen, maar alcohol kan je bloeddruk laten zakken en de kans op flauwvallen vergroten. Vooral tijdens een gezellig avondje uit met vrienden kan dit moeilijk zijn, maar je gezondheid gaat voor!
• Uitputting en uitdroging voorkomen: Zorg dat je voldoende rust en drink genoeg water, vooral tijdens warme dagen of na inspanning. Uitdroging kan leiden tot duizeligheid en flauwtes, dus neem die extra fles water mee als je een drukke dag voor de boeg hebt.
• Medicijnen onder de loep nemen: Sommige medicijnen kunnen mictiesyncope veroorzaken. Raadpleeg je arts als je vermoedt dat je medicijnen een rol spelen. In veel gevallen kan de arts een alternatief voorschrijven dat minder invloed heeft op je bloedsomloop.

Luister naar je lichaam

Het belangrijkste is dat je leert luisteren naar je lichaam. Flauwvallen tijdens het plassen of poepen kan eng zijn, maar door de juiste maatregelen te nemen en te weten wat je moet doen, kun je het risico minimaliseren. En als je het niet vertrouwt? Aarzel dan niet om een specialist in te schakelen, of dat nu een neuroloog, uroloog of cardioloog is.

Prognose

Wanneer je voor het eerst flauwvalt tijdens het plassen of poepen, lijkt het misschien alsof je lichaam je een nare streek levert. Je vraagt je af: "Blijft dit nu voor altijd zo?" Gelukkig is het antwoord in veel gevallen: nee, het komt meestal goed. Mictie- en defecatiesyncope – om de medische termen maar eens uit de kast te halen – zijn vaak goed te behandelen of op zijn minst onder controle te houden.

Gunstige vooruitzichten: Met wat hulp van jezelf en de arts
De prognose van flauwvallen tijdens plassen of poepen hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en hoe goed je de uitlokkende factoren kunt vermijden. Veel mensen merken dat eenvoudige aanpassingen, zoals zittend plassen, rustig opstaan en het nemen van voldoende rust, al enorm helpen. Mark, die we eerder noemden, ontdekte bijvoorbeeld dat hij al na een paar weken van de duizelingen af was zodra hij zijn ochtendritueel had aangepast. Simpele oplossingen kunnen dus al een wereld van verschil maken!

Langetermijnvooruitzicht: Het lichaam leert zijn lessen
Bij mensen die te maken hebben met terugkerende episodes kan het even duren voordat de juiste balans is gevonden, maar met de hulp van de juiste medische begeleiding is er vaak sprake van flinke verbetering. Je lichaam leert zich namelijk aanpassen aan nieuwe gewoonten en routines. Dat betekent niet dat je nooit meer een duizelig moment zult ervaren, maar het aantal keer dat je werkelijk flauwvalt, kan sterk verminderen. En met een beetje geluk hoor je na verloop van tijd alleen nog de verhalen over die ene keer dat je bijna van je stokje ging in het kleinste kamertje.

Laat je niet kisten
Ofschoon het even spannend kan zijn, hoef je niet bang te zijn dat je voor altijd met flauwvallen in de badkamer blijft worstelen. De meeste mensen gaan na verloop van tijd weer fluitend door het leven – misschien net wat voorzichtiger, maar zeker niet minder vrolijk!

Complicaties

Flauwvallen tijdens het plassen of poepen klinkt misschien onschuldig – een soort tijdelijke uit-knop van het lichaam. Toch zijn de mogelijke complicaties niet zo'n lachertje. Het is vooral de val zelf die voor de meeste ellende kan zorgen. Even terug naar de realiteit: wat kan er allemaal misgaan als je lichaam besluit om het even op te geven in de badkamer?

Kneuzingen, schaafwonden en een flinke bult
Laten we eerlijk zijn: badkamers zijn niet bepaald de meest vriendelijke plekken om neer te gaan. Denk maar aan die harde vloertegels, scherpe randen van het bad of de wastafel. Als je flauwvalt, kun je lelijk terechtkomen. Neem bijvoorbeeld Anne, die een keer flauwviel tijdens het opstaan van het toilet en met haar schouder tegen de badrand viel. Resultaat? Een flinke blauwe plek, een schaafwond en dagenlang pijn bij het optillen van haar arm. Niet levensbedreigend, maar absoluut vervelend.

Hoofdletsel en hersenschudding
Bij flauwvallen verlies je voor een moment de controle over je lichaam en kun je met je hoofd tegen iets hards aanvallen. Dit kan leiden tot een hoofdwond of zelfs een hersenschudding. Stel je voor dat Mark, die in de nacht naar het toilet gaat en flauwvalt, met zijn hoofd tegen de wastafel stoot. Een hersenschudding of zelfs een lichte schedelbreuk kan dan zomaar op de loer liggen. En in sommige gevallen kan hoofdletsel tot meer ernstige complicaties leiden, zoals een bloedprop of een hersenbloeding. Niet iets om zomaar aan voorbij te gaan!

Ontwrichte of gebroken botten
Flauwvallen in een badkamer is riskant vanwege de beperkte ruimte. Je kunt daarbij gemakkelijk je arm of pols verkeerd opvangen, wat kan leiden tot ontwrichtingen of zelfs breuken. Beeld je eens in dat je probeert jezelf op te vangen bij een val, maar in de haast je pols verdraait. Voor je het weet zit je met een gipsarm en ben je weken verder met een herstelperiode.

Langdurige angst voor het toilet
Het lijkt misschien wat vergezocht, maar na een paar keer flauwvallen in de badkamer kunnen mensen een mentale drempel opbouwen. Ze durven soms niet meer zonder angst naar het toilet te gaan, zeker wanneer de badkamer dé plek is waar ze al eerder met een smak zijn gevallen. Hierdoor kan iemand de neiging krijgen om het plassen of poepen uit te stellen, wat weer tot andere problemen kan leiden, zoals blaasontstekingen of constipatie.

Bewusteloosheid langer dan verwacht
In sommige gevallen blijft iemand na het flauwvallen langer bewusteloos dan normaal. Dit kan leiden tot ademhalingsproblemen, vooral als je in een positie terechtkomt waarbij je luchtwegen worden geblokkeerd. Denk aan iemand die tijdens het vallen op zijn buik terechtkomt en in een benauwde positie blijft liggen. Hulp van buitenaf is dan cruciaal om ernstigere gevolgen te voorkomen.

Preventie

Voorkomen is beter dan genezen. Je kunt een aantal strategieën hanteren om een mictiesyncope te voorkomen, dan wel de schade zo beperkt mogelijk te houden als je toch weer flauwvalt tijdens of na het plassen. Neem de volgende maatregelen in acht:

• Ga aan de rand van je bed zitten gedurende enkele minuten vóórdat je opstaat om naar het toilet te gaan;
• Beweeg daarbij je benen en zorg ervoor dat je je niet duizelig of licht in het hoofd voelt als je opstaat om naar het toilet te gaan;
• Ga zittend plassen;
• Vermijd overmatig alcoholgebruik
• Drink niet te veel voor het slapengaan;
• Voorkom uitdroging of uitputting;
• Zorg ervoor dat de vloer van je bed naar de badkamer is voorzien van vloerbedekking;
• Draai de badkamerdeur niet op slot;
• Het is aanbevolen om alle scherpe objecten waar je je aan kunt snijden of bezeren (indien mogelijk) elders te plaatsen.

Casus: Hans en het onhandige toiletavontuur

Het is een koude maandagochtend wanneer Hans (56), een verder kerngezonde man, zijn dag op de gebruikelijke manier begint. Hij staat op, rekt zich uit en slentert naar de badkamer voor zijn routineuze toiletbezoek. Niets ongewoons, zou je denken. Maar deze ochtend loopt het anders af.

Hans is nog niet volledig wakker, terwijl hij op het toilet plaatsneemt. Na een tijdje voelt hij zijn blaas legen en, zoals hij dat altijd doet, blijft hij nog even zitten om zijn benen een paar seconden rust te gunnen. Plots begint alles om hem heen te draaien. Zijn zicht wordt wazig en het voelt alsof de grond onder zijn voeten vandaan glipt. Hij probeert zich ergens aan vast te houden, maar het is al te laat. Een secondenlange duizeling overvalt hem. Voordat hij het weet, ligt hij naast het toilet, plat op de koude badkamertegels.

"Wat gebeurt er nou?" – De eerste tekenen
Hans komt bij met een bonzend gevoel in zijn hoofd en zijn lichaam voelt slap en moe. Het is niet de eerste keer dat hij zich duizelig heeft gevoeld tijdens het plassen, maar het is wel de eerste keer dat hij echt is flauwgevallen. Verward kruipt hij overeind en schuift voorzichtig tegen de muur omhoog. Hij wrijft over zijn hoofd, waar inmiddels een behoorlijke bult begint te vormen. In de spiegel ziet hij een bleek gezicht en een glimp van paniek in zijn ogen.

"Ach, het zal wel niks zijn..." – Ontkenning en zorgen
De rest van de dag voelt Hans zich anders. Hij heeft last van een lichte hoofdpijn en blijft een beetje duizelig. "Zal het iets te maken hebben met mijn bloeddruk?" vraagt hij zich af, terwijl hij probeert het incident uit zijn gedachten te zetten. Hans is geen piekeraar, maar toch knaagt het. Hij besluit het maar te negeren en gaat door met zijn dagelijkse bezigheden.

Maar dan gebeurt het nog een keer. Een paar dagen later, weer in de ochtend, voelt hij tijdens het plassen hetzelfde misselijkmakende gevoel opkomen. Zijn hart slaat op hol, zijn lichaam wordt warm en bezweet en voor de tweede keer valt hij flauw op het toilet. Deze keer schrikt zijn vrouw, Marijke, ervan. Ze vindt hem half liggend tegen de badkamervloer, enigszins buiten bewustzijn en met een grauw gezicht. "Hans! Gaat het?" roept ze in paniek terwijl ze hem overeind helpt.

"Dit is niet normaal, Hans!" – Tijd om hulp te zoeken
Na het tweede incident besluiten Hans en Marijke dat het tijd is om naar de huisarts te gaan. Hans voelt zich ongemakkelijk. "Het is toch alleen tijdens het plassen, daar hoef ik toch niet voor naar de dokter?" Maar Marijke houdt vol: "Je bent gewoon bang dat het gênant is, maar dit kan gevaarlijk zijn!"

In de spreekkamer van de huisarts vertelt Hans over zijn ervaringen. De arts stelt een aantal gerichte vragen: "Heb je andere symptomen, zoals hartkloppingen of zweten? Hoe is je bloeddruk normaal gesproken? Voel je je duizelig als je opstaat?" Hans knikt langzaam. Hij legt uit dat hij de laatste tijd vaker last heeft van lichtheid in zijn hoofd, vooral als hij uit bed komt of na het toiletbezoek.

"Mictiesyncope" – De diagnose en advies
De huisarts knikt en legt uit dat Hans last lijkt te hebben van mictiesyncope – een medische term voor flauwvallen tijdens of na het plassen. "Het klinkt spannender dan het is," stelt de arts gerust. "Het komt vaker voor dan je denkt, vooral bij mannen van jouw leeftijd." Hij legt uit dat flauwvallen kan optreden door een combinatie van factoren zoals een lage bloeddruk, een snelle stijging uit een zittende positie, of het ontspannen van bepaalde spieren tijdens het plassen.

De arts raadt Hans aan om voortaan rustig op te staan na het plassen en vooral in een zittende positie te blijven wanneer hij zich duizelig voelt. Ook adviseert hij hem om niet direct uit bed naar het toilet te rennen, maar eerst even rustig op de rand van het bed te gaan zitten en wat adem te halen. "En zorg ervoor dat de badkamer veilig is ingericht," voegt de huisarts eraan toe. "Houd de deur open en zorg dat er niets scherps is waar je tegenaan kunt vallen."

"Het voelt nog steeds raar…" – Aandacht voor herstel
In de weken daarna houdt Hans zich aan de adviezen van de huisarts. Hij drinkt voldoende water, probeert meer tijd te nemen voor zijn ochtendroutine en vermijdt plotselinge bewegingen. Maar het blijft een onprettig gevoel, dat flauwvallen. "Je raakt toch een beetje angstig," zegt Hans. "Ik ben altijd bang dat het weer gebeurt."

Zijn vrouw Marijke helpt hem met het aanbrengen van kleine veranderingen, zoals het plaatsen van een anti-slipmat in de badkamer en het openhouden van de deur. Ze houden nauwlettend in de gaten of de symptomen verbeteren en merken dat, ofschoon het flauwvallen geen direct gevaar vormt, maar de situaties wel minder hevig worden. Hans voelt zich steeds zekerder, omdat hij nu beter begrijpt wat zijn lichaam doormaakt en hoe hij erop kan inspelen.

"Een nieuwe routine" – Omgaan met mictiesyncope
Nu, enkele maanden later, blikt Hans terug op die spannende periode. Hij heeft inmiddels een aantal aanpassingen in zijn routine doorgevoerd. 's Ochtends neemt hij de tijd voordat hij naar het toilet gaat. Hij past het advies van de huisarts toe en neemt rustig plaats op het toilet, om te plassen in een zittende positie. Marijke helpt hem bij deze nieuwe routine, en samen hebben ze een ritueel ontwikkeld waarmee ze de dag starten.

De angst dat hij weer zal flauwvallen is er soms nog, maar Hans heeft geleerd om zijn lichaam serieuzer te nemen. “Het is iets wat bij mij hoort, en ik moet er gewoon mee omgaan,” zegt hij nu. Hij zorgt ervoor dat hij altijd rustig opstaat, vooral in de ochtend, en heeft de badkamer wat aangepast om deze veiliger te maken. “Ik ben nu gewoon voorzichtiger en neem geen onnodige risico’s.”

De les van Hans
De ervaring van Hans maakt duidelijk dat mictiesyncope – hoe vervelend en soms angstig ook – beheersbaar is met de juiste voorzorgsmaatregelen. Zijn verhaal onderstreept het belang van niet wegkijken bij deze klachten en op tijd professionele hulp zoeken. Met bewustwording, kleine aanpassingen in het dagelijkse ritme, en veiligheidsmaatregelen kan een groot verschil gemaakt worden. Hans heeft nu geleerd dat flauwvallen tijdens het plassen misschien niet het meest alledaagse onderwerp is, maar het serieus nemen van zijn lichaam heeft hem geholpen om de situatie veilig onder controle te krijgen.