Dislocatie (ontwrichting): Behandeling van gewricht uit kom

Gewrichten zijn de verbindingen waar twee botten elkaar ontmoeten. Een dislocatie, ofwel ontwrichting, is de medische term voor het uit de kom raken van een gewricht. Wanneer een gewricht ontwricht is, bevinden de botten zich niet meer in hun normale positie. De meeste dislocaties worden behandeld op de afdeling Spoedeisende Hulp. De patiënt krijgt mogelijk medicatie om de pijn te verlichten en de omgeving te verdoven. In sommige gevallen is algemene anesthesie nodig om de patiënt in een diepe slaap te brengen. Als dislocaties snel worden behandeld, veroorzaken ze meestal geen blijvend letsel. Het naleven van enkele voorzorgsmaatregelen kan de kans op het ontstaan van dislocaties verkleinen.

• Oorzaken van dislocatie
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Eerste hulp bij ongevallen
• Doen
• Niet doen
• Medische behandeling van een ontwricht gewricht
• Prognose van ontwrichting
• Complicaties
• Preventie van dislocaties

Oorzaken van dislocatie

Dislocaties worden vaak veroorzaakt door plotselinge impact op een gewricht, zoals bij een klap, val of ander trauma. Zodra een gewricht eenmaal uit de kom is geschoten, neemt de kans toe dat dit opnieuw gebeurt. Ouderen hebben vaker te maken met dislocaties door vallen, terwijl kinderen vaker ontwrichtingen oplopen door speelse ongevallen, zoals vallen tijdens het spelen op een onbeveiligde ondergrond.

Symptomen

Een ontwrichting treft vaak de schouders en vingers, maar ook ellebogen, knieën en heupen kunnen worden aangetast.

Mogelijke symptomen van een dislocatie zijn:

• Blauwe plekken of roodheid in het getroffen gebied
• Beperkt bewegingsbereik of onvermogen om het gewricht te gebruiken
• Zwelling van het gewricht
• Een zichtbaar verplaatst, verkleurd of misvormd gewricht
• Ernstige pijn, vooral bij het proberen te bewegen van het gewricht of bij belasting
• Gevoelloosheid, zwakte of tintelingen in het gewricht of rond het getroffen gebied

Alarmsymptomen

Medische noodhulp is vereist wanneer:

• Een bot door de huid steekt
• Er sprake is van ernstige bloeding
• Het gebied onder het gewonde gewricht bleek, koud, klam of blauw is
• Er vermoedens zijn van een ontwrichting of botbreuk
• Er tekenen van infectie zijn, zoals warmte, roodheid op de gewonde plaats, pus of koorts

Diagnose en onderzoeken

Het kan moeilijk zijn om een uit de kom geraakt gewricht te onderscheiden van een botbreuk. Beide situaties vereisen onmiddellijke medische aandacht. De arts onderzoekt de huid en zoekt naar misvormingen, bloedingen en andere symptomen. Vaak wordt een röntgenfoto gemaakt om de diagnose te bevestigen. Soms kan ook een MRI-scan worden ingezet om een gedetailleerder beeld te krijgen van het gewricht en omliggende structuren.

Eerste hulp bij ongevallen

Doen

Het is cruciaal om eerst de hulpdiensten te bellen voordat u een patiënt met een mogelijk ontwricht gewricht behandelt, vooral bij ernstige verwondingen die potentieel levensbedreigend zijn. De hulpverlener moet de luchtwegen, ademhaling en bloedcirculatie controleren en indien nodig reanimatie starten of een bloeding stelpen. Een patiënt met een mogelijk hoofd-, rug- of beenletsel mag niet verplaatst worden en moet zo stil mogelijk blijven liggen. Bij een beschadigde huid moet het gebied voorzichtig worden afgespoeld met schoon water om vuil te verwijderen, maar de wonde mag niet worden opgeblazen. Bedek het gewonde gebied met steriele verbanden voordat u het gewricht immobiliseert.

Breng een spalk aan op het gewonde gewricht in de positie waarin deze is aangetroffen, zonder het gewricht te verplaatsen. Immobiliseer ook het gebied boven en onder de verwonding. Controleer de bloedsomloop rond de verwonding door stevig op de huid te drukken. De huid zou wit moeten worden en binnen enkele seconden weer normaal van kleur moeten worden. Indien de huid beschadigd is, slaat u deze stap over om het risico op een huidinfectie te verminderen. Breng ijs, gewikkeld in een schone doek, aan om pijn en zwelling te verminderen. Leg de patiënt plat en til de voeten ongeveer dertig centimeter omhoog om een shock te voorkomen. Bedek de patiënt met een jas of deken, tenzij er sprake is van hoofd-, been- of rugletsel.

Niet doen

Enkele dingen zijn niet aan te raden bij patiënten met een ontwrichting:

• De patiënt geen medicatie, voeding of drank geven via de mond (de patiënt mag helemaal niets krijgen)
• De patiënt verplaatsen tenzij het letsel volledig is geïmmobiliseerd
• Een patiënt met een verwonding aan de heup, het bekken of het bovenbeen verplaatsen tenzij absoluut noodzakelijk
• Geen misvormd bot of gewricht testen op functieverlies
• Geen misvormd bot of gewricht zelf proberen recht te trekken of in een andere positie te plaatsen

Medische behandeling van een ontwricht gewricht

De arts bepaalt de behandeling op basis van de locatie van het getroffen gewricht en de ernst van de symptomen. Een eerste behandelingsmethode omvat rust, ijs, compressie (druk aanbrengen) en het omhoog tillen van het getroffen gebied. Soms geneest het ontwrichte gewricht vanzelf. Als dit niet het geval is, kunnen de volgende behandelingen worden overwogen:

• Manipulatie of herpositionering: De patiënt krijgt kalmerende en verdovende medicatie. Af en toe is algemene anesthesie nodig om het gewricht terug op zijn plaats te brengen.
• Immobilisatie: Het dragen van een zwachtel, spalk of brace om het gewricht in een vaste positie te houden zodat het volledig kan genezen.
• Medicatie: Pijnstillers of spierverslappers kunnen helpen bij het verlichten van pijn.
• Chirurgie: In gevallen waar de ontwrichting schade heeft aangericht aan zenuwen of bloedvaten, of bij frequent terugkerende dislocaties, kan een chirurgische ingreep nodig zijn.
• Revalidatie: Het herstellen van kracht en bewegingsbereik van het gewricht door geleidelijke oefeningen en therapieën.

Prognose van ontwrichting

Bij een snelle en correcte behandeling ontstaan meestal geen blijvende problemen en herstelt de patiënt binnen enkele weken. Het herstel van een heupontwrichting kan echter enkele maanden tot jaren duren. Verwondingen aan de omliggende weefsels genezen doorgaans binnen zes tot twaalf weken. Soms is een operatie nodig om gescheurde ligamenten te repareren. Verwondingen aan zenuwen en bloedvaten kunnen leiden tot blijvende of langdurige problemen. Na behandeling op de Spoedeisende Hulp volgt vaak een controleafspraak bij een orthopedisch chirurg (specialist in botten en gewrichten).

Complicaties

Soms ontstaat er permanente schade aan de bloedvaten die de botten van zuurstof en voedingsstoffen voorzien. Bij een vertraagde of ontbrekende behandeling kan chronische pijn optreden en kunnen de cellen in de botgebieden rond het gewricht afsterven. Daarnaast kunnen er scheuren ontstaan in de spieren, ligamenten en pezen die het gewonde gewricht ondersteunen. Oudere patiënten hebben mogelijk een verhoogd risico op het ontwikkelen van artritis (gewrichtsontsteking) als gevolg van eerdere dislocaties.

Preventie van dislocaties

Om het risico op dislocaties te verminderen, kunnen de volgende voorzorgsmaatregelen nuttig zijn:

• Gebruik badmatten en vermijd het gebruik van badolie om uitglijden te voorkomen.
• Draag beschermende kleding bij deelname aan contactsporten.
• Creëer een veilige thuisomgeving door elektrische snoeren van de vloeren te verwijderen en kinderen goed in de gaten te houden.
• Leer kinderen veiligheid te begrijpen en verwijder kleedjes en andere obstakels van de grond om valpartijen te voorkomen.
• Sta niet op stoelen, werkbladen of andere onstabiele voorwerpen.
• Gebruik trapleuningen en plaats poorten bij trappen. Houd ramen gesloten en vergrendeld om ongelukken te voorkomen.

Lees verder

• EHBO bij een luxatie of ontwrichting (gewricht uit de kom)
• Valongelukken voorkomen: Preventie van valpartijen in huis