Dislocatie (ontwrichting): Behandeling van gewricht uit kom

Gewrichten zijn gebieden waar twee botten samenkomen. Een dislocatie is de medische term voor een scheiding van twee botten waar ze elkaar ontmoeten in een gewricht. Wanneer een gewricht ontwricht is, zijn de botten niet langer in hun normale positie. De meeste dislocaties behandelt een arts in de afdeling spoedeisende hulp. De patiënt krijgt mogelijk medicijnen waardoor hij slaperig wordt en de omgeving verdoofd wordt. Soms is algemene anesthesie nodig om een patiënt in een diepe slaap te brengen. Wanneer de arts dislocaties snel behandelt, veroorzaken ze meestal geen blijvend letsel. Enkele adviezen verminderen tot slot de kans op de totstandkoming van dislocaties.

• Oorzaken van dislocatie
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Eerste hulp bij ongevallen
• Doen
• Niet doen
• Medische behandeling van gewricht dat uit de kom is geschoten
• Prognose van ontwrichting
• Preventie van dislocaties
• Complicaties

Oorzaken van dislocatie

Dislocaties zijn in de meeste gevallen het gevolg van een plotselinge impact op het gewricht. Dit gebeurt meestal na een slag, val of ander trauma. Zodra een gewricht éénmaal uit de kom is geschoten, verhoogt de kans dat dit opnieuw gebeurt. Ouderen krijgen vaker te maken met valpartij en bijgevolg ook op een gewricht dat uit de kom schiet. Ook kinderen krijgen hiermee vaker te maken doordat ze bijvoorbeeld in een onbeveiligd gebied spelen en dan vallen.

Symptomen

Een ontwrichting tast meestal de schouders en vingers aan, maar pok de ellebogen, knieën en heupen zijn mogelijk getroffen.

Een dislocatie resulteert in volgende mogelijke symptomen:

• blauwe plekken of roodheid in het geblesseerde gebied
• een beperkt bewegingsbereik of het gewricht niet willen gebruiken
• een gezwollen gewricht
• een zichtbaar verplaatst, verkleurd of misvormd gewricht
• erg veel pijn, vooral bij een poging tot het gebruik van het gewricht of bij het plaatsen van gewicht op het gewricht
• gevoelloosheid, zwakte of tintelingen in het gewricht of rond het getroffen gebied

Alarmsymptomen

Medische noodhulp is nodig wanneer:

• een bot door de huid heen steekt
• een ernstige bloeding aanwezig is
• een gebied onder het gewonde gewricht bleek, koud, klam of blauw is
• een vermoedelijke ontwrichting of een botbreuk aanwezig is
• tekenen van een infectie aanwezig zijn, zoals warmte of roodheid op de gewonde plaats, pus of koorts

Diagnose en onderzoeken

Het is soms moeilijk om een uit de kom geraakt gewricht te onderscheiden van een botbreuk. Beiden zijn noodgevallen waarvoor eerste hulp nodig is. De arts controleert de huid en kijkt naar eventuele misvormingen, bloedingen en andere symptomen. Een röntgenfoto is voorts nodig, al zet de arts sporadisch ook een MRI-scan in. Dankzij deze beeldvormende onderzoeken krijgt de arts een idee van wat zich afspeelt met het gewricht of eventueel het bot.

Eerste hulp bij ongevallen

Doen

Het is belangrijk om eerst de hulpdiensten te bellen alvorens een patiënt met een mogelijk gewricht uit de kom te behandelen, vooral wanneer een ernstige verwonding is opgetreden die potentieel levensbedreigend is. Een hulpverlener moet in dat geval eerst de luchtwegen, de ademhaling en de bloedcirculatie controleren en indien nodig reanimatie starten of een bloeding stelpen. Een patiënt die (mogelijk) gewond is aan het hoofd, de rug of het been, mag niet verplaatst worden en moet zo stil mogelijk blijven liggen of zitten. Wanneer de huid kapot is, blaast hij niet op de wonde, maar spoelt hij het gebied voorzichtig af met schoon water om zichtbaar vuil te verwijderen. Alvorens het gewonde gewricht te immobiliseren, is het aangewezen om eerst het gebied te bedekken met steriele verbanden.

De hulpverlener brengt een spalk aan op het gewonde gewricht in de positie waarin hij deze verwonding heeft aangetroffen zonder het gewricht te verplaatsen. Hij immobiliseert ook het gebied boven en onder het geblesseerde gebied. Verder controleert de hulpverlener de bloedsomloop rond de verwonding door stevig op de huid in het getroffen gebied te drukken. Dit zou wit moeten worden en dan binnen enkele seconden na het stoppen opnieuw kleur moeten krijgen. Om het risico op het ontwikkelen van een huidinfectie te verminderen, mag de hulpverlener deze stap niet uitvoeren als de huid beschadigd is. Het aanbrengen van ijs gewikkeld in een schone doek vermindert pijn en zwelling. Om een shock te voorkomen, legt de hulpverlener de patiënt plat en tilt hij de voeten ongeveer dertig centimeter omhoog, en bovendien bedenkt hij de patiënt met een jas of deken. Deze stap mag echter niet uitgevoerd worden wanneer de patiënt lijdt aan een hoofd-, been- of rugletsel.

Niet doen

Enkele zaken zijn niet aangewezen bij patiënten met een ontwrichting

• de patiënt geen medicatie, voeding of drank geven via de mond (de patiënt mag helemaal niks krijgen)
• de patiënt verplaatsen tenzij het letsel volledig is geïmmobiliseerd.
• een patiënt met een verwonding aan de heup, het bekkengebied of het bovenbeen verplaatsen tenzij het absoluut noodzakelijk is
• geen misvormd bot of gewricht testen op functieverlies
• geen misvormd bot of gewricht zelf rechttrekken of in een andere positie plaatsen

Medische behandeling van gewricht dat uit de kom is geschoten

De arts kijkt naar de locatie van het getroffen gewricht en de eerst van de symptomen. Rust, ijs, compressie (druk aanbrengen) en het getroffen gebied omhoogtillen is een eerste behandelingsmethode. Soms geneest het ontwrichtte gewricht op natuurlijke wijze. Gebeurt dit niet, dan zet de arts één van volgende behandelingen in:

• manipulatie of herpositionering: de patiënt krijgt eerst kalmerende en verdovende medicijnen; af en toe is algemene anesthesie nodig
• immobilisatie: zwachtel, spalk of brace dragen om het gewricht onbeweeglijk te maken zodat dit volledig kan genezen
• medicatie: pijnstillende medicatie of spierverslappers helpen bij pijn
• chirurgie: de ontwrichting heeft schade toegebracht aan zenuwen of bloedvaten; ook bij vaak terugkerende dislocaties is chirurgie nuttig
• revalidatie: geleidelijk kracht van gewricht vergroten en bewegingsbereik herstellen

Prognose van ontwrichting

Bij een snelle behandeling ontstaan meestal geen blijvende problemen en herstelt de patiënt binnen enkele weken. Bij een heup duurt het volledig herstel van een ontwrichting soms enkele maanden tot jaren. Verwondingen aan de omliggende weefsels genezen meestal binnen zes tot twaalf weken. Soms is een operatie nodig om een ligament te repareren dat scheurt wanneer het gewricht ontwricht wordt. Verwondingen aan zenuwen en bloedvaten resulteren mogelijk in blijvende of langdurige problemen. Nadat een patiënt behandeld is in de eerste hulpafdeling, krijgt hij vaak nog een controleafspraak bij een orthopedisch chirurg (een arts voor botten en gewrichten).

Preventie van dislocaties

Om het risico op dislocaties te verlagen, zijn volgende tips nuttig

• badmatten gebruiken en geen badolie gebruiken
• beschermende kleding dragen bij deelname aan contactsporten.
• een veilige thuisomgeving creëren
• elektrische snoeren van vloeren verwijderen
• kinderen altijd in de gaten houden
• kinderen leren wat veiligheid betekent zijn
• kleedjes op de grond verwijderen, vooral om valpartijen bij ouderen te voorkomen
• niet op stoelen, werkbladen of andere onstabiele voorwerpen staan.
• trapleuningen gebruiken
• valpartijen voorkomen door poorten bij trappen te plaatsen en ramen gesloten en vergrendeld te houden

Complicaties

Soms ontstaat permanente schade aan de bloedvaten die de botten voorzien van zuurstof en voedingsstoffen. Bij een laattijdige of afwezige behandeling verhoogt het risico op chronische pijn en de celdood van botgebieden rond het gewricht. Voorts ontstaan mogelijk scheuren van de spieren, ligamenten en pezen die het gewonde gewricht ondersteunen. Tot slot krijgen patiënten op oudere leeftijd gemakkelijker te maken met artritis (gewrichtsontsteking).

Lees verder

• EHBO bij een luxatie of ontwrichting (gewricht uit de kom)
• Valongelukken voorkomen: Preventie van valpartijen in huis