EHBO bij een luxatie of ontwrichting (gewricht uit de kom)

Bij een ontwrichting is het gewrichtskapsel en de gewrichtsbanden niet langer correct uitgelijnd en hebben ze geen contact meer met elkaar. Dit gebeurt meestal wanneer een bot door een krachtige ruk of draai uit de normale positie van een gewricht is geraakt. Veel voorkomende luxaties zijn die van de heup, schouder en enkel, vaak als gevolg van een valpartij of tijdens het sporten. In de volksmond wordt dit aangeduid als een heup, schouder of enkel "die uit de kom is geschoten". De symptomen van een luxatie omvatten hevige pijn, functieverlies en een dwangstand van het gewricht. Het is cruciaal om bij de eerste hulp het gewricht niet te verplaatsen.

• Oorzaken
• Indeling: Subluxatie en luxatie
• Symptomen
• Eerste hulp bij een ontwrichting
• EHBO: Zeker niet doen
• Behandelingsopties in het ziekenhuis
• Revalidatie en herstel
• Preventie van ontwrichtingen

Oorzaken

Een ontwrichting kan ontstaan door verschillende oorzaken:

• Bij de geboorte door een aangeboren aandoening, meestal in het heup- of schoudergewricht
• Een uitwendige slag of stoot
• Een geforceerde beweging
• Een valpartij
• Een verdraaiing van een ledemaat

De meest voorkomende luxaties zijn die van de enkel (enkelluxatie), de heup (heupluxatie), de knieschijf (patellaluxatie) en de schouder (schouderluxatie).

Indeling: Subluxatie en luxatie

Een subluxatie treedt op wanneer de gewrichtskoppen ten opzichte van elkaar verplaatst zijn, maar nog enig contact hebben. Bij een luxatie zijn de gewrichtsoppervlakken volledig van elkaar verschoven, zonder contact. Gewoonlijk zijn de gewrichtsbanden gescheurd en is er schade aan het gewrichtskapsel. Dit kan ook leiden tot schade aan of beknelling van de zachte weefsels rond het gewricht, zoals bloedvaten en zenuwen.

Symptomen

Bij een ontwrichting kunnen de volgende symptomen optreden:

• Blauwe plekken rond het gewricht, veroorzaakt door een bloeduitstorting in het weefsel
• Hevige pijn, waarbij elke beweging extreem pijnlijk is
• Functieverlies van het gewricht, waardoor bewegingen zoals het sluiten van de mond bij een kaakontwrichting niet mogelijk zijn
• Een afwijkende houding van het gewricht, zoals een afgezakte schouder bij een schouderontwrichting
• Geluiden uit het gewricht tijdens de ontwrichting
• Gevoelloosheid en tintelingen als gevolg van zenuwbeknelling
• Soms kan de gewrichtskop vanzelf weer in de kom schieten

Eerste hulp bij een ontwrichting

Bij eerste hulp moet de hulpverlener de patiënt in een comfortabele houding plaatsen zonder de stand van het gewricht te veranderen of het gewricht te bewegen. Pijn en zwelling kunnen worden verlicht met koude omslagen (coldpacks) of ijs gewikkeld in een handdoek. Koeling moet gedurende tien tot twintig minuten worden toegepast, maar kan eerder worden gestopt als de pijn ondraaglijk is. Het getroffen lichaamsdeel moet worden ondersteund en onbeweeglijk worden gehouden. Bij een schouder-, bovenarm- of elleboogontwrichting kan een brede das worden gebruikt voor ondersteuning. Voor een enkel-, knie- of heupluxatie kunnen opgerolde dekens of kussens worden gebruikt. Een mitella of brede das kan nuttig zijn voor een ontwrichting van de pols, hand of onderarm. Bij aanwezigheid van een botbreuk moet deze worden bedekt met een steriel gaasje. Het is essentieel om de patiënt zo snel mogelijk naar een ziekenhuis te brengen, aangezien het beschadigde bot bloedvaten, pezen en zenuwen kan schaden.

EHBO: Zeker niet doen

Het is cruciaal om nooit zelf te proberen het gewricht weer op zijn plaats te zetten. Dit dient in een ziekenhuis te gebeuren, onder narcose of plaatselijke verdoving. Ook mag het getroffen lichaamsdeel niet worden bewogen om verdere schade aan botten, kraakbeen, gewrichtsbanden, pezen en spieren te voorkomen. Directe applicatie van ijs op de huid moet worden vermeden om huidletsels te voorkomen. Koelen van een open ontwrichting met een bloeding is eveneens niet aanbevolen.

Behandelingsopties in het ziekenhuis

Na de eerste hulp wordt de ontwrichting vaak behandeld met een van de volgende methoden:

• Reductie: Het rechtzetten van het gewricht onder verdoving, waarbij het weer in de juiste positie wordt gebracht.
• Immobilisatie: Het gebruik van een spalk of gips om het gewricht te stabiliseren en verdere beweging te voorkomen.
• Fysiotherapie: Na het herstel van de ontwrichting kan fysiotherapie helpen bij het herstellen van kracht en beweging.
• Chirurgie: In sommige gevallen, vooral bij ernstige of herhaalde ontwrichtingen, kan een operatie nodig zijn om de gewrichtsstructuren te herstellen.

Revalidatie en herstel

Na de behandeling van een ontwrichting kan een revalidatieperiode nodig zijn, afhankelijk van de ernst van de ontwrichting en de behandelingsmethode. Dit kan omvatten:

• Oefentherapie om de functionaliteit van het gewricht te herstellen
• Pijnbestrijding om de ongemakken tijdens het herstel te verlichten
• Preventieve maatregelen om toekomstige ontwrichtingen te voorkomen, zoals het versterken van de spieren rondom het gewricht en het vermijden van risicovolle activiteiten

Preventie van ontwrichtingen

Preventieve maatregelen kunnen helpen om ontwrichtingen te voorkomen:

• Versterking van spieren door gerichte oefeningen
• Gebruik van beschermende uitrusting tijdens risicovolle activiteiten of sporten
• Bewustwording van veilig bewegen om letsel te voorkomen

Lees verder

• Dislocatie (ontwrichting): Behandeling van gewricht uit kom
• Valongelukken voorkomen: Preventie van valpartijen in huis