Anorexia nervosa: waarom blijft de menstruatie soms uit?

Anorexia nervosa is een levensgevaarlijke psychische aandoening die voorkomt bij zowel mannen als vrouwen. Bij een groot deel van de vrouwen blijft de menstruatie uit. De oorzaken hiervan liggen op hersenniveau. Hoewel de menstruatie vaak weer terugkeert, is er ook een deel van de vrouwen waarbij de menstruatie niet meer terugkomt.

Wat is anorexia nervosa?

Anorexia nervosa is een stoornis waarbij er sprake is van een verstoring van de lichaamsbeleving. Bij de eetstoornis is er een grote angst om dik te worden, hoewel er soms wel gerealiseerd wordt dat er sprake is van ondergewicht. Er wordt tevens niet gestreefd naar een normaal lichaamsgewicht. De stoornis kan leiden tot ernstige lichamelijke gevolgen. In ernstige gevallen kan het zelfs leiden tot de dood. Ernstige ondervoeding kan ook leiden tot hormonale veranderingen waarbij de menstruele cyclus verstoord kan raken. Eén van deze gevolgen kan amenorroe zijn.

Amenorroe

Amenorroe betekent dat de menstruatie uitblijft. Het is te verdelen in twee soorten:

• Primaire amenorroe: hierbij is er geen menstruatie hoewel op basis van de leeftijd dit wel verwacht wordt. Een meisje is nog nooit eerder ongesteld geweest.
• Secundaire amenorroe: hierbij is een meisje of vrouw al wel eerder ongesteld geweest, maar wordt zij het voor ten minste zes maanden niet meer.

In de meeste gevallen gaat het om secundaire amenorroe bij anorexia nervosa.

Secundaire amenorroe bij anorexia nervosa

Er is een belangrijk deel in de hersenen dat betrokken is bij de menstruele cyclus. Dit deel van de hersenen wordt de hypothalamus genoemd. De hypothalamus scheidt een hormoon uit genaamd GnRH. Door de afgifte van dit hormoon worden de hormonen FSH en LH vrijgemaakt uit de hypofyse (een ander deel van de hersenen). FSH staat voor Follikel Stimulerend Hormoon. Het stimuleert de groei van het aantal follikels in de eierstokken. Deze follikels produceren vervolgens het hormoon oestrogeen. Oestrogeen bevordert het baarmoederslijmvlies. Dit is een belangrijk aspect van de menstruele cyclus. Doordat de productie van oestrogenen stijgt, wordt er door negatieve feedback minder GnRH aangemaakt en daalt de productie van FSH. Vervolgens wordt LH aangemaakt ongeveer twee weken voor de menstruatie en begint de ovulatie. Bij de ovulatie wordt de eicel door de eierstok afgestoten. Wanneer er geen bevruchting is van deze eicel, stopt het gele lichaam, oftewel het overgebleven follikel, met de productie van progesteron. Door de afname van dit hormoon zal de menstruatie beginnen.

Bij anorexia nervosa kan er een te laag lichaamsgewicht zijn dat er toe leidt dat de hypothalamus GnRH niet in pulserende golven kan afgeven. Voor deze pulserende golven is namelijk een bepaalde vetverhouding nodig. Doordat GnRH niet wordt afgegeven, kan bovenstaand proces niet worden gestart. Hierdoor zal de menstruatie dus stoppen. Op deze manier wordt het lichaam ook beschermd, doordat het lichaam op dat moment niet sterk genoeg is voor een zwangerschap. Een zwangerschap vergt namelijk veel energie van het vrouwelijk lichaam.

Gevolgen van secundaire amenorroe

Met name het tekort aan oestrogenen kan leiden tot lichamelijke gevolgen. Hoewel 75 tot 80% weer herstel van de menstruatie zal krijgen bij het bereiken van een normaal lichaamsgewicht, blijft ook een deel onvruchtbaar. Andere gevolgen zijn:

• Osteoporose. Osteoporose houdt in dat de botdichtheid afneemt. Dit kan zorgen voor een grotere kans op botbreuken. Een bekend fenomeen dat voor kan komen zijn stressfracturen.
• Haaruitval.
• Overgangsverschijnselen zoals nachtzweten, humeurwisselingen, vaak wakker worden en slapeloosheid.
• Stijging van de cholesterolgehalte in het bloed.
• Verminderde elasticiteit van de bloedvaten. Doordat de bloedvaten minder goed kunnen uitzetten, zullen de risico's op hart- en vaatziekten toenemen.
• Concentratie- en geheugenstoornissen.
• Afname van de huidspanning.

Herstel menstruatie

Zoals hierboven genoemd, zal de menstruatie in het grootste deel van de vrouwen zich weer herstellen. Hierbij is het belangrijk dat er voldoende inname is van (gezond) eten. Doordat oestrogenen belangrijk zijn voor de botdichtheid wordt er vaak aangeraden om te starten met orale anticonceptie. Op deze manier wordt het oestrogeenlevel toch op peil gehouden en wordt het risico op osteoporose verminderd. Een belangrijk aspect is dat er ook genoeg rust wordt genomen. Indien er toch nog te veel wordt bewogen, zal de menstruatie ondanks een normaal gewicht kunnen uitblijven.

Conclusie

De menstruatie blijft dus door een gereduceerde vetverhouding uit doordat er geen GnRH wordt afgegeven door de hypothalamus. Door de oestrogeendepletie kan dit leiden tot ernstige lichamelijke gevolgen, met name osteoporose. Hoewel de menstruatie in de meeste gevallen weer terugkeert, is er wel een reële kans op blijvende problemen met de menstruele cyclus of zelfs onvruchtbaarheid. Het probleem moet dus niet onderschat worden.