Premenstrueel syndroom: Symptomen voor en bij menstruatie

Het premenstrueel syndroom (PMS) verwijst naar verschijnselen die optreden in de tweede helft van de menstruele cyclus (14 of meer dagen na de eerste dag van de laatste menstruatie) en die één of twee tot vier dagen na het starten van de menstruatie weer weggaan. De vrouw heeft hierbij milde tot intense mentale en/of fysieke problemen zoals angst, gevoelige borsten, een verlies aan libido en duizeligheid. De diagnose bestaat vooral uit het uitsluiten van andere aandoeningen. Een gezonde levensstijl is de sleutel in de behandeling van PMS, de afkorting van het premenstrueel syndroom. Daarnaast is vrij verkrijgbare en op doktersvoorschrift verkrijgbare medicatie beschikbaar om de verschijnselen van het syndroom te minderen.

• Oorzaken PMS
• Risicofactoren bij vrouwen
• Symptomen voor en bij menstruatie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via een gezonde levensstijl en medicatie
• Prognose van premenstrueel syndroom

Oorzaken PMS

De exacte oorzaak van PMS is niet bekend. Veranderingen in de hormoonspiegels in de hersenen spelen vermoedelijk een rol. Vrouwen met het premenstrueel syndroom reageren ook anders op deze hormonen. Het PMS is gerelateerd aan sociale, culturele, biologische en psychologische factoren.

Risicofactoren bij vrouwen

Drie op de vier vrouwen ervaren PMS-symptomen tijdens de vruchtbare jaren. PMS komt vaker voor bij vrouwen:

• die een fysiek of emotioneel trauma hebben opgelopen
• die gebruik maken van verslavende middelen
• met een geschiedenis van een postpartumdepressie (depressie na de bevalling) of een affectieve stemmingsstoornis
• met een geschiedenis van huiselijk geweld
• met een persoonlijke of familiale voorgeschiedenis van een zware depressie of PMS
• met minstens één kind
• tussen het late tweede decennium en het late vierde decennium

De symptomen verergeren vaak in het laatste derde decennium en in het vierde decennium wanneer de vrouw de overgang naar de menopauze nadert.

Symptomen voor en bij menstruatie

De symptomen keren vaak terug in een voorspelbaar patroon. De ernst varieert echter per maand en per vrouw. De meeste vrouwen ervaren (zeer) milde tot matige symptomen. Circa 20% van de vrouwen ervaart zeer intense symptomen. De meest voorkomende symptomen van PMS zijn zowel mentaal als fysiek gerelateerd.

Mentale problemen

Mentale problemen die gepaard gaan met het premenstrueel syndroom zijn:

• angst / een angstige stemming / een toename van angst
• concentratieproblemen
• een depressie
• een nerveuze gespannenheid
• een slecht beoordelingsvermogen
• een slecht zelfbeeld
• gevoelens van schuld
• hopeloosheid
• huilbuien
• minder tolerantie voor geluiden en verlichting
• nervositeit
• prikkelbaarheid
• sociale isolatie
• spanning
• stemmingswisselingen
• verdriet
• vergeetachtigheid
• verwardheid
• vijandig of agressief gedrag, met uitbarstingen van woede naar zichzelf of anderen toe

Fysieke problemen

De meest voorkomende fysieke problemen zijn:

• borstpijn (gevoelige borsten)
• buikpijn en/of buikkrampen
• constipatie of diarree
• duizeligheid
• een gevoel van een gezwollen buik en borsten
• een gewichtstoename, gerelateerd aan vochtretentie (het vasthouden van vocht)
• een hongergevoel/overeten/vreetbuien (polyfagie)
• een groene ontlasting
• een opgeblazen gevoel of gasvorming
• een strakke huid aan vingers en benen
• een verlies van libido (neemt bij sommige vrouwen toe)
• gewrichtspijn (medische term: artralgie)
• hartkloppingen (palpitaties)
• hoofdpijn
• onhandigheid
• opflakkeringen van acne
• slaapproblemen (te veel of te weinig slapen)
• sloomheid
• spierpijn (myalgie)
• vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van PMS is lastig omdat hiervoor geen specifieke laboratoriumonderzoeken beschikbaar zijn. De arts moet bijgevolg andere aandoeningen uitsluiten en wanneer de symptomen niet aan een andere ziekte toe te schrijven zijn, is sprake van het PMS. Hiervoor voert hij wel eerst een grondig lichamelijk en gynaecologisch onderzoek uit bij de vrouw, en overloopt hij haar medische geschiedenis. Een bloedonderzoek en onderzoeken naar een mogelijke schildklieraandoening zijn ook nodig. De vrouw noteert bovendien de symptomen inclusief de ernst, de duurtijd, en de datum waarop deze symptomen verschijnen. Dit plaatst ze in een dagboek/kalender dat ze gedurende minimaal drie maanden bijhoudt. Dit helpt bij het bevestigen van de diagnose van het premenstrueel syndroom.

Behandeling via een gezonde levensstijl en medicatie

Zelfzorg

Een gezonde levensstijl is de eerste stap naar het behandelen van PMS. Dit vermindert bij veel vrouwen de symptomen. Dit houdt in dat een vrouw voldoende moet drinken, maar liefst geen frisdranken, alcohol of dranken met cafeïne. Dit vermindert het opgeblazen gevoel, de vochtretentie en andere symptomen. Een gezonde en gevarieerde voeding met volle granen, groenen en fruit en weinig of geen zout en suiker is de basis voor een gezonde levensstijl. Minimaal om de drie uur een kleine maaltijd eten is ook aanbevolen. Het is goed om regelmatig inspanning te leveren om de ernst van de PMS-symptomen te minderen. Vaker en langer inspanningen leveren vlak voor de menstruatie is hierbij aangewezen. Medicatie nemen voor slapeloosheid is nuttig, maar het is nog beter om zelf te werken aan andere slaapgewoonten en een regelmatig dagritme uit te bouwen. Voedingssupplementen zoals vitamine B6, calcium en magnesium helpen tevens bij een aantal vrouwen. Dit geldt ook voor tryptofaan dat zich in zuivelproducten bevindt. Vrij verkrijgbare medicijnen zoals aspirine, ibuprofen en andere NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) verminderen de hoofdpijn, de rugpijn, de menstruele krampen, en de gevoelige borsten. Yoga, meditatie of massage zijn andere behandelingen waardoor de vrouw beter leert omgaan met stress en spanning. Alternatieve behandelingen omvatten kruidengeneesmiddelen en acupunctuur, waarmee sommige vrouwen zeker gebaat zijn.

Professionele medische zorg

Daarnaast is een arts in staat om de hoeveelheid of het merk van de anticonceptiepil aan te passen. In ernstige gevallen schrijft de arts antidepressiva voor (geneesmiddelen tegen de behandeling van een depressie). Diuretica (plaspillen) helpen bij ernstige vochtretentie wat een opgeblazen gevoel veroorzaakt, verminderen de gevoelige borsten, en verminderen de problemen met de gewichtstoename. Ook zet de arts soms medicijnen in tegen angst.

Prognose van premenstrueel syndroom

De symptomen verdwijnen veelal twee tot vier dagen nadat de menstruatie gestart is. Wanneer een behandeling vereist is, ervaren de meeste vrouwen deze als positief. Af en toe zijn de symptomen van PMS dermate erg dat het dagelijks functioneren van de vrouw is aangetast. Ook verdwijnen de symptomen bij een aantal vrouwen niet, al komt dit niet vaak voor. Wanneer invaliderende symptomen aanwezig blijven, is sprake van premenstruele dysfore stoornis. De voornamelijk mentaal gerichte symptomen hiervan zijn onder meer een depressie, stemmingswisselingen, woede, angst, een overweldigend gevoel, concentratieproblemen, prikkelbaarheid en spanning.

Lees verder

• Premenstruele dysfore stoornis: Symptomen voor menstruatie
• Maandverband: Soorten maandverbanden tijdens menstruatie
• Menstruele migraine: Hoofdpijn in/rond de menstruatieperiode
• Menstruele pijn: Krampen en andere symptomen bij menstruatie