Premenstrueel syndroom: Symptomen voor en bij menstruatie

Het premenstrueel syndroom (PMS) verwijst naar verschijnselen die optreden in de tweede helft van de menstruele cyclus (14 of meer dagen na de eerste dag van de laatste menstruatie) en die één of twee tot vier dagen na het starten van de menstruatie weer weggaan. De vrouw heeft hierbij milde tot intense mentale en/of fysieke problemen zoals angst, gevoelige borsten, een verlies aan libido en duizeligheid. De diagnose bestaat vooral uit het uitsluiten van andere aandoeningen. Een gezonde levensstijl is de sleutel in de behandeling van PMS, de afkorting van het premenstrueel syndroom. Daarnaast is vrij verkrijgbare en op doktersvoorschrift verkrijgbare medicatie beschikbaar om de verschijnselen van het syndroom te minderen.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren bij vrouwen
• Symptomen voor en bij menstruatie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via een gezonde levensstijl en medicatie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische omgangstips bij premenstrueel syndroom (PMS)
• Symptomen beheren en zelfzorg
• Medicatie en professionele begeleiding
• Misvattingen rond premenstrueel syndroom
• Premenstrueel syndroom wordt veroorzaakt door stress en is volledig te vermijden
• PMS is altijd hevig en zorgt altijd voor lichamelijke klachten
• PMS komt alleen voor bij jonge vrouwen
• PMS kan eenvoudig worden behandeld met pijnstillers en dieet
• Alle vrouwen met PMS hebben dezelfde symptomen
• PMS is een onschuldige aandoening die geen medische behandeling vereist
• PMS heeft geen invloed op de vruchtbaarheid

Epidemiologie

PMS is een veelvoorkomend probleem dat ongeveer 50% van de vrouwen in hun reproductieve jaren treft. De prevalentie kan variëren afhankelijk van de criteria die worden gebruikt om de aandoening te definiëren en de onderzochte populatie. Studies suggereren dat tussen de 30% en 80% van de vrouwen symptomen van PMS ervaren, met 5% tot 8% die ernstige symptomen ondervinden die hun dagelijks functioneren beïnvloeden. De prevalentie van de ernstigere vorm, premenstruele dysfore stoornis (PMDD), wordt geschat op ongeveer 3% tot 8% van de vrouwen in hun reproductieve jaren.

Oorzaken

De exacte oorzaak van PMS is niet bekend. Veranderingen in de hormoonspiegels in de hersenen spelen vermoedelijk een rol. Vrouwen met het premenstrueel syndroom reageren ook anders op deze hormonen. Het PMS is gerelateerd aan sociale, culturele, biologische en psychologische factoren.

Risicofactoren bij vrouwen

Drie op de vier vrouwen ervaren PMS-symptomen tijdens de vruchtbare jaren. PMS komt vaker voor bij vrouwen:

• die een fysiek of emotioneel trauma hebben opgelopen
• die gebruik maken van verslavende middelen
• met een geschiedenis van een postpartumdepressie (depressie na de bevalling) of een affectieve stemmingsstoornis
• met een geschiedenis van huiselijk geweld
• met een persoonlijke of familiale voorgeschiedenis van een zware depressie of PMS
• met minstens één kind
• tussen het late tweede decennium en het late vierde decennium

De symptomen verergeren vaak in het laatste derde decennium en in het vierde decennium wanneer de vrouw de overgang naar de menopauze nadert.

Symptomen voor en bij menstruatie

De symptomen keren vaak terug in een voorspelbaar patroon. De ernst varieert echter per maand en per vrouw. De meeste vrouwen ervaren (zeer) milde tot matige symptomen. Circa 20% van de vrouwen ervaart zeer intense symptomen. De meest voorkomende symptomen van PMS zijn zowel mentaal als fysiek gerelateerd.

Mentale problemen

Mentale problemen die gepaard gaan met het premenstrueel syndroom zijn:

• angst / een angstige stemming / een toename van angst
• concentratieproblemen
• een depressie
• een nerveuze gespannenheid
• een slecht beoordelingsvermogen
• een slecht zelfbeeld
• gevoelens van schuld
• hopeloosheid
• huilbuien
• minder tolerantie voor geluiden en verlichting
• nervositeit
• prikkelbaarheid
• sociale isolatie
• spanning
• stemmingswisselingen
• verdriet
• vergeetachtigheid
• verwardheid
• vijandig of agressief gedrag, met uitbarstingen van woede naar zichzelf of anderen toe

Fysieke problemen

De meest voorkomende fysieke problemen zijn:

• borstpijn (gevoelige borsten)
• buikpijn en/of buikkrampen
• constipatie of diarree
• duizeligheid
• een gevoel van een gezwollen buik en borsten
• een gewichtstoename, gerelateerd aan vochtretentie (het vasthouden van vocht)
• een hongergevoel/overeten/vreetbuien (polyfagie)
• een groene ontlasting
• een opgeblazen gevoel of gasvorming
• een strakke huid aan vingers en benen
• een verlies van libido (neemt bij sommige vrouwen toe)
• gewrichtspijn (medische term: artralgie)
• hartkloppingen (palpitaties)
• hoofdpijn
• onhandigheid
• opflakkeringen van acne
• slaapproblemen (te veel of te weinig slapen)
• sloomheid
• spierpijn (myalgie)
• vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van PMS is lastig omdat hiervoor geen specifieke laboratoriumonderzoeken beschikbaar zijn. De arts moet bijgevolg andere aandoeningen uitsluiten en wanneer de symptomen niet aan een andere ziekte toe te schrijven zijn, is sprake van het PMS. Hiervoor voert hij wel eerst een grondig lichamelijk en gynaecologisch onderzoek uit bij de vrouw, en overloopt hij haar medische geschiedenis. Een bloedonderzoek en onderzoeken naar een mogelijke schildklieraandoening zijn ook nodig. De vrouw noteert bovendien de symptomen inclusief de ernst, de duurtijd, en de datum waarop deze symptomen verschijnen. Dit plaatst ze in een dagboek/kalender dat ze gedurende minimaal drie maanden bijhoudt. Dit helpt bij het bevestigen van de diagnose van het premenstrueel syndroom.

Behandeling via een gezonde levensstijl en medicatie

Zelfzorg

Een gezonde levensstijl is de eerste stap naar het behandelen van PMS. Dit vermindert bij veel vrouwen de symptomen. Dit houdt in dat een vrouw voldoende moet drinken, maar liefst geen frisdranken, alcohol of dranken met cafeïne. Dit vermindert het opgeblazen gevoel, de vochtretentie en andere symptomen. Een gezonde en gevarieerde voeding met volle granen, groenen en fruit en weinig of geen zout en suiker is de basis voor een gezonde levensstijl. Minimaal om de drie uur een kleine maaltijd eten is ook aanbevolen. Het is goed om regelmatig inspanning te leveren om de ernst van de PMS-symptomen te minderen. Vaker en langer inspanningen leveren vlak voor de menstruatie is hierbij aangewezen. Medicatie nemen voor slapeloosheid is nuttig, maar het is nog beter om zelf te werken aan andere slaapgewoonten en een regelmatig dagritme uit te bouwen. Voedingssupplementen zoals vitamine B6, calcium en magnesium helpen tevens bij een aantal vrouwen. Dit geldt ook voor tryptofaan dat zich in zuivelproducten bevindt. Vrij verkrijgbare medicijnen zoals aspirine, ibuprofen en andere NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) verminderen de hoofdpijn, de rugpijn, de menstruele krampen, en de gevoelige borsten. Yoga en andere ontspanningstechnieken kunnen eveneens nuttig zijn.

Medicatie

Bij ernstige symptomen kan de arts medicatie voorschrijven om de symptomen van PMS te verlichten. De behandeling varieert afhankelijk van de ernst van de symptomen en kan onder meer omvatten:

• Antidepressiva, zoals selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's), kunnen helpen bij het verbeteren van de stemming en verminderen van angst en depressieve symptomen.
• Anticonceptiepillen kunnen helpen bij het reguleren van de hormoonspiegels en het verminderen van PMS-symptomen.
• Diuretica kunnen nuttig zijn bij het verminderen van vochtretentie en zwelling.
• Progestagenen, een type hormoontherapie, kunnen ook worden overwogen.
• Calcium en magnesium supplementen kunnen voorgeschreven worden ter verlichting van symptomen.

Chirurgische behandeling

In zeldzame gevallen kan een chirurgische behandeling overwogen worden, zoals het verwijderen van de eierstokken (oöforectomie), vooral als andere behandelingen niet effectief zijn en de symptomen ernstig zijn.

Prognose

De prognose voor vrouwen met PMS is over het algemeen goed. De symptomen kunnen na de overgang volledig verdwijnen. Bij veel vrouwen verminderen de symptomen met de leeftijd of na de bevalling. Hoewel PMS een aanzienlijke invloed kan hebben op de kwaliteit van leven, kunnen veel vrouwen verlichting vinden door veranderingen in levensstijl, zelfzorgmaatregelen, en indien nodig medicatie.

Complicaties

Als PMS niet wordt behandeld of goed beheerd, kan dit leiden tot:

• ernstige depressie en angststoornissen
• problemen met het dagelijks functioneren en sociale isolatie
• minder productiviteit op het werk of in andere bezigheden
• een negatieve impact op de relatie met partner of familie

Bij vrouwen met premenstruele dysfore stoornis (PMDD) kunnen de symptomen ernstiger zijn en aanzienlijke invloed hebben op het dagelijks leven.

Preventie

Hoewel het niet mogelijk is om PMS volledig te voorkomen, kunnen de symptomen worden verminderd door een gezonde levensstijl en het vermijden van risicofactoren zoals stress en ongezonde voeding. Regelmatige lichaamsbeweging, voldoende slaap, en het vermijden van alcohol en cafeïne kunnen helpen bij het verminderen van de symptomen van PMS. Het bijhouden van een dagboek kan vrouwen helpen om patronen te identificeren en hun symptomen beter te beheren.

Praktische omgangstips bij premenstrueel syndroom (PMS)

Symptomen beheren en zelfzorg

Premenstrueel syndroom (PMS) kan een breed scala aan lichamelijke en emotionele symptomen veroorzaken, zoals stemmingswisselingen, vermoeidheid, en buikpijn. Het is belangrijk om patiënten bewust te maken van de verschillende manieren om de symptomen te beheren. Regelmatige lichaamsbeweging, zoals wandelen of yoga, kan helpen om spanning te verlichten en de stemming te verbeteren.

Het aanpassen van het voedingspatroon door het verminderen van zoutinname en het verhogen van de consumptie van complexe koolhydraten kan helpen om symptomen zoals prikkelbaarheid en vermoeidheid te verminderen. Ook het nemen van voldoende rust en het vermijden van overmatige stress zijn belangrijke zelfzorgmaatregelen.

Medicatie en professionele begeleiding

In sommige gevallen kunnen medicatie of hormonale behandelingen nodig zijn om de symptomen van PMS te beheersen. Dit kan variëren van pijnstillers voor menstruatiepijn tot antidepressiva of anticonceptiemethoden die hormonale schommelingen stabiliseren. Het is belangrijk om samen met een arts te bepalen welke behandelingsopties het beste zijn voor de patiënt.

Psychologische ondersteuning of therapie kan nuttig zijn, vooral als PMS gepaard gaat met aanzienlijke emotionele belasting. Een therapeut kan technieken aanreiken om om te gaan met de stemmingwisselingen en stress die vaak met PMS gepaard gaan.

Misvattingen rond premenstrueel syndroom

Premenstrueel syndroom (PMS) is een veelvoorkomend verschijnsel bij vrouwen, waarbij de symptomen zich voordoen in de tweede helft van de menstruatiecyclus, vaak vlak voor de menstruatie begint. Dit kan leiden tot een reeks lichamelijke en psychische klachten die tijdelijk de kwaliteit van leven kunnen beïnvloeden. Er zijn echter veel misvattingen over PMS die de ervaring van vrouwen met deze aandoening kunnen verwarren of bagatelliseren. Hier worden de meest voorkomende misvattingen besproken, zodat er meer begrip en nauwkeurigheid ontstaat over wat PMS werkelijk inhoudt.

Premenstrueel syndroom wordt veroorzaakt door stress en is volledig te vermijden

Veel vrouwen worden verteld dat hun PMS-symptomen het gevolg zijn van stress en dat ze deze symptomen kunnen vermijden door simpelweg hun stressniveaus te verlagen. Hoewel stress inderdaad een rol kan spelen in het verergeren van de symptomen, is het niet de enige oorzaak van PMS. Het is vaak te wijten aan hormonale schommelingen, met name het niveau van progesteron en oestrogeen, die fluctueren in de tweede helft van de menstruatiecyclus. Deze hormonale veranderingen kunnen leiden tot lichamelijke symptomen zoals oksel gevoeligheid, vermoeidheid, en zwellingen, evenals psychische symptomen zoals prikkelbaarheid en stemmingswisselingen.

PMS is altijd hevig en zorgt altijd voor lichamelijke klachten

Er wordt vaak gedacht dat PMS altijd gepaard gaat met ernstige lichamelijke klachten zoals hevige buikpijn of migraine. In werkelijkheid varieert de ernst van de symptomen sterk van vrouw tot vrouw. Sommige vrouwen ervaren alleen lichte vermoeidheid of veranderingen in hun eetlust, terwijl anderen last hebben van meer invaliderende symptomen zoals misselijkheid, buikpijn of pijn in de skelet en gewrichten. Deze variabiliteit betekent dat de behandeling van PMS vaak gepersonaliseerd moet worden, afhankelijk van de aard en de intensiteit van de klachten.

PMS komt alleen voor bij jonge vrouwen

Er is een misvatting dat PMS alleen voorkomt bij jonge vrouwen of diegenen die nog niet in de overgang zijn. Hoewel het vaker voorkomt bij vrouwen in hun reproductieve jaren, kunnen vrouwen van alle leeftijden last hebben van PMS, zelfs vrouwen die al in de overgang zijn, kunnen nog steeds tekenen van PMS ervaren. De symptomen kunnen zelfs veranderen naarmate vrouwen ouder worden. Bijvoorbeeld, na de zwangerschap of tijdens de perimenopauze kunnen vrouwen meer of minder last hebben van PMS-symptomen.

PMS kan eenvoudig worden behandeld met pijnstillers en dieet

Veel vrouwen geloven dat ze PMS kunnen verlichten met eenvoudige pijnstillers of door hun voedingspatroon aan te passen. Hoewel pijnstillers zoals ibuprofen effectief kunnen zijn voor het verlichten van bepaalde symptomen zoals pijn of ontsteking, is dit vaak onvoldoende voor de volledige behandeling van PMS. De hormonale onbalans die verantwoordelijk is voor veel van de symptomen, vereist een complexere benadering, zoals het gebruik van anticonceptiepillen, hormonale therapieën of in sommige gevallen antidepressiva. Daarnaast kunnen bepaalde voedingsaanpassingen, zoals het verminderen van cafeïne en suiker, wel helpen bij het verlichten van symptomen, maar ze vormen slechts een deel van de oplossing.

Alle vrouwen met PMS hebben dezelfde symptomen

De symptomen van PMS kunnen sterk variëren van vrouw tot vrouw. Sommige vrouwen ervaren vooral lichamelijke klachten, terwijl anderen meer last hebben van psychische symptomen zoals angst, mentale gezondheid of depressieve gevoelens. Ook kunnen de symptomen veranderen van maand tot maand, afhankelijk van andere factoren zoals stress, slaap, voeding en algemene gezondheid. Dit maakt het belangrijk om PMS niet als één uniforme ervaring te beschouwen, maar als een reeks variërende symptomen die per individu verschillen.

PMS is een onschuldige aandoening die geen medische behandeling vereist

Veel vrouwen denken dat PMS een onschuldige aandoening is die vanzelf wel overgaat en geen medische behandeling nodig heeft. Hoewel PMS inderdaad een tijdelijke aandoening is die de meeste vrouwen uiteindelijk zonder ernstige gevolgen overleven, kan het voor sommige vrouwen een significante impact hebben op hun dagelijkse leven. Ernstige gevallen van PMS, vaak aangeduid als premenstruele dysfore stoornis (PMDD), kunnen de mentale gezondheid aanzienlijk beïnvloeden en vereisen medische interventie. Dit kan onder meer bestaan uit het voorschrijven van antidepressiva, anticonceptiepillen of zelfs het overwegen van alternatieve therapieën zoals bestraling in zeldzame gevallen.

PMS heeft geen invloed op de vruchtbaarheid

Er wordt vaak gedacht dat PMS alleen invloed heeft op de menstruatiecyclus zelf en geen invloed heeft op de vruchtbaarheid van een vrouw. Dit is echter niet helemaal juist. Vrouwen met ernstige PMS-symptomen kunnen ook andere hormonale problemen hebben die de vruchtbaarheid kunnen beïnvloeden. Hormonale onbalans, zoals die bij PMS, kan samenhangen met aandoeningen zoals polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS), die zowel de menstruatiecyclus als de vruchtbaarheid beïnvloedt. Vrouwen die moeilijkheden ervaren bij het zwanger worden, kunnen soms ontdekken dat hun PMS-symptomen samenhangen met onderliggende hormonale aandoeningen.

PMS is een complexe aandoening die veel verschillende symptomen met zich meebrengt. Door misvattingen over deze aandoening te corrigeren, kunnen vrouwen zich beter informeren en beter omgaan met hun gezondheid en welzijn, wat hen in staat stelt om effectiever met de aandoening om te gaan.

Lees verder

• Premenstruele dysfore stoornis: Symptomen voor menstruatie
• Maandverband: Soorten maandverbanden tijdens menstruatie
• Menstruele migraine: Hoofdpijn in/rond de menstruatieperiode
• Menstruele pijn: Krampen en andere symptomen bij menstruatie