Premenstruele dysfore stoornis: Symptomen voor menstruatie

De premenstruele dysfore stoornis is een ernstige vorm van het premenstrueel syndroom. Bij deze chronische aandoening krijgt een vrouw te maken met symptomen die de activiteiten van het dagelijks leven alsook de relaties verstoren. De klachten treden ongeveer twee weken op voordat de menstruatie start en verdwijnen meestal twee à drie dagen nadat de menstruatie begonnen is. Enkele voorbeelden van lichamelijke en mentale symptomen die optreden bij premenstruele dysforie stoornis omvatten ernstige hoofdpijn, angst, prikkelbaarheid en gewrichtspijn. Een behandeling is noodzakelijk, wat gebeurt in de vorm van veranderingen in de levensstijl en medicijnen. Ook andere therapieën zijn mogelijk om de symptomen te verlichten.

• Terminologie premenstruele dysfore stoornis en premenstrueel syndroom (PMS)
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen: 2 weken tot 1 week voor menstruatie tot enkele dagen na start menstruatie
• Lichamelijke tekenen
• Mentale tekenen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicatie
• Cognitieve gedragstherapie
• Supplementen
• Alternatieve behandelingen
• Andere tips
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met premenstruele dysfore stoornis (PMDS)
• Zorg voor een gezond voedingspatroon
• Beheer stress effectief
• Versterk je sociale steunnetwerk
• Zorg voor voldoende slaap
• Overweeg therapieën en medicatie
• Beperk alcohol- en cafeïne-inname
• Raadpleeg een arts bij aanhoudende symptomen

Terminologie premenstruele dysfore stoornis en premenstrueel syndroom (PMS)

De symptomen van de premenstruele dysfore stoornis zijn ernstig en invaliderend in tegenstelling tot deze van het premenstrueel syndroom. Bij de premenstruele dysfore stoornis komen fysieke en mentale symptomen tot uiting die het dagelijks leven aantasten en het mentale welzijn van de vrouw bedreigen.

Epidemiologie

Premenstruele dysfore stoornis (PMDS) is een ernstige vorm van premenstrueel syndroom (PMS) die voorkomt bij een klein percentage van de menstruerende vrouwen, geschat op 3-8% van de bevolking. PMDS wordt vaak gediagnosticeerd bij vrouwen in de leeftijd van 20 tot 40 jaar. De prevalentie kan variëren op basis van genetische en omgevingsfactoren, en het is belangrijk om te erkennen dat PMDS vaak wordt onderschat of verkeerd gediagnosticeerd.

Oorzaken

De precieze oorzaak van de premenstruele dysfore stoornis en PMS zijn onduidelijk anno oktober 2020. Mogelijk resulteert de premenstruele dysfore stoornis uit de abnormale reactie van de hersenen op de hormonale veranderingen gedurende de menstruatiecyclus van een vrouw. Dit leidt tot een tekort aan de neurotransmitter serotonine. De tekenen starten circa twee weken tot één week voor het begin van de menstruatie aangezien de hormoonspiegels beginnen te dalen na de eisprong. Sommige vrouwen lopen meer kans op het krijgen van de premenstruele dysfore stoornis zoals vrouwen met een persoonlijke of familiale voorgeschiedenis van een postpartumdepressie (depressie van een vrouw na de bevalling), stemmingsstoornissen, angst of een depressie.

Risicofactoren

Risicofactoren voor PMDS omvatten een familiegeschiedenis van PMDS of andere stemmingsstoornissen, eerdere episodes van ernstige PMS, en stressvolle levensomstandigheden. Vrouwen met een geschiedenis van depressieve stoornissen of angststoornissen hebben mogelijk een verhoogd risico op het ontwikkelen van PMDS.

Symptomen: 2 weken tot 1 week voor menstruatie tot enkele dagen na start menstruatie

De symptomen van de premenstruele dysfore stoornis zijn vergelijkbaar met deze van het premenstrueel syndroom, maar ze zijn ernstiger van aard. De symptomen treden meestal op in twee weken tot één week voorafgaand aan de menstruatie en verdwijnen binnen de eerste paar dagen na het begin van de menstruatie. De symptomen komen het vaakst tot uiting tijdens de tweede helft van de menstruatiecyclus. Vrouwen met de aandoening zijn vaak niet in staat om normaal te functioneren wanneer de symptomen aanwezig zijn. Hierdoor zijn de sociale en familiale relaties en de dagelijkse activiteiten aangetast. De waaier van terugkerende symptomen van de premenstruele dysfore stoornis houden mogelijk aan tot de menopauze.

Lichamelijke tekenen

Volgende lichamelijke symptomen komen mogelijk tot uiting:

• coördinatieproblemen
• duizeligheid en flauwvallen
• een (tijdelijke) gewichtstoename
• een opgeblazen gevoel van de buik
• een pijnlijke menstruatie
• een verhoogde eetlust
• een verminderd libido (zin in seks)
• een verminderde urineproductie (oligurie)
• een verstoorde maag en darm
• een zwelling van de handen
• ernstige vermoeidheid
• gemakkelijk blauwe plekken
• gevoelige borsten
• gewrichtspijn
• gezwollen borsten
• gezwollen voeten en enkels
• hartkloppingen
• hoofdpijn
• huidproblemen: acne (ontsteking van de talgklieren), een huidontsteking, jeuk, een verergering van koortsblaasjes
• huilen
• luchtwegklachten, zoals allergieën en infecties
• opvliegers
• rugpijn
• slaapproblemen zoals overmatig slapen (hypersomnie) of slapeloosheid
• spierpijn
• spierspasmen, gevoelloosheid of tintelingen in de ledematen
• veranderingen in het gezichtsvermogen en oogklachten
• vermoeidheid

Mentale tekenen

Mentale tekenen komen ook tot stand door de premenstruele dysfore stoornis:

• angst
• apathie voor dagelijkse activiteiten waardoor de vrouw zich sociaal terug gaat trekken (sociale isolatie)
• concentratieproblemen
• controleverlies
• emotionele gevoeligheid
• gedachten over zelfdoding
• hopeloosheid
• neerslachtigheid
• nervositeit
• paranoia
• prikkelbaarheid
• problemen met het zelfbeeld
• spanning
• stemmingswisselingen
• vergeetachtigheid
• verdriet
• woede
• zich overweldigd voelen

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van PMDS omvatten ernstige stemmingswisselingen, intense angst, depressieve gevoelens, en ernstige fysieke symptomen zoals hevige vermoeidheid en pijn. Bij ernstige symptomen die het dagelijks functioneren beïnvloeden, is het essentieel om medische hulp te zoeken.

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit, bevraagt de medische geschiedenis van de vrouw en bestelt onderzoeken om andere aandoeningen uit te sluiten. De symptomen van de premenstruele dysfore stoornis moeten aanwezig zijn gedurende minimaal twee opeenvolgende menstruatiecycli voordat de arts een diagnose kan stellen. De symptomen moeten één week voor het begin van de menstruatie aanwezig zijn, interfereren met het normale dagelijkse leven en verdwijnen na de start en binnen de eerste paar dagen van een menstruatiebloeding.

Behandeling

Medicatie

Twee soorten medicatie zijn nuttig voor het behandelen van de premenstruele dysfore stoornis. De medicijnen beïnvloeden de eisprong of werken in op het centrale zenuwstelsel.

Voorbeelden zijn het gebruik van:

• gonadotropine-releasing hormoon analogen
• danazol (Danocrine)
• selectieve serotonineheropnameremmers (soort antidepressiva)
• orale (via de mond ingenomen) anticonceptiva die drospirenon en ethinylestradiol bevatten

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie) helpt bij het premenstrueel syndroom. Meestal combineert een arts deze vorm van psychotherapie met geneesmiddelen.

Supplementen

Sommige vrouwen nemen supplementen voor het behandelen van premenstruele symptomen. Deze supplementen zijn niet wetenschappelijk ondersteund. Voorbeelden zijn:

• chasteberryxtract om lichamelijke klachten te verlichten
• teunisbloemolie
• magnesium oxide
• voedingssupplementen met calcium, vitamine B6, magnesium en vitamine E

Alternatieve behandelingen

Diverse alternatieve behandelingen verlichten PMS, al zijn deze niet wetenschappelijk bewezen (anno oktober 2020):

• acupunctuur
• fotische stimulatie
• geleide beeldspraak
• qi-therapie
• saffraantherapie
• yoga

Andere tips

Andere adviezen zijn:

• alcoholgebruik verminderen
• een bad nemen
• lichaamsbeweging uitvoeren
• ontspannende activiteiten zoeken die stress verlichten, zoals lezen, een film kijken, een wandeling maken, tuinieren, zwemmen of praten met een partner of een vertrouwde vriend
• rustig aan doen op de dagen voorafgaand aan de menstruatie
• voeding:
• meer eiwit en complexe koolhydraten consumeren
• minder suiker, zout, cafeïne en alcohol consumeren

Prognose

Met de juiste behandeling kunnen de meeste vrouwen met PMDS verlichting van symptomen ervaren. De prognose is over het algemeen goed, vooral als de aandoening vroegtijdig wordt behandeld en goed wordt beheerd.

Complicaties

Mogelijke complicaties van PMDS zijn verergering van depressieve symptomen en sociale isolatie. In ernstige gevallen kan de aandoening leiden tot een aanzienlijke beperking van het dagelijks functioneren en de kwaliteit van leven.

Preventie

Preventie van PMDS omvat het identificeren van risicofactoren en het beheren van symptomen door middel van gezonde levensstijlkeuzes en medische behandeling. Vrouwen met een geschiedenis van PMDS kunnen baat hebben bij preventieve maatregelen zoals het monitoren van symptomen en het zoeken van tijdige medische hulp.

Praktische tips voor het omgaan met premenstruele dysfore stoornis (PMDS)

Zorg voor een gezond voedingspatroon

Een gezond en evenwichtig voedingspatroon kan bijdragen aan het verminderen van de symptomen van PMDS. Focus op het eten van voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine B6, magnesium en omega-3 vetzuren, aangezien deze stoffen kunnen helpen om stemmingswisselingen te stabiliseren. Eet veel groenten, fruit, volle granen, en gezonde vetten zoals die uit vis en noten. Vermijd overmatig gebruik van suiker en cafeïne, omdat deze stoffen de symptomen van PMDS kunnen verergeren door stemmingswisselingen of angst te versterken.

Beheer stress effectief

Stress kan de symptomen van PMDS verergeren, dus het is belangrijk om manieren te vinden om stress effectief te beheersen. Probeer ontspanningstechnieken zoals meditatie, yoga, of diepe ademhalingsoefeningen. Regelmatige lichaamsbeweging, zoals wandelen of zwemmen, kan ook helpen om stress te verminderen en de stemming te verbeteren door endorfines vrij te geven. Maak dagelijks tijd voor ontspanning en zoek activiteiten die je helpen tot rust te komen.

Versterk je sociale steunnetwerk

Ondersteuning van vrienden, familie, of een partner kan je helpen om de symptomen van PMDS beter aan te kunnen. Deel je gevoelens en symptomen met mensen die je vertrouwt, zodat je niet het gevoel hebt er alleen voor te staan. Sociale interactie kan helpen om de emoties tijdens de menstruatiecyclus beter te begrijpen en te verwerken, wat kan bijdragen aan een beter welzijn.

Zorg voor voldoende slaap

Slaaptekort kan de symptomen van PMDS verergeren, zoals vermoeidheid en stemmingswisselingen. Zorg voor een regelmatig slaapschema en probeer elke nacht 7 tot 9 uur slaap te krijgen. Maak je slaapomgeving zo comfortabel mogelijk door het verminderen van licht en geluid en zorg voor een koele temperatuur in de slaapkamer. Vermijd het gebruik van elektronische apparaten vlak voor het slapengaan, aangezien het blauwe licht je slaap kan verstoren.

Overweeg therapieën en medicatie

Als de symptomen van PMDS ernstig zijn en je dagelijks functioneren beïnvloeden, kan het nuttig zijn om met een arts te praten over medicatie of therapieën. Antidepressiva, zoals SSRI's (selectieve serotonineheropnameremmers), kunnen effectief zijn bij het behandelen van de emotionele symptomen van PMDS. In sommige gevallen kan een arts hormonale behandelingen zoals anticonceptiepillen of hormonale therapieën aanbevelen om de symptomen te verlichten. Daarnaast kan cognitieve gedragstherapie (CGT) helpen om negatieve gedachten en gevoelens te beheersen.

Beperk alcohol- en cafeïne-inname

Alcohol en cafeïne kunnen de symptomen van PMDS verergeren door de stemming te beïnvloeden en angst te verhogen. Beperk je inname van deze stoffen, vooral in de week voor je menstruatie. Als je merkt dat cafeïne je symptomen verergert, probeer dan over te schakelen op cafeïnevrije alternatieven, zoals kruidenthee, om je te helpen kalm te blijven. Matige alcoholconsumptie is ook belangrijk, aangezien alcohol de slaapkwaliteit kan beïnvloeden en de stemming kan destabiliseren.

Raadpleeg een arts bij aanhoudende symptomen

Als je symptomen van PMDS ernstig zijn en je dagelijkse leven ernstig beïnvloeden, is het belangrijk om een arts te raadplegen. Het is mogelijk dat je baat hebt bij een aangepaste behandeling, zoals medicatie of verdere diagnostiek om andere onderliggende aandoeningen uit te sluiten. Een arts kan samen met jou een behandelplan opstellen om de symptomen beter onder controle te krijgen.

Lees verder

• Premenstrueel syndroom: Symptomen voor en bij menstruatie
• Maandverband: Soorten maandverbanden tijdens menstruatie
• Menstruele migraine: Hoofdpijn in/rond de menstruatieperiode
• Menstruele pijn: Krampen en andere symptomen bij menstruatie