Peritonsillair abces: Pijn door complicatie van tonsillitis

Een abces is een ophoping van pus die zich vormt onder de huid of in het lichaam als gevolg van een infectie. Een peritonsillair abces ontstaat in de weefsels rondom één van de keelamandelen nadat deze geïnfecteerd zijn (tonsillitis). Dit kan leiden tot symptomen zoals pijn, zwelling en soms een verstopping van de keel. In ernstige gevallen kunnen slik-, spreek- en ademhalingsproblemen optreden. De behandeling omvat het verlichten van de pijn, het afvoeren van het pus uit het abces en een antibioticakuur. De vooruitzichten zijn over het algemeen goed voor de meeste patiënten, hoewel het abces soms terug kan komen. Zonder behandeling kunnen er complicaties optreden.

• Oorzaken: Complicatie van tonsillitis
• Risicofactoren van peritonsillair abces
• Symptomen: Pijn en zwelling in de keel
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Afvoeren van pus
• Pijn behandelen
• Pus uit het abces draineren
• Antibiotica
• Prognose van een abces nabij de keelamandel
• Complicaties van een bacteriële infectie

Oorzaken: Complicatie van tonsillitis

Een peritonsillair abces is meestal een complicatie van tonsillitis. Bij deze aandoening verspreidt de infectie van de keelamandelen zich naar de omliggende zachte weefsels, wat leidt tot de vorming van een abces nabij een keelamandel. Meestal zijn streptokokkenbacteriën verantwoordelijk voor de infectie van het zachte weefsel rondom de amandelen (meestal aan één kant). Deze bacteriën zijn ook bekend als veroorzakers van keelontsteking. Ze leven zonder zuurstof en dringen via nabijgelegen lymfeklieren het weefsel binnen.

Andere bacteriën die af en toe een peritonsillair abces veroorzaken, zijn:

• Actinomyces
• Bacteroides
• Difteroïden
• Haemophilus
• Lactobacilli
• Micrococcen
• Neisseria
• pneumokokken (pneumokokkeninfectie: infectie veroorzaakt door pneumokokkenbacterie)
• stafylokokken

Risicofactoren van peritonsillair abces

De kans op het ontstaan van een peritonsillair abces neemt toe door één of meer van de volgende risicofactoren:

• Chronische lymfatische leukemie (vorm van bloedkanker)
• Chronische tonsillitis
• Een tandinfectie zoals parodontitis (ontsteking en schade aan weefsel en bot die de tanden ondersteunen) en gingivitis (ontsteking van het tandvlees)
• Klierkoorts
• Leeftijd: Een peritonsillair abces komt het vaakst voor bij kinderen, adolescenten en jongvolwassenen
• Roken
• Stenen of calciumafzettingen in de tonsillen (tonsillolieten)

Symptomen: Pijn en zwelling in de keel

Het eerste symptoom van een peritonsillair abces is meestal een pijnlijke keel. Naarmate het abces zich ontwikkelt, kan er een periode van twee tot vijf dagen zonder koorts of andere symptomen volgen. Mogelijke symptomen zijn:

• Een gedempte stem, vaak omschreven als een ‘hete aardappel’-stem
• Stinkende adem (halitose)
• Zwelling van de nek
• Zwelling van het gezicht
• Ernstige keelpijn aan één kant
• Gezwollen gebied in mond en keel, meestal aan één kant
• Hoofdpijn
• Huig is weggeduwd van de gezwollen kant van de mond
• Koorts en koude rillingen
• Malaise (een algemeen ziek gevoel)
• Moeilijkheden om speeksel in te slikken
• Oorpijn aan dezelfde kant als het abces
• Slikpijn
• Slikproblemen
• Spierspasmen in de kaakspieren (trismus: mondklem = problemen met het openen van de mond) en nek (torticollis: abnormale hoofdpositie)
• Vergrote en gevoelige lymfeklieren in de nek
• Vermoeidheid

Alarmsymptomen

Slikproblemen, ademhalingsproblemen, spreekproblemen, kwijlen of andere tekenen van een mogelijke luchtwegobstructie zijn alarmtekens. De patiënt dient onmiddellijk de spoedeisende hulp van een ziekenhuis op te zoeken.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts kan doorgaans een peritonsillair abces diagnosticeren op basis van de anamnese (vraaggesprek) en een lichamelijk onderzoek. Een peritonsillair abces is vaak gemakkelijk te herkennen wanneer het groot genoeg is. Het abces is zichtbaar aan de achterkant van de keel en verschijnt als een witte en gezwollen blaar of puist. De arts inspecteert de mond met behulp van een lichtje en indien mogelijk ook een tongspatel. Zwelling en roodheid aan één kant van de keel nabij een keelamandel wijzen vaak op de aanwezigheid van een abces. De arts kan ook voorzichtig met een gehandschoende vinger op het gebied drukken om te controleren op de aanwezigheid van pus, wat een teken van infectie is.

Diagnostisch onderzoek
Laboratoriumonderzoeken zijn normaal gesproken niet erg nuttig voor het opsporen van een peritonsillair abces. Soms voert de arts een bloedonderzoek uit om te bevestigen dat de infectie niet het gevolg is van klierkoorts, aangezien tot één op de vijf patiënten met een peritonsillair abces mogelijk ook klierkoorts heeft.

Differentiële diagnose
Om andere aandoeningen van de hogere luchtwegen uit te sluiten, kan de arts een röntgenfoto, een echografie, een CT-scan en/of een MRI-scan aanvragen. Mogelijke aandoeningen die onderscheiden moeten worden, zijn:

• Een retrofaryngeus abces: een puszakje dat zich vormt onder het zachte weefsel achterin de keel (vergelijkbaar met een peritonsillair abces maar op een andere locatie)
• Epiglottitis: een levensbedreigende ontsteking van de epiglottis (strotklepje)
• Peritonsillaire cellulitis: een infectie van het zachte weefsel zelf (een peritonsillair abces bevindt zich onder het oppervlak van het weefsel)

De arts kan ook een monster van de pus uit het abces naar het laboratorium sturen om de specifieke bacteriën te identificeren die de infectie veroorzaken. De behandeling blijft echter doorgaans hetzelfde, ongeacht de bacteriële oorzaak.

Behandeling: Afvoeren van pus

De arts zorgt ervoor dat de patiënt goed kan ademen en dat de luchtwegen niet belemmerd zijn. Soms moet de arts via een noodprocedure onmiddellijk het vocht uit een abces draineren (pus afvoeren) door een naald in het puszakje te steken. Dit helpt om de ademhaling te vergemakkelijken.

Pijn behandelen

Wanneer de patiënt stabiel is, injecteert de arts een lokale verdoving (zoals bij de tandarts) in de huid boven het abces. Indien nodig krijgt de patiënt bovendien pijnstillers en sedatie (verdoving) via een infuus in de arm (intraveneus).

Pus uit het abces draineren

De arts zuigt het pus weg om te voorkomen dat de patiënt het pus en bloed doorslikt. Er zijn verschillende methoden beschikbaar voor het verwijderen van pus uit een abces:

Acute tonsillectomie
Bij een acute tonsillectomie verwijdert de chirurg de amandelen. Dit kan nodig zijn wanneer het niet lukt om een drainageprocedure uit te voeren of wanneer de patiënt in het verleden herhaaldelijk tonsillitis heeft gehad.

Incisie en drainage
De arts maakt met een scalpel een kleine incisie in het abces zodat het pus kan weglekken.

Naaldaspiratie
De arts steekt langzaam een naald in het abces en trekt het pus in een injectiespuit.

Antibiotica

Na de procedure krijgt de patiënt een antibioticum. De eerste dosis wordt vaak intraveneus (in een ader) toegediend. Penicilline is meestal het meest effectieve medicijn voor dit type infectie. Als de patiënt allergisch is voor penicilline, kan de arts erytromycine of clindamycine voorschrijven.

Prognose van een abces nabij de keelamandel

Patiënten met een ongecompliceerd en goed behandeld peritonsillair abces herstellen meestal volledig binnen enkele dagen. Het verwijderen van de keelamandelen is doorgaans niet nodig. Het abces kan bij een klein aantal patiënten terugkomen, vooral als zij lijden aan chronische tonsillitis. In dergelijke gevallen kan een tonsillectomie geïndiceerd zijn.

Complicaties van een bacteriële infectie

De meeste complicaties treden op bij patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte) of een zwak immuunsysteem. Dit omvat patiënten met aids, degenen die een orgaantransplantatie hebben ondergaan, patiënten met kanker en degenen die immunosuppressiva gebruiken (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken). Ook patiënten die de ernst van de ziekte niet erkennen en geen medische hulp zoeken, lopen een verhoogd risico op complicaties.

Belangrijke complicaties zijn onder meer:

• Cellulitis (bacteriële huidinfectie in de diepere huidlagen met rode en gezwollen huid) van de nek, kaak of borst
• Bloeding door erosie van het abces in een groot bloedvat
• Infectie in de weefsels onder het borstbeen
• Longontsteking
• Obstructie (verstopping) van de luchtwegen
• Endocarditis (ontsteking van hartkleppen en kamers)
• Het Lemierre-syndroom (bacteriële infectie met keelontsteking)
• Meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek)
• Pericarditis (ontsteking van het vlies rond het hart)
• Sepsis (bacteriën in de bloedbaan)
• Uitdroging door slikproblemen

[H]Preventie van een peritonsillair abces[/B]
Het is niet altijd mogelijk om een peritonsillair abces volledig te voorkomen, maar het risico kan worden verminderd door bepaalde maatregelen te nemen. Hier zijn enkele aanbevelingen voor het voorkomen van een peritonsillair abces:

Behandel keelontstekingen adequaat
Tonsillitis (keelamandelontsteking) kan een voorloper zijn van een peritonsillair abces. Het is belangrijk om deze aandoening tijdig en effectief te behandelen. Antibiotica kunnen helpen om de infectie te bestrijden voordat deze zich uitbreidt naar de omliggende weefsels.

Onderhoud een goede mondhygiëne
Een goede mondhygiëne kan helpen om bacteriën die mogelijk leiden tot keelontsteking te verminderen. Regelmatig tandenpoetsen, flossen en het gebruik van een mondspoeling kan het risico op infecties verlagen.

Vermijd roken en alcohol
[Rook] en alcohol kunnen het slijmvlies in de mond en keel irriteren en de afweer tegen infecties verminderen. Het vermijden van deze stoffen kan helpen om keelontstekingen en het risico op abcesvorming te verminderen.

Zorg voor een gezonde levensstijl
Een gezond voedingspatroon, voldoende slaap en regelmatige lichaamsbeweging versterken het immuunsysteem, waardoor het lichaam beter in staat is om infecties te bestrijden en complicaties zoals een peritonsillair abces te voorkomen.

Behandel chronische aandoeningen
Patiënten met chronische aandoeningen zoals chronische lymfatische leukemie of diabetes mellitus hebben een verhoogd risico op infecties. Het is belangrijk om deze aandoeningen goed te beheren en te behandelen volgens de aanwijzingen van een arts om het risico op een abces te verminderen.

Regelmatige controle bij de arts
Bij terugkerende keelontstekingen of symptomen die wijzen op een keelaandoening, is het raadzaam om regelmatig een arts te bezoeken. Dit kan helpen bij het vroegtijdig identificeren en behandelen van eventuele problemen, voordat ze leiden tot ernstige complicaties zoals een peritonsillair abces.

Lees verder

• Abces in huid of lichaam: Pus door infectie met bacteriën
• Tonsillitis: Ontsteking van keelamandelen (tonsillen)
• Abces (zakje met pus door bacteriële infectie) afvoeren
• Keelamandelen (tonsillen): Soorten aandoeningen