Trismus (mondklem): Mond niet volledig kunnen openen

Trismus is een aandoening waarbij een patiënt de kaak of mond niet meer (volledig) kan openen doordat de kaakspieren verstijven of ongecontroleerd samentrekken. Veelal ontstaat trismus als gevolg van een tetanusinfectie, maar ook andere oorzaken zijn bekend. Door de aandoening zijn patiënten niet meer in staat om de mond te openen, wat leidt tot kauw- en spraakproblemen. De arts verlicht de kaakkramp met diverse mogelijke behandelingen. Een snelle behandeling is wel vereist om chronische trismus te voorkomen, waarbij tal van mogelijk ernstige complicaties ontstaan.

• Synoniemen voor trismus
• Epidemiologie van trismus
• Mechanisme
• Oorzaken van mondklem
• Aangeboren afwijkingen
• Chemotherapie
• Infectie
• Kaakzenuwschade
• Littekenverkleving van het weefsel rond de kaak of de tong
• Lupus
• Medicatie
• Myositis
• Operatie of behandeling aan het tand- of mondgebied
• Pseudoankylose
• Radiotherapie
• Sclerodermie
• Spieratrofie
• Stress
• Tandenknarsen (bruxisme)
• Temporomandibulaire dysfunctie
• Trauma
• Tumoren en mondkanker
• Verstikking
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Mond niet volledig kunnen openen
• Alarmsymptomen van kaakkramp
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van mondklem
• Prognose
• Acute trismus
• Chronische trismus
• Complicaties
• Moeilijkheden bij voedselinname
• Infecties
• Verlies van functie
• Pijn en ongemak
• Psychologische effecten
• Preventie van kaakkramp

Synoniemen voor trismus

Synoniemen voor trismus zijn:

• kaak op slot
• kaakklem
• kaakkramp
• kramp der kauwspieren
• mondklem
• tortura oris
• trisme

Epidemiologie van trismus

Trismus, vaak aangeduid als "kaakklem," is een aandoening die wordt gekenmerkt door een beperkte opening van de mond als gevolg van spierspanning, ontsteking of letsel aan de kaak. De epidemiologie van trismus varieert op basis van de onderliggende oorzaken en demografische factoren.

Voorkomen
Trismus komt voor bij een diverse populatie, met een prevalentie die varieert afhankelijk van de specifieke risicofactoren en de onderliggende aandoeningen. Het wordt vaak gezien bij patiënten met hoofd- en halskanker, vooral na radiotherapie, waar schouder- en kaakspieren betrokken zijn bij de behandeling. Studies hebben aangetoond dat tot 30-40% van de patiënten die radiotherapie ondergaan voor hoofd- en halskanker trismus ontwikkelt.

Leeftijd en geslacht
Trismus kan op elke leeftijd voorkomen, maar het is vaker te zien bij oudere volwassenen, vooral bij diegenen die een geschiedenis hebben van tandheelkundige ingrepen, chirurgische ingrepen of kankerbehandelingen. Er is geen significant verschil in de prevalentie van trismus tussen mannen en vrouwen, maar het kan vaker worden opgemerkt bij vrouwen in bepaalde populaties, zoals bij patiënten met temporomandibulaire gewricht (TMJ) aandoeningen.

Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die bijdragen aan het ontstaan van trismus. Tandheelkundige ingrepen zoals het trekken van verstandskiezen zijn een veelvoorkomende oorzaak, met een geschatte incidentie van trismus variërend van 5% tot 15% na dergelijke procedures. Andere risicofactoren zijn trauma aan de kaak, infecties (zoals parotitis), en aandoeningen zoals sclerodermie en multiple sclerose. Daarnaast kan trismus optreden na chirurgische ingrepen aan de kaak of tijdens behandeling van temporomandibulaire gewricht (TMJ) disfunctie.

Geografische variabiliteit
De prevalentie van trismus kan variëren op basis van geografische locatie en toegang tot gezondheidszorg. In gebieden met beperkte toegang tot tandheelkundige zorg of medische behandelingen kan trismus vaker voorkomen, vaak als gevolg van onbehandelde tandheelkundige aandoeningen of infecties.

Impact op de levenskwaliteit
De aanwezigheid van trismus kan een aanzienlijke impact hebben op de levenskwaliteit van patiënten, vooral als het leidt tot moeilijkheden bij het eten, spreken en onderhouden van mondhygiëne. Patiënten met trismus kunnen ook psychologische gevolgen ondervinden, zoals angst en depressie, wat verder kan bijdragen aan hun algehele welzijn.

In samenvatting is de epidemiologie van trismus complex en wordt beïnvloed door diverse factoren zoals leeftijd, geslacht, onderliggende aandoeningen en geografische locatie. Het is belangrijk om de prevalentie en risicofactoren van trismus te begrijpen, zodat effectieve preventie- en behandelingsstrategieën kunnen worden ontwikkeld om de levenskwaliteit van getroffen patiënten te verbeteren.

Mechanisme

Spiercontractie en spierspasmen
Trismus, ook wel mondklem genoemd, wordt gekarakteriseerd door een verminderde mondopening als gevolg van onwillekeurige spiercontracties en spierspasmen. De belangrijkste betrokken spieren zijn de kaakspieren, met name de m. masseter, m. temporalis en m. pterygoideus. Bij trismus is er een verstoring in de normale spierspanning en -beweging, die resulteert in het moeilijk of zelfs niet kunnen openen van de mond. Deze spierspasmen kunnen ontstaan door een ontstekingsreactie, letsel of zenuwschade die de motorische controle van de spieren in de kaak beïnvloedt.

Neurologische betrokkenheid
In sommige gevallen wordt trismus veroorzaakt door neurologische betrokkenheid. Beschadiging van de zenuwen die de kauwspieren aansteken, zoals de nervus trigeminus (vooral de takken die de kauwspieren innemen), kan leiden tot spierspasmen of verzwakte spierfunctie. Dit kan het gevolg zijn van een trauma aan het hoofd, chirurgische ingrepen, infecties of tumoren in de mond- of kaakregio. Het verlies van zenuwfunctie leidt tot een verminderde coördinatie van spiercontracties, wat zich uit in de beperking van de mondopening.

Ontstekingsprocessen
Een veelvoorkomende oorzaak van trismus is ontsteking van de kauwspieren of omliggende weefsels, vaak door een infectie. Bacteriële infecties, zoals peritonsillair abces, of ontsteking als gevolg van tandheelkundige ingrepen kunnen leiden tot zwelling en verkramping van de spieren. Deze ontstekingsreacties veroorzaken pijn en een verminderde beweeglijkheid van de mond. De ontstekingen kunnen ook leiden tot een fibrotische verandering in de spieren, wat de mobiliteit verder vermindert.

Verwondingen of chirurgie
Trismus kan ook optreden na een trauma aan het hoofd of de kaak, zoals bij een botbreuk of dislocatie. Chirurgische ingrepen, vooral die waarbij de kaak of de mond betrokken zijn, kunnen leiden tot tijdelijke of langdurige trismus. Bijvoorbeeld, een tandextractie of operatie aan de temporomandibulaire gewrichten (TMJ) kan schade aan de kauwspieren of zenuwen veroorzaken, wat kan resulteren in een verminderde mondopening.

Oorzaken van mondklem

Wanneer spiersamentrekkingen plaatsvinden aan de kauwspieren, krijgt de patiënt te maken met beperkingen bij het openen van de mond. Mondklem kent diverse oorzaken.

Aangeboren afwijkingen

Een aantal aangeboren afwijkingen gaan gepaard met de ontwikkeling van trismus, zoals het trismus-pseudo-camptodactylie syndroom en het Costen-syndroom (temperomandibulair syndroom).

Chemotherapie

Cellen van het mondslijmvlies hebben een hoge groeisnelheid en zijn gevoelig voor de giftige effecten van chemotherapie, wat leidt tot de ontwikkeling van stomatitis (mondslijmvliesontsteking). Deze aandoening veroorzaakt mogelijk ernstig ongemak, pijn, trismus en slikproblemen.

Infectie

Tandinfecties (vooral aan de derde kies) veroorzaken mogelijk trismus. Ernstige, onbehandelde mondinfecties veroorzaken bijvoorbeeld cervicale cellulitis of mediastinitis (ontsteking van de borstkasruimte tussen de longen). Ook niet-tandgerelateerde infecties veroorzaken kaakkrampen, zoals:

• bof (virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren)
• een hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• een parotisabces
• meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek)
• pericoronitis (tandvleesontsteking rond een doorbrekende verstandskies met pijn)
• tetanus (bacteriële infectie met spiersamentrekkingen; trismus is één van de eerste verschijnselen van tetanus)
• tonsillitis (ontsteking van de keelamandelen)

Kaakzenuwschade

Kaakzenuwschade kan ontstaan door trauma, chirurgische ingrepen of ziekten die de zenuwen aantasten. Deze schade kan leiden tot neuropathische pijn en dysfunctie van de kauwspieren, waardoor de patiënt moeite heeft om de mond te openen. In sommige gevallen kan de schade leiden tot een onvermogen om de kaak te bewegen zonder aanzienlijke pijn. Dit heeft invloed op de algehele kwaliteit van leven en kan het dagelijks functioneren ernstig belemmeren.

Littekenverkleving van het weefsel rond de kaak of de tong

Littekenverklevingen kunnen ontstaan na een operatie of langdurige immobiliteit van de kaak. Deze verklevingen beperken de beweeglijkheid van de kaak en kunnen leiden tot stijfheid en pijn. Dit komt vaak voor bij patiënten die een periode van inactiviteit of een blessure hebben gehad. De aanwezigheid van littekenweefsel kan de normale beweging van de kauwspieren verstoren, wat resulteert in een mondklem. Deze situatie vereist vaak fysiotherapeutische interventies om de beweeglijkheid te herstellen.

Lupus

Lupus is een auto-immuunziekte die systemische ontsteking en schade aan verschillende organen en weefsels veroorzaakt. In de context van mondklem kan lupus leiden tot myositis, wat een ontsteking van de kauwspieren inhoudt. Patiënten met lupus kunnen symptomen ervaren zoals pijn en stijfheid in de spieren, wat de mobiliteit van de kaak beïnvloedt. Daarnaast kunnen andere symptomen, zoals vermoeidheid en algemene malaise, bijdragen aan de ervaring van pijn in het mondgebied.

Medicatie

Bepaalde medicijnen veroorzaken mogelijk bijwerkingen in de vorm van mondklem, zoals:

• fenothiazinen
• succinylcholine
• tricyclische antidepressiva

Myositis

Myositis, of spierontsteking, kan ontstaan door infecties, auto-immuunziekten of medicatie. Deze aandoening kan leiden tot zwakte en pijn in de kauwspieren, wat de normale functie van de kaak belemmert. Patiënten met myositis ervaren vaak dat het openen van de mond pijnlijk is en kan gepaard gaan met een verminderde kaakbeweging. De behandeling van myositis kan bestaan uit ontstekingsremmende medicijnen en fysiotherapie om de spieren te versterken en de bewegingsvrijheid te verbeteren.

Operatie of behandeling aan het tand- of mondgebied

Een operatie of behandeling aan het tand- of mondgebied kan leiden tot mondklem door verschillende factoren. Na ingrepen zoals het trekken van tanden of kaakchirurgie kan er zwelling en pijn optreden, wat de mobiliteit van de kaak beperkt. Bovendien kunnen weefsels die zijn beschadigd of verplaatst tijdens de operatie, zoals spieren en zenuwen, een negatieve invloed hebben op de normale kaakfunctie. Patiënten kunnen ook angst ervaren over de mogelijke complicaties van de behandeling, wat bijdraagt aan de spierspanning en het ontstaan van een mondklem.

Pseudoankylose

Pseudoankylose is een aandoening waarbij de kaak niet vrij kan bewegen door een gebrek aan mobiliteit of een beperking in de gewrichten. Dit kan voortkomen uit langdurige immobiliteit, letsel of andere medische aandoeningen. Patiënten met pseudoankylose kunnen merken dat ze moeite hebben met het openen van hun mond en vaak pijn ervaren bij het proberen te kauwen of spreken. Behandeling kan variëren van fysiotherapie tot in sommige gevallen chirurgische interventie om de normale functie van de kaak te herstellen.

Radiotherapie

Het gebruik van radiotherapie aan het gezicht of de hals leidt soms tot de ontwikkeling van osteoradionecrose. Hierbij gaat het bot dood als gevolg van de bestraling, wat resulteert in pijn, kaakkramp, pusvorming en af en toe stinkende wonden.

Sclerodermie

Sclerodermie is een zeldzame auto-immuunziekte die leidt tot de vorming van littekenweefsel in de huid en interne organen. Dit kan ook de weefsels rond de kaak en mond beïnvloeden, waardoor de elasticiteit van het weefsel vermindert. Patiënten met sclerodermie kunnen moeite hebben met het openen van hun mond en kunnen symptomen ervaren zoals pijn en een droge mond. Het management van deze aandoening kan bestaan uit het gebruik van medicatie en fysiotherapie om de symptomen te verlichten en de kwaliteit van leven te verbeteren.

Spieratrofie

Spieratrofie, of spierverlies, kan optreden als gevolg van inactiviteit, veroudering of onderliggende ziekten. Deze aandoening kan de kauwspieren beïnvloeden en leiden tot een beperking in de beweging van de kaak, wat resulteert in mondklem. Spieratrofie kan ook het gevolg zijn van neurologische aandoeningen die de controle over de spieren beïnvloeden. Patiënten met spieratrofie kunnen baat hebben bij gerichte oefentherapie om de spierkracht te verbeteren en de functie van de kaak te herstellen.

Stress

Trismus mental is een aandoening waarbij de patiënt in de onmogelijkheid verkeert om de mond te openen bij pogingen om te spreken als gevolg van nervositeit en stress.

Tandenknarsen (bruxisme)

Tandenknarsen, ook bekend als bruxisme, is een aandoening waarbij iemand zijn of haar tanden over elkaar schuurt of knarst, vaak tijdens de slaap. Dit kan leiden tot spierspanning in de kauwspieren en overbelasting van de kaak, wat mondklem kan veroorzaken. Tandenknarsen kan ook resulteren in andere problemen zoals gebitsslijtage en kaakpijn. Behandeling kan bestaan uit het gebruik van een gebitsbeschermer tijdens de slaap en technieken om stress te beheersen.

Temporomandibulaire dysfunctie

Temporomandibulaire dysfunctie kenmerkt zich door ondraaglijke pijn of gevoeligheid van de kaak. De kaakspieren zijn nodig om op voedsel te kauwen, om te praten, of om door de mond te ademen. Het temporomandibulaire gewricht helpt bij al deze acties. Wanneer dit schuifscharnier niet goed werkt, ontstaat pijn in het gewricht zelf en in de spieren die de kaakbewegingen reguleren. De precieze redenen voor de ontwikkeling van deze aandoening zijn soms moeilijk te bepalen, maar genetica, artritis (gewrichtsontsteking) of een kaakblessure spelen mogelijk wel een rol.

Trauma

Wanneer een breuk van de kaakbotten ontstaat, is het vaak moeilijk om de kaak volledig te openen. Dit trauma resulteert bijvoorbeeld uit een sportblessure of een moeilijke tandheelkundige procedure zoals een tandextractie (tanden trekken). Ook een vreemd voorwerp in de kaak veroorzaakt mogelijk trismus, maar dit komt niet zo vaak voor. Brandwonden zijn soms ook geassocieerd met mondklem.

Tumoren en mondkanker

Wanneer in of rond de kaak een tumor ontstaat of mondkanker optreedt, veroorzaakt dit mogelijk mondklem. Ook een abces in de mondholte zorgt mogelijk voor een kaak die op slot is.

Verstikking

Verstikking kan optreden door een obstructie in de luchtwegen, wat leidt tot een reflexmatige sluiting van de mond en kaakspanning. Deze situatie kan acuut zijn en kan resulteren in ernstige pijn en beperking in de beweging van de kaak. Het kan ook leiden tot angst en stress, wat de symptomen verder kan verergeren. Het is belangrijk om in geval van verstikking snel medische hulp in te schakelen om de luchtwegen te openen en verdere complicaties te voorkomen.

Risicofactoren

Infecties in de mond- of kaakregio
Mensen die lijden aan mondinfecties, zoals een periapicaal abces, parodontitis of peritonsillair abces, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van trismus. In dergelijke gevallen veroorzaken de infecties ontstekingen die de kauwspieren beïnvloeden, wat leidt tot het onvermogen om de mond volledig te openen. Het risico op trismus is ook verhoogd bij mensen die regelmatig tandheelkundige behandelingen ondergaan of bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, waardoor ze vatbaarder zijn voor infecties.

Chirurgische ingrepen in de mond- of kaakregio
Chirurgische ingrepen, zoals tandextracties, verwijdering van verstandskiezen of kaakoperaties, kunnen ook een risicofactor voor trismus zijn. Tijdens of na dergelijke ingrepen kunnen de kauwspieren beschadigd raken, ontsteken of onder stress komen te staan, wat leidt tot spasmen of verkramping. Het herstelproces kan ook vertragen bij mensen met een verzwakt immuunsysteem of andere onderliggende medische aandoeningen.

Chronische ontstekingsziekten
Patiënten met chronische ontstekingsziekten zoals reumatoïde artritis of lupus kunnen een verhoogd risico op trismus hebben. Deze aandoeningen kunnen de gewrichten en spieren rondom de kaak aantasten, wat leidt tot ontsteking en stijfheid. De langdurige aanwezigheid van ontsteking kan de spieren verzwakken en de mondopening beperken, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van trismus.

Stralingstherapie en kankerbehandeling
Patiënten die stralingstherapie voor hoofd- of halskanker ondergaan, hebben een verhoogd risico op trismus als gevolg van de bijwerkingen van de behandeling. Straling kan schade toebrengen aan de speekselklieren, de kauwspieren en de botstructuren van de kaak, wat leidt tot ontsteking en stijfheid van de spieren. De behandelde weefsels kunnen verkleven en leiden tot een verminderde beweeglijkheid van de kaak, wat resulteert in trismus.

Risicogroepen

Patiënten met infecties in de mond- of kaakregio
Patiënten die lijden aan infecties in de mond of kaak, zoals tandvleesaandoeningen of periapicaal abces, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van trismus. Deze infecties veroorzaken vaak zwelling en ontsteking van de omliggende weefsels, wat de beweging van de kauwspieren kan beperken en trismus kan veroorzaken.

Patiënten die een chirurgische ingreep hebben ondergaan
Mensen die een chirurgische ingreep hebben ondergaan waarbij de mond of de kaak betrokken zijn, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van trismus. Dit geldt vooral voor tandheelkundige ingrepen, operaties aan de temporomandibulaire gewrichten (TMJ) of kaakoperaties waarbij de spieren of zenuwen in de mond worden aangetast.

Patiënten met auto-immuunziekten
Mensen met auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis of systemische lupus erythematosus (SLE) behoren ook tot de risicogroep voor trismus. Deze aandoeningen kunnen chronische ontstekingen in de gewrichten en spieren veroorzaken, wat de mobiliteit van de kaak beïnvloedt. Het risico op trismus is ook verhoogd bij mensen die langdurig ontstekingsremmers of andere immunosuppressiva gebruiken.

Kankerpatiënten na radiotherapie
Patiënten die hoofd- of halskanker hebben en behandeld worden met radiotherapie hebben een verhoogd risico op trismus als gevolg van de stralingsbehandeling. De straling kan leiden tot schade aan de speekselklieren, kauwspieren en andere weefsels, waardoor de beweging van de kaak beperkt wordt en trismus kan optreden.

Symptomen: Mond niet volledig kunnen openen

De patiënt is tijdelijk of permanent niet in staat om de mond volledig te openen. Bovendien kan hij niet kauwen (kauwproblemen) door de pijn. Hierdoor neemt hij onvoldoende voedingsstoffen op, wat mogelijk leidt tot ondervoeding. De oorzaak van kaakklem brengt ook nog symptomen met zich mee, zoals:

• ademhalingsproblemen
• een kaakafwijking
• een verminderd bewegingsbereik in het temporomandibulair gewricht
• een verminderd vermogen om te kauwen, praten, zingen, gapen
• hoofdpijn
• koorts (bij infecties)
• krakende, klikkende of knallende geluiden (gewrichtsgeluiden) tijdens de bewegingen van de onderkaak
• moeilijkheden bij het tandenpoetsen waardoor een slechtere mondhygiëne ontstaat waardoor onder andere sneller infecties en een stinkende adem ontstaan
• moeilijkheden met slikken (slikproblemen)
• oorpijn
• stijfheid, ernstige of doffe pijn, gevoeligheid of zwelling in de kauwspieren
• verstikking

Alarmsymptomen van kaakkramp

Alarmsymptomen van kaakkramp zijn belangrijke signalen die kunnen wijzen op ernstigere onderliggende aandoeningen. Het is cruciaal om deze symptomen tijdig te herkennen en medische hulp te zoeken wanneer ze zich voordoen.

Aanhoudende pijn
Aanhoudende of intense pijn in de kaak is een van de meest significante alarmsymptomen. Deze pijn kan zowel in rust als bij beweging optreden en kan uitstralen naar andere delen van het lichaam, zoals de oren, nek of schouders. Indien de pijn niet reageert op vrij verkrijgbare pijnstillers of als de intensiteit toeneemt, is het raadzaam om onmiddellijk medische hulp te zoeken. Aanhoudende pijn kan wijzen op onderliggende aandoeningen zoals temporomandibulaire gewrichtsdisfunctie (TMJ) of infecties, die verder onderzoek en behandeling vereisen.

Beperkte mondopening
Een belangrijke indicator voor de ernst van kaakkramp is een significante beperking in de mondopening. Dit kan leiden tot moeilijkheden bij het eten, spreken of het onderhouden van mondhygiëne. Als iemand merkt dat het steeds moeilijker wordt om de mond te openen, kan dit duiden op een verergering van trismus of andere aandoeningen die de kaakfunctie beïnvloeden. Bij aanhoudende of progressieve beperkingen is het essentieel om medische hulp te zoeken voor een evaluatie en passende behandeling.

Zwelling of ontsteking
Zwelling rond de kaak of in de gezichtregio kan ook een alarmsymptoom zijn. Dit kan het gevolg zijn van een ontsteking of infectie, vaak gepaard gaande met koorts en algemene malaise. Zwelling kan ontstaan door een abces, ontsteking van de kaakspieren of zelfs een systemische infectie. Indien de zwelling aanhoudt of toeneemt, is het noodzakelijk om medische hulp in te schakelen om de onderliggende oorzaak te achterhalen en te behandelen.

Gehoorproblemen
Problemen met het gehoor, zoals een vol gevoel in de oren of tijdelijk gehoorverlies, kunnen verband houden met kaakkramp. Deze symptomen kunnen wijzen op een verstoorde functie van het kaakgewricht, wat de omliggende structuren, waaronder het gehoororgaan, kan beïnvloeden. Dit symptoom moet niet worden genegeerd, vooral als het gepaard gaat met andere kaakgerelateerde klachten. Een zorgverlener kan een evaluatie uitvoeren om te bepalen of er een verband bestaat met de kaakproblemen.

Pijn bij openen van de mond
Ernstige pijn of ongemak tijdens het openen van de mond kan duiden op een onderliggende aandoening die de kaakbeweging belemmert. Dit komt vaak voor bij trismus of temporomandibulaire gewrichtsdisfunctie. Pijn bij het openen van de mond kan de dagelijkse activiteiten aanzienlijk beïnvloeden, en tijdige beoordeling door een professional kan helpen bij het identificeren van de oorzaak en het plannen van een geschikte behandeling.

Spierkrampen
Spierkrampen in de kaak of rond de mond zijn ook een alarmsymptoom. Dit kan ontstaan door overbelasting van de spieren, vaak als gevolg van stress, tandenknarsen (bruxisme) of langdurige spierspanning. Aanhoudende spierkrampen kunnen leiden tot verdere problemen en dienen serieus te worden genomen, vooral als ze frequent optreden. Het is belangrijk om stressmanagementtechnieken en ontspanningsoefeningen te overwegen als deze symptomen zich voordoen.

In het algemeen is het van cruciaal belang om alarmsymptomen van kaakkramp niet te negeren en om zo snel mogelijk een zorgverlener te raadplegen voor een grondige evaluatie en passende behandeling. Een vroege diagnose kan helpen bij het voorkomen van complicaties en het verbeteren van de kwaliteit van leven.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch criterium
De normale variatie van de mondopening valt in het bereik van 40 tot 60 mm, wat lijkt op ongeveer twee vingers breedte tot drie vingers breedte. De volgende indeling is gangbaar bij trismus:

• Milde kaakkramp: > 30 mm
• Matige kaakkramp: 15-30 mm
• Ernstige kaakkramp: < 15 mm

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts bevraagt de patiënt over de volledige medische geschiedenis om zo te kunnen beoordelen of mogelijke risicofactoren of oorzaken geleid hebben tot de ontwikkeling van trismus. Vervolgens voert hij een lichamelijk onderzoek uit op het getroffen gebied. Hij bekijkt bovendien de tanden, de beet en de positie van de kaakgewrichten. Hij meet ook de hoeveelheid opening van de mond. Hij zoekt ook naar afwijkingen aan de nek en kijkt naar de nekbewegingen van de patiënt. Indien nodig verwijst hij de patiënt door naar de tandarts of een andere specialist.

Diagnostisch onderzoek
Soms bestelt de arts beeldvormende onderzoeken om het kaakgebied te beoordelen. Hiervoor zijn een CT-scan of MRI-scan inzetbaar.

Behandeling van mondklem

De behandeling van kaakkramp is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Meestal is een snelle behandeling nodig voordat de aandoening verergert. Volgende behandelingen zijn mogelijk: tongspatels, warmtetherapie, medicatie, een zachte voeding, botox, een tandartsbehandeling en/of fysiotherapie.

Tongspatels
De meest gebruikte behandeling voor het verlichten van de mondklem zijn tongspatels. Deze stapelt de arts op en plaatst hij geforceerd tussen de tanden in een poging om de mond na verloop van tijd open te duwen.

Warmtetherapie
De patiënt plaatst een vochtige warme handdoek op het getroffen gebied gedurende ongeveer vijftien tot twintig minuten per uur.

Medicatie
Aspirine en andere ontstekingsremmers zijn nuttig bij bepaalde oorzaken van trismus. Bij intense pijn en ongemak is het gebruik van narcotische analgetica (verdovende pijnstillers) aangewezen. Spierverslappers schrijft de arts mogelijk ook voor.

Voeding
Patiënten opteren best voor een zachte voeding die gemakkelijk te consumeren is en minder pijn doet. Voedende spuiten of zakjes zijn ook nodig bij patiënten met ernstige klachten. Suikervrije kauwgom kauwen is een andere optie bij bepaalde kaakgewrichtsproblemen.

Botox
De spieren in de kaak ontspannen is mogelijk dankzij een botoxinjectie.

Fysiotherapie
Nadat de acute mondklem voorbij is, krijgen patiënten vaak het advies om fysiotherapie te starten voor het openen en sluiten van de kaken. Hierdoor verbeteren de kaakbewegingen en vermindert de pijn. Mogelijk zet de fysiotherapeut of arts een mondspalk in om te helpen met het stretchen.

Tandarts
Bij pijnlijke, geïnfecteerde tanden is een behandeling door een tandarts noodzakelijk.

Operatie
In een aantal gevallen is een operatie aan het bot, het kaakgewricht of de spieren nodig.

Prognose

De prognose voor trismus varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de effectiviteit van de behandeling. Bij een vroege diagnose en adequate behandeling kunnen veel patiënten aanzienlijke verbeteringen ervaren.

Acute trismus

Acute trismus kan vaak succesvol worden behandeld met medicatie, fysiotherapie en het aanpassen van de oorzaak. Wanneer de oorzaak van de acute trismus kan worden behandeld of verwijderd, is de prognose over het algemeen goed. Patiënten die tijdig medische hulp zoeken, kunnen doorgaans een aanzienlijke verbetering van hun symptomen ervaren, waardoor ze hun normale kaakfunctie kunnen herstellen. Het is belangrijk om de behandelingsopties tijdig te bespreken met een zorgverlener om de best mogelijke uitkomst te waarborgen.

Chronische trismus

Chronische trismus kan meer uitdagend zijn en mogelijk langdurige behandeling en beheer vereisen. De prognose bij chronische gevallen hangt af van de mate van schade aan de mond- en kaakstructuren en de respons op behandelingen zoals fysiotherapie of chirurgische ingrepen. Het herstel kan traag zijn en vereist vaak een multidisciplinaire benadering, inclusief pijnmanagement en revalidatie. In sommige gevallen kan volledige terugkeer naar normale kaakfunctie moeilijk zijn, en patiënten moeten mogelijk leren omgaan met de beperkingen die de chronische trismus met zich meebrengt.

Het is essentieel dat patiënten regelmatig hun voortgang bespreken met hun zorgverleners om het behandelplan zo nodig aan te passen en optimale resultaten te behalen.

Complicaties

Onbehandelde of ernstige gevallen van trismus kunnen leiden tot verschillende complicaties:

Moeilijkheden bij voedselinname

Beperkingen in de mondopening kunnen het moeilijk maken om voedsel te kauwen en door te slikken. Dit kan leiden tot voedingstekorten en gewichtsverlies, aangezien patiënten mogelijk geneigd zijn om minder te eten of hun voedingsaptroon aan te passen. Het is essentieel dat patiënten ondersteuning krijgen bij het ontwikkelen van voedingsstrategieën om ervoor te zorgen dat ze voldoende voedingsstoffen binnenkrijgen, zelfs als ze moeite hebben met het eten.

Infecties

Door beperkte mondopening kan het moeilijker zijn om mondhygiëne te handhaven. Slechte mondhygiëne verhoogt het risico op mondinfecties, zoals gingivitis of parodontitis. Regelmatige controles en professionele reiniging kunnen noodzakelijk zijn om het risico op infecties te minimaliseren en de algehele mondgezondheid te behouden.

Verlies van functie

Langdurige trismus kan leiden tot blijvende beperkingen in de mondfunctie. Deze beperkingen kunnen de dagelijkse activiteiten, zoals spreken en eten, ernstig beïnvloeden. Het kan ook leiden tot veranderingen in de kaakstructuur en de manier waarop de tanden op elkaar passen, wat verdere complicaties met zich mee kan brengen.

Pijn en ongemak

Chronische trismus kan leiden tot aanhoudende pijn en ongemak. Deze pijn kan niet alleen het dagelijks leven verstoren, maar ook de levenskwaliteit van de patiënt aanzienlijk beïnvloeden. Effectieve pijnbestrijding en beheer zijn cruciaal om patiënten te helpen omgaan met deze symptomen.

Psychologische effecten

De beperkingen en pijn die gepaard gaan met trismus kunnen bijdragen aan stress, angst en depressie bij sommige patiënten. Het is belangrijk dat zorgverleners aandacht besteden aan de psychologische impact van trismus en indien nodig mentale gezondheidszorg aanbevelen om patiënten te ondersteunen in hun herstelproces. Regelmatige communicatie over de voortgang en aanpassingen in de behandeling kunnen ook bijdragen aan een betere mentale gezondheid.

Preventie van kaakkramp

De preventie van kaakklem hangt af van de specifieke oorzaak.

Vaccinatie
Een tetanusvaccinatie is bijvoorbeeld belangrijk ter voorkoming van tetanus. Dit kan vooral relevant zijn voor mensen die risico lopen op letsel aan de kaak of mond, zoals sporters of mensen die in risicovolle omgevingen werken. Het is cruciaal dat volwassenen de aanbevolen vaccinaties tijdig bijwerken om hun gezondheid te beschermen. Een goede vaccinatiestatus vermindert niet alleen het risico op tetanus, maar kan ook helpen bij het voorkomen van andere infecties die invloed kunnen hebben op de kaakspieren.

Sportveiligheid
Verder is het verstandig om steeds beschermende kledij aan te doen bij het beoefenen van sporten. Het dragen van een bitje tijdens contactsporten kan de kans op kaakletsel aanzienlijk verminderen. Dit beschermt niet alleen de kaak, maar ook de tanden en het tandvlees tegen impact. Bovendien kunnen trainingen met de juiste technieken en opwarmingsoefeningen de kans op blessures verlagen. Het bevorderen van een veilige sportomgeving kan blessures en de daaropvolgende kans op trismus aanzienlijk verminderen.

Spiergezondheid
De kaakspieren goed masseren is verder nodig om ze in een goede conditie te behouden. Regelmatige massages kunnen helpen om spanning en stijfheid in de spieren te verminderen, waardoor het risico op kaakkramp afneemt. Oefeningen gericht op het versterken en rekken van de kaakspieren kunnen ook nuttig zijn. Het integreren van oefeningen zoals kaakopeningen en zijwaartse bewegingen in de dagelijkse routine kan bijdragen aan de algehele gezondheid van de kaak. Daarnaast kan het gebruik van warmtetherapie helpen bij het ontspannen van gespannen spieren.

Mondhygiëne
Tot slot is een goede mondhygiëne noodzakelijk ter preventie van trismus. Regelmatig poetsen, flossen en het gebruik van een mondspoeling kunnen helpen bij het voorkomen van tandheelkundige problemen die bijdragen aan kaakkramp. Het onderhouden van een goede mondgezondheid vermindert de kans op infecties en ontstekingen die de kaakfunctie kunnen beïnvloeden. Het bezoeken van de tandarts voor routinematige controles en professionele reiniging is ook cruciaal. Dit zorgt ervoor dat eventuele problemen vroegtijdig worden ontdekt en behandeld, wat kan bijdragen aan het behoud van een gezonde kaakfunctie.