Oscillopsie: Trillende beelden zien & wazig gezichtsvermogen

Oscillopsie, afgeleid van het Latijnse woord oscillatio (trilling of beving) en het achtervoegsel opsie (zien), is een aandoening waarbij patiënten het gevoel hebben dat hun visuele wereld voortdurend beweegt. Dit kan resulteren in het zien van schuddende of trillende beelden, zelfs wanneer het hoofd of de ogen niet bewegen. Oscillopsie kan aanzienlijke angst en ongemak veroorzaken, wat de algemene kwaliteit van leven ernstig kan beïnvloeden. De behandeling richt zich meestal op het onderliggende probleem, en indien dit niet mogelijk is, kan een prismabril helpen om de visuele verstoringen te verlichten.

• Epidemiologie
• Mechanisme van oscillopsie
• Soorten oscillopsie
• Permanente oscillopsie
• Paroxysmale oscillopsie
• Mechanisme van oscillopsie
• Rol van medicatie en andere factoren in het mechanisme van oscillopsie
• Oorzaken van visuele verstoring
• Vestibulair-oculaire reflex (VOR)
• Nystagmus
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Trillende beelden en wazig gezichtsvermogen
• Oscillopsie en verticale heteroforie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van visuele verstoring
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Oscillopsie, een visuele verstoring waarbij objecten schijnbaar heen en weer bewegen, is relatief zeldzaam maar komt vaker voor bij bepaalde neurologische en vestibulaire aandoeningen. Er is beperkte epidemiologische data over het exacte voorkomen, maar de aandoening is vaak gerelateerd aan onderliggende ziektes die het gezichtsvermogen en evenwicht aantasten.

Prevalentie bij vestibulaire aandoeningen
De aandoening wordt vooral geassocieerd met vestibulaire stoornissen, zoals bilaterale vestibulopathie, waarbij het evenwichtsorgaan aan beide kanten van het lichaam niet goed functioneert. Bij patiënten met bilaterale vestibulopathie komt oscillopsie vaak voor, met schattingen dat tot 70% van de patiënten deze visuele verstoring ervaart.

Frequentie bij neurologische aandoeningen
Oscillopsie komt ook voor bij patiënten met neurologische aandoeningen, zoals multiple sclerose (MS), waarbij de communicatie tussen de hersenen en het visuele systeem verstoord kan raken. Patiënten met MS hebben een verhoogd risico op oscillopsie, vooral tijdens periodes van exacerbatie. De prevalentie bij andere neurologische aandoeningen, zoals cerebellaire ataxie, is ook significant.

Impact van leeftijd en geslacht
Hoewel oscillopsie in alle leeftijdsgroepen kan voorkomen, lijkt de prevalentie toe te nemen bij ouderen vanwege een hogere kans op vestibulaire en neurologische aandoeningen. Er zijn geen significante verschillen in prevalentie tussen mannen en vrouwen, al kunnen hormonale factoren mogelijk bijdragen aan de ernst van symptomen bij vrouwen.

Mechanisme van oscillopsie

Oscillopsie ontstaat door verstoringen in het systeem dat verantwoordelijk is voor het stabiliseren van het beeld op het netvlies tijdens hoofdbewegingen. Dit mechanisme wordt aangestuurd door de samenwerking tussen het vestibulaire systeem in het binnenoor en het visuele systeem.

Vestibulo-oculaire reflex (VOR)
De vestibulo-oculaire reflex (VOR) is cruciaal voor beeldstabilisatie tijdens hoofdbewegingen. Bij een goed functionerende VOR bewegen de ogen automatisch in tegengestelde richting van het hoofd, zodat het beeld op het netvlies stabiel blijft. Wanneer de VOR echter niet goed functioneert, bijvoorbeeld door schade aan het evenwichtsorgaan, kunnen de ogen dit niet adequaat compenseren, wat resulteert in oscillopsie.

Rol van het cerebellum en hersenstam
Het cerebellum en de hersenstam spelen een belangrijke rol bij het coördineren van de oogbewegingen en het reguleren van de VOR. Beschadiging van deze hersenstructuren kan de functie van de VOR verstoren, wat oscillopsie kan veroorzaken. Neurologische aandoeningen zoals multiple sclerose en ataxieën kunnen dit mechanisme beïnvloeden en oscillopsie tot gevolg hebben.

Invloed van perifere en centrale vestibulaire stoornissen
Oscillopsie kan ontstaan door zowel perifere vestibulaire stoornissen, zoals bilaterale vestibulopathie, als centrale vestibulaire aandoeningen, waarbij schade aan het centrale zenuwstelsel, bijvoorbeeld door MS of beroertes, een rol speelt. Bij perifere aandoeningen is het probleem vaak mechanischer van aard, terwijl bij centrale aandoeningen de signaalverwerking zelf is verstoord.

Soorten oscillopsie

Oscillopsie kan worden ingedeeld in twee hoofdtypen: permanent en paroxysmaal.

Permanente oscillopsie

Permanente oscillopsie ontstaat vaak door een defect in de vestibulo-oculaire reflex (VOR), die normaal gesproken zorgt voor stabiele visuele waarneming tijdens beweging. Dit type oscillopsie kan leiden tot continue visuele instabiliteit, ongeacht de beweging van het hoofd of de ogen.

Paroxysmale oscillopsie

Paroxysmale oscillopsie komt doorgaans voort uit afwijkingen in het vestibulaire systeem, dat verantwoordelijk is voor het evenwicht. Dit type kan episodisch optreden, met aanvallen van visuele instabiliteit die variëren in duur en frequentie.

Mechanisme van oscillopsie

Oscillopsie is een visuele verstoring die resulteert uit een niet-adequate stabilisatie van het beeld op het netvlies tijdens hoofdbewegingen. Dit kan veroorzaakt worden door verschillende verstoringen in het vestibulaire systeem of de zenuwbanen die verantwoordelijk zijn voor de oogbewegingen. Het mechanisme achter oscillopsie kan verder worden verklaard door de interactie tussen het visuele en vestibulaire systeem en de rol van het cerebellum en de hersenstam.

Vestibulo-oculaire reflex (VOR)
De vestibulo-oculaire reflex (VOR) speelt een cruciale rol bij het behouden van een stabiel beeld tijdens hoofdbewegingen. Deze reflex zorgt ervoor dat de ogen zich automatisch in de tegenovergestelde richting bewegen van de hoofdbeweging, zodat het beeld op het netvlies stabiel blijft. Wanneer de VOR niet goed functioneert, bijvoorbeeld door schade aan het vestibulaire systeem, kunnen de ogen de hoofdbewegingen niet adequaat compenseren, wat leidt tot oscillopsie.

Bij vestibulaire aandoeningen zoals bilaterale vestibulopathie, waarbij beide evenwichtsorganen beschadigd zijn, is de VOR ernstig verstoord, wat resulteert in een onscherp of bewegend beeld. Dit mechanisme is van groot belang bij het begrijpen van hoe vestibulaire aandoeningen kunnen leiden tot oscillopsie.

Cerebellaire en hersenstam functies
Het cerebellum en de hersenstam zijn essentieel voor het coördineren van de oogbewegingen die nodig zijn om het beeld stabiel te houden. Het cerebellum is verantwoordelijk voor de fijne afstemming van oogbewegingen en de correctie van vergissingen in de beweging van de ogen. Beschadiging van deze hersenstructuren kan leiden tot een verstoorde oogcoördinatie en het ontstaan van oscillopsie.

Neurologische aandoeningen die deze gebieden aantasten, zoals multiple sclerose (MS) of cerebellaire ataxieën, kunnen de verwerking van visuele en vestibulaire informatie verstoren, waardoor oscillopsie optreedt. Patiënten met deze aandoeningen kunnen een verminderde vermogen hebben om hun ogen en hoofd effectief te coördineren, wat leidt tot schommelende visuele ervaringen.

Perifere versus centrale vestibulaire stoornissen
Oscillopsie kan ontstaan door zowel perifere als centrale vestibulaire stoornissen. Perifere aandoeningen, zoals bilaterale vestibulopathie, beïnvloeden het evenwichtsorgaan zelf, waardoor het moeilijk is om hoofdbewegingen te compenseren met de juiste oogbewegingen. Centrale vestibulaire stoornissen, die vaak te maken hebben met schade aan het centrale zenuwstelsel, zoals bij MS of een beroerte, verstoren de verwerking van vestibulaire informatie en kunnen ook leiden tot oscillopsie.

Perifere vestibulaire stoornissen kunnen vaak leiden tot meer directe verstoringen in de VOR, terwijl centrale aandoeningen complexere stoornissen veroorzaken in de manier waarop de hersenen vestibulaire en visuele informatie combineren. Dit resulteert in een groter scala aan visuele stoornissen, waaronder oscillopsie.

Interactie tussen visueel en vestibulair systeem
De visuele en vestibulaire systemen werken samen om een stabiel beeld te behouden tijdens bewegingen van het hoofd. Het visuele systeem levert de informatie die nodig is voor de VOR om een compensatoire beweging van de ogen te coördineren, terwijl het vestibulaire systeem het evenwicht regelt en informatie verschaft over de bewegingen van het hoofd. Een verstoorde communicatie tussen deze twee systemen kan leiden tot een verkeerde oriëntatie van het beeld, wat resulteert in oscillopsie.

Patiënten die een verstoorde interactie tussen deze systemen ervaren, zoals bij neurodegeneratieve aandoeningen of vestibulaire aandoeningen, zullen waarschijnlijk een verslechtering van de visuele stabiliteit opmerken, vooral bij het bewegen van het hoofd of het volgen van snel bewegende objecten.

Rol van medicatie en andere factoren in het mechanisme van oscillopsie

Naast vestibulaire en neurologische aandoeningen kunnen ook medicatie en andere externe factoren bijdragen aan het mechanisme van oscillopsie. Het gebruik van bepaalde medicijnen die het zenuwstelsel beïnvloeden, kan de manier waarop het visuele en vestibulaire systeem samenwerken verstoren, wat het risico op oscillopsie vergroot.

Invloed van medicatie op het mechanisme
Geneesmiddelen zoals sedativa, anti-epileptica, en sommige chemotherapeutica kunnen het zenuwstelsel beïnvloeden door de werking van het cerebellum en de hersenstam te verzwakken. Dit kan leiden tot een verminderde coördinatie van de oogbewegingen en een verstoorde VOR, wat op zijn beurt oscillopsie kan veroorzaken. Bij patiënten die dergelijke medicijnen gebruiken, kan het optreden van oscillopsie als bijwerking vaker voorkomen.

Veroudering en het mechanisme van oscillopsie
Met de veroudering kan het vestibulaire systeem minder effectief worden in het uitvoeren van zijn functies, wat leidt tot een verhoogd risico op oscillopsie bij ouderen. Degeneratieve veranderingen in het evenwichtsorgaan en verminderde hersenfunctie kunnen het moeilijk maken om de juiste oogbewegingen te coördineren. Ouderen met vestibulaire aandoeningen hebben dus een verhoogd risico op het ontwikkelen van oscillopsie als gevolg van de afname van de effectiviteit van hun visuele en vestibulaire systemen.

Oorzaken van visuele verstoring

Oscillopsie ontstaat wanneer het netvliesbeeld instabiel is, meestal door een verminderde werking van de vestibulo-oculaire reflex of door onvrijwillige oogbewegingen, zoals nystagmus. Deze instabiliteit kan ontstaan door schade aan het binnenoor, de zenuwen die het binnenoor met de hersenen verbinden, of de hersenstructuren die betrokken zijn bij het evenwicht en de visuele stabilisatie.

Vestibulair-oculaire reflex (VOR)

Een veelvoorkomende oorzaak van oscillopsie is het verlies of een verminderde werking van de vestibulair-oculaire reflex (VOR). Bij een verminderde VOR kunnen normale hoofdbewegingen niet worden gecompenseerd door de juiste oogbewegingen, wat leidt tot het projecteren van instabiele beelden op het netvlies. Dit resulteert in trillende of schuddende visuele waarnemingen.

Nystagmus

Nystagmus is een aandoening waarbij de ogen herhaaldelijk en ongecontroleerd bewegen, vaak van links naar rechts, op en neer, of in cirkels. Dit kan leiden tot een verminderde zicht- en dieptewaarneming, en kan het gevolg zijn van aandoeningen zoals multiple sclerose of blootstelling aan toxinen. Nystagmus kan een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van oscillopsie door de oncontroleerbare oogbewegingen.

Risicofactoren

Er zijn diverse risicofactoren die het optreden van oscillopsie kunnen bevorderen, vooral diegenen die de VOR, de hersenstam of het cerebellum beïnvloeden.

Vestibulaire aandoeningen
Een van de belangrijkste risicofactoren voor oscillopsie zijn vestibulaire aandoeningen zoals bilaterale vestibulopathie en ziekte van Menière. Deze aandoeningen verzwakken het evenwichtsorgaan, wat het risico op oscillopsie vergroot doordat de VOR niet adequaat kan compenseren voor hoofdbewegingen.

Neurologische aandoeningen
Ziekten zoals multiple sclerose, beroertes en cerebellaire ataxieën verhogen eveneens het risico op oscillopsie. Deze aandoeningen kunnen de hersenstructuren die betrokken zijn bij beeldstabilisatie beschadigen, wat leidt tot verstoringen in de oog- en hoofdcoördinatie.

Medicamenteuze invloed
Bepaalde medicijnen, zoals anti-epileptica, sedativa en chemotherapie, kunnen het risico op oscillopsie verhogen door bijwerkingen die het zenuwstelsel of het evenwichtssysteem beïnvloeden. Deze medicijnen kunnen de signaalverwerking in de hersenen of de VOR negatief beïnvloeden.

Risicogroepen

Hoewel oscillopsie kan voorkomen bij verschillende bevolkingsgroepen, zijn er specifieke risicogroepen die extra kwetsbaar zijn voor het ontwikkelen van deze aandoening.

Patiënten met chronische vestibulaire stoornissen
Mensen met chronische vestibulaire stoornissen, zoals bilaterale vestibulopathie, zijn een belangrijke risicogroep voor oscillopsie. De disfunctie in het evenwichtsorgaan belemmert de VOR, wat het moeilijk maakt om een stabiel beeld te behouden tijdens hoofdbewegingen, wat leidt tot oscillopsie.

Neurologische patiënten
Patiënten met neurologische aandoeningen zoals multiple sclerose en cerebellaire ataxieën behoren ook tot de risicogroepen. De schade aan het centrale zenuwstelsel bij deze aandoeningen beïnvloedt de coördinatie van de oogbewegingen, wat kan resulteren in oscillopsie.

Ouderen
Bij ouderen neemt de kans op zowel vestibulaire als neurologische problemen toe, wat hen vatbaarder maakt voor oscillopsie. Ouderen hebben vaker last van degeneratieve veranderingen in het evenwichtsorgaan en in de hersenen, wat de kans op verstoringen in de VOR en beeldstabilisatie verhoogt.

Mensen die langdurig bepaalde medicijnen gebruiken
Personen die langdurig medicijnen gebruiken die het evenwicht of het zenuwstelsel beïnvloeden, zoals sedativa of anti-epileptica, hebben een hoger risico op oscillopsie. Deze middelen kunnen de coördinatie van de oog- en hoofdbewegingen belemmeren, waardoor oscillopsie kan optreden.

Symptomen: Trillende beelden en wazig gezichtsvermogen

De belangrijkste symptomen van oscillopsie zijn het zien van springende, schuddende of schokkerige bewegingen bij beweging of zelfs bij stilstand. Gewone hoofdbewegingen kunnen al een visuele instabiliteit veroorzaken, terwijl grotere bewegingen zoals lopen, rennen of autorijden bijzonder uitdagend kunnen zijn voor patiënten. Vaak ervaren zij ook een verminderde gezichtsscherpte, wat leidt tot wazig gezichtsvermogen. Daarnaast kunnen symptomen zoals misselijkheid en duizeligheid optreden. Dubbelzien kan ook voorkomen, vaak als gevolg van problemen met de vestibulair-oculaire reflex. Dit Youtube-filmpje laat zien hoe oscillopsie de visuele ervaring aantast: https://youtu.be/fCSOWub02og.

Oscillopsie en verticale heteroforie

Verticale heteroforie is een aandoening waarbij de ogen niet goed zijn uitgelijnd, wat resulteert in ongelijke visuele beelden. Het brein probeert deze afwijking te compenseren door extraoculaire spieren te activeren, wat kan leiden tot spiervermoeidheid en spanning. Dit kan symptomen zoals hoofdpijn en duizeligheid veroorzaken. Verticale heteroforie kan ook bijdragen aan oscillopsie en de daarmee samenhangende visuele instabiliteit.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van oscillopsie vereist een grondig oogonderzoek door een oogarts. Dit omvat vaak het meten van de gezichtsscherpte en het uitvoeren van tests om kleine afwijkingen in de ogen te identificeren die mogelijk bijdragen aan de symptomen. Het is een uitdaging om oscillopsie te diagnosticeren, omdat de symptomen kunnen variëren en vaak afhankelijk zijn van de subjectieve ervaringen van de patiënt. Aanvullende onderzoeken zoals een grondig oogonderzoek en mogelijk beeldvorming kunnen nuttig zijn om de oorzaak te achterhalen.

Behandeling van visuele verstoring

De behandeling van oscillopsie hangt af van de oorzaak. Als het onderliggende vestibulaire probleem kan worden opgelost of als de hersenen zich kunnen aanpassen aan de afwijking, kunnen de symptomen verbeteren of verdwijnen. Wanneer de oscillopsie chronisch is en niet kan worden genezen, kan een speciale prismabril helpen. Deze bril corrigeert de visuele afwijkingen door de ogen in een positie te brengen die de symptomen verlicht. Dit kan leiden tot aanzienlijke vermindering of zelfs volledige eliminatie van de symptomen.

Prognose

De prognose voor oscillopsie varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Bij veel patiënten kunnen de symptomen verbeteren met geschikte behandelingen, zoals prismabril en aanpassingen aan de levensstijl. In sommige gevallen kan de aandoening chronisch zijn, en kan het beheer van symptomen een levenslange uitdaging blijven. Het is belangrijk voor patiënten om regelmatig medische controle te ondergaan en eventuele behandelingsopties te bespreken met hun arts.

Complicaties

Oscillopsie kan leiden tot diverse complicaties, zoals:

• Misselijkheid en duizeligheid, die de dagelijkse activiteiten kunnen beïnvloeden
• Wazig gezichtsvermogen, wat de lees- en gezichtsvermogen kan belemmeren
• Beperkingen in mobiliteit, doordat normale bewegingen moeilijk of zelfs onmogelijk kunnen worden
• Verminderd evenwicht, wat het risico op vallen kan verhogen
• psychologische effecten zoals angst en depressie door de impact van de symptomen op de levenskwaliteit

Preventie

Preventie van oscillopsie kan complex zijn, vooral omdat de aandoening vaak voortkomt uit andere medische problemen. Het is echter mogelijk om enkele stappen te ondernemen om het risico te minimaliseren of de symptomen te beheersen:

• Vermijd blootstelling aan toxinen en schadelijke stoffen die het risico op vestibulaire aandoeningen kunnen verhogen.
• Neem preventieve maatregelen om infecties en ontstekingen van het binnenoor te voorkomen.
• Onderga regelmatige medische controles om vroege tekenen van vestibulaire en neurologische problemen te detecteren.
• Volg een gezonde levensstijl met een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging om de algemene gezondheid te bevorderen en het risico op aandoeningen die oscillopsie kunnen veroorzaken te verminderen.
• Gebruik indien nodig preventieve brillen of andere hulpmiddelen om visuele verstoringen te minimaliseren.

Lees verder

• Nystagmus: Oogaandoening met wiebelogen
• (Plotseling) wazig zien: Oorzaken, symptomen & behandelingen