Oogsidderen, nystagmus

Nystagmus of oogsidderen is het onwillekeurig optreden van bewegingen van de oogbol. De patiënt kan hier zelf niks aan doen. De oorzaak is vaak te vinden in een onderliggende aandoening of ziekte, in een hersenafwijking of in een evenwichtsstoornis. Het komt even vaak bij mannen als bij vrouwen voor. Soms is het aangeboren, waardoor het kind ermee om leert gaan. Behandeling is niet altijd even eenvoudig, omdat nystagmus vaak geen oorzaak maar een gevolg is.

Nystagmus

Nystagmus kan ook vertaald worden naar oogsidderen, wiebelogen, trilogen, oogbolbeving of oogbolstuipen. Er is sprake van ritmische snelle oogbewegingen. De oogbollen bewegen onwillekeurig. Soms gebeurt dit zelfs in tegengestelde richting van elkaar. Er zit verschil tussen een trage en een snelle fase. Nystagmus is een afwijking die vaak voorkomt bij mensen met evenwichtsproblemen. Daarnaast komt nystagmus ook voor bij mensen die net uit een draaimolen komen. Dit is echter een volkomen normaal verschijnsel en verdwijnt binnen enkele seconden. Vestibulaire nystagmus treedt op wanneer het binnenoor wordt gestimuleerd met koude of warmte. Ook dit verdwijnt binnen enkele seconden weer.

Eerste graads

Men onderscheid drie variaties van nystagmus. Een eerstegraads nystagmus treedt op wanneer men kijkt in de nystagmusrichting. Nystagmus wordt benoemd naar de kant waarna de beweging het meest opvalt. De nystagmusrichting kan horizontaal, verticaal, rotatoir (schokkende kleine draaiing met de beweging van de klok mee) of antirotatoir (tegen de klok in) zijn. Eerstegraads nystagmus treedt meestal op bij het naar links of rechts of naar beneden of boven kijken.

Tweede graads

Een tweedegraads nystagmus treedt op bij het kijken in de nystagmusrichting, maar ook bij het recht naar voren kijken. Bij deze variatie treedt nystagmus dus vaker op. Buitenstaanders zien het niet altijd even duidelijk, maar voor de patiënt zelf kan het zicht hierdoor verminderd zijn.

Derde graads

Bij een derdegraads nystagmus treedt het verschijnsel op bij het kijken in alle richtingen. Het maakt hierbij niet uit of er wel of niet in de nystagmusrichting wordt gekeken. Daarnaast kan het ook voorkomen dat nystagmus optreedt bij een bepaalde stand van het hoofd. Vaak kan dit een zijligging of rugligging zijn of het hoofd naar rechts of links bewegen. Een kleine beweging van het hoofd kan al nystagmus uitlokken.

Oorzaken

Zelden is nystagmus aangeboren. Het wordt wel eens gezien bij albino's. Dit zijn mensen die zonder het pigment melanine geboren worden. Zij hebben een witte huid en wit haar. Vaak is nystagmus een gevolg van problemen met het evenwichtsorgaan. Zo komt nystagmus voor bij de ziekte van Ménière. Ook een oorontsteking is een duidelijke oorzaak. Het gebruik van alcohol en tabak wordt wel eens aangewezen als veroorzaker. Over het algemeen komt het vaker voor bij mensen die overmatig alcohol gebruiken. Nystagmus komt ook voor na langdurig verblijf in een donkere ruimte. Vroeger werd het vaak bij mijnwerkers gezien. Een hersenaandoening kan ook de oorzaak zijn. Ook kan de oorzaak gezocht worden in het oogbesturingssysteem binnen de hersenen. Ook een hersenbloeding of hersenletsel veroorzaakt nystagmus.

Behandeling

Nystagmus is slecht te behandelen. Soms is een oogspiercorrectie mogelijk, waardoor de klachten zo min mogelijk optreden en in ieder geval niet bij het recht naar voren kijken. Soms nemen de klachten af, vooral wanneer de onderliggende oorzaak weg wordt genomen of wordt behandeld. Aangeboren nystagmus neemt zelden af, maar kinderen leren wel makkelijker ermee om te gaan waardoor de klachten voor hun minimaal zijn.

Nystagmus is niet altijd even duidelijk te herkennen Bij bepaalde patiënten is de aandoening zo minimaal, dat deze niet eens opgemerkt wordt. Een buitenstaander ziet er niets aan, de patiënt zelf kan merken dat het zicht slechter is. Aangeboren nystagmus kan ook minimaal zijn, en kinderen zijn er handiger in om te leren gaan met de afwijking. De hersenen passen zich automatisch aan. Van dichtbij zien mensen met nystagmus beter dan van veraf.

Soms is nystagmus wel duidelijker zichtbaar bij het kijken in één richting. Een oogarts kan de diagnose stellen. Onderzoek van de ogen is nodig, maar daarnaast wordt ook het evenwichtsorgaan gecontroleerd en eventuele naar neurologische afwijkingen gezocht. Deze kunnen vaak wel behandeld worden. Of nystagmus dan geheel verdwijnt, is echter maar de vraag.