Pyelonefritis: Ontsteking van nier(en) en nierbekken

Bij pyelonefritis, een soort urineweginfectie, treedt gelijktijdig een ontsteking op van de nier en het nierbekken. Pyelonefritis is vaak het gevolg van een onbehandelde urineweginfectie en kent meestal een bacteriële oorzaak. Frequent plassen, pijn bij het plassen, bloed in de urine, koorts en misselijkheid zijn enkele veel voorkomende symptomen van de nierinfectie. De ziekte valt met antibiotica goed te behandelen, waardoor complicaties zelden optreden. Als de infectie zich echter verspreidt naar het bloed, ontstaan mogelijk ernstige problemen.

• Oorzaken pyelonefritis
• Risicofactoren van type urineweginfectie
• Symptomen: Troebele urine, pijn bij het plassen en koorts
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling nierinfectie via antibiotica
• Complicaties ontsteking nier(en) en nierbekken

Oorzaken pyelonefritis

De bacteriën Escherichia coli (E. coli) veroorzaken meestal de ontsteking van het nierbekken en de nier (hogere urinewegen) doordat deze via de plasbuis de blaas binnenkomen. Vervolgens vinden deze via de urineleider een weg in het nierbekken. Ook virussen veroorzaken soms pyelonefritis. Meestal is een onbehandelde urineweginfectie de boosdoener van de nierinfectie.

Risicofactoren van type urineweginfectie

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zwangere vrouwen, patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte) en patiënten met nierstenen lopen op een hoger risico op het ontwikkelen van een nierinfectie. Nier- en urineweginfecties komen vaker voor bij vrouwen, omdat hun plasbuis veel korter is dan deze van mannen. Bacteriën moeten hierdoor een kortere route afleggen om in de urinewegen terecht te komen. Daarnaast draagt een obstructie (verstopping) van de urinewegen, bijvoorbeeld als gevolg van een prostaatvergroting en een tumor in de buik- of het bekkengebied, bij aan pyelonefritis. Een langdurig geplaatste blaaskatheter en de aandoeningen vesico-ureterale reflux en primaire biliaire cirrose (galwegaandoening met verschrompeling van de lever door littekenvorming) vormen andere risicofactoren.

Symptomen: Troebele urine, pijn bij het plassen en koorts

Bij dit type urineweginfectie zijn één of beide nieren aangetast. De symptomen van pyelonefritis variëren en zijn afhankelijk van de leeftijd van een patiënt. Kinderen jonger dan twee jaar hebben mogelijk alleen maar hoge koorts zonder bijkomende symptomen. Oudere patiënten ervaren soms geen symptomen die verband houden met de urinewegen. Wel treden dan verwardheid, spraakproblemen en/of hallucinaties op. Enkele veel voorkomende symptomen van de ontsteking van de nier(en) en het nierbekken lijken op deze van een blaasontsteking (cystitis), maar zijn veelal ernstiger. Deze omvatten onder andere nierpijn, braken, frequent plassen (pollakisurie), koorts en rillingen, misselijkheid, pijn bij het plassen en rugpijn (aan de kant van de lies). Langdurige pyleonefritis leidt tot een schrompelnier (gekrompen niet door nierziekte).

Bloed in urine

Als de nierinfectie ernstig is, treedt bloed in de urine (hematurie) op. Dit komt vaak voor wanneer de filterfunctie van de nieren onderbroken is.

Diarree

Diarree kenmerkt zich door een waterige ontlasting, die acuut of chronisch optreedt. Acute diarree kent een duurtijd van een paar dagen en is het gevolg van de infectie, terwijl chronische diarree enkele weken aanhoudt en veelal gepaard gaat met een darmaandoening zoals coeliakie (maag- en darmproblemen na het eten van gluten) of de ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies).

Frequent plassen

Als de nierinfectie zich uitbreidt naar de plasbuis, gaat de patiënt frequenter urineren (pollakisurie). De plasdrang (urinaire urgentie) blijft aanwezig, zelfs nadat de blaas geleegd is. Dit is meestal één van de eerste tekenen van een nierinfectie.

Koorts en oncontroleerbare rillingen

Hoge koorts en/of rillingen zijn veel voorkomende symptomen van infecties geassocieerd met een hoog aantal kiemen.

Misselijkheid

Misselijkheid en braken treden mogelijk ook op als gevolg van een nierinfectie. De infectie zelf geeft een ziek gevoel in de maag. De misselijkheid is het gevolg van intense pijn, uitdroging (dehydratie), of een niet goede werking van de nieren.

Pijn in de onderbuik

Buikpijn in flank (links onderaan) is gerelateerd aan een nierinfectie, die niet alleen buikpijn veroorzaakt, maar ook pijn geeft tijdens het urineren. Een acute buik is hierbij mogelijk, waarbij plots ernstige buikpijn aanwezig is.

Pijnlijk urineren

Dysurie - ook wel bekend als pijnlijk urineren - is een vroeg teken van een urineweginfectie. Dysurie leidt tot een gevoel van pijn, ongemak, of geeft een branderig gevoel bij het plassen. Het is belangrijk om medische hulp bij dysurie in te schakelen, aangezien dit tal van verschillende oorzaken kent.

Rugpijn

Pijn in de rug of pijn in de flank is het gevolg van een nierinfectie en vindt veelal plaats in de buurt van waar de nieren liggen. Als de pijn niet verdwijnt (zelfs na het nemen van pijnstillers) is medische hulp vereist.

Troebele urine

Gezonde urine is helder en lichtgeel van kleur. Ongezonde urine heeft een troebel, wazig, of melkachtig uiterlijk (troebele urine) en kent tevens een visachtige geur (stinkende urine). Seksueel overdraagbare aandoeningen, uitdroging, infecties of ziekten die diverse lichaamssystemen aantasten, zijn hiervan mogelijk de oorzaak. Pyurie (pus in de urine) komt eveneens tot stand bij pyelonefritis.

Veel plassen

Ook andere plasproblemen komen voor en dan vooral bij de chronische vorm. Zo moet de patiënt overmatig grote hoeveelheden urineren, wat gekend is als 'polyurie'.

Vermoeidheid

Wanneer het lichaam een infectie bestrijdt, voelt de patiënt zich vermoeid of heeft hij weinig energie.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een grondig lichamelijk onderzoek uit om de oorzaak van de nierinfectie te achterhalen. Hij detecteert mogelijk gezwollen nieren bij de patiënt. De arts voert tevens een urineonderzoek en bloedonderzoek uit. Beeldvormende onderzoeken zet hij eveneens in, zoals een CT-scan (om gedetailleerde van de nieren en blaas te krijgen) en een echografie van de nieren (om nierstenen of andere obstakels te detecteren). Bij mannen vindt mogelijk een digitaal rectaal onderzoek plaats.

Differentiële diagnose

Volgende aandoeningen verwart de arts wel eens met pyelonefritis omdat het klinisch beeld van deze aandoeningen de symptomenreeks van pyelonefritis nabootst:

• diverticulitis (ontsteking van de uitstulpende zakjes op darmwand)
• een abdominaal abces (abces in de buikholte)
• een blindedarmontsteking
• een buikslagaderaneurysma (gescheurd aneurysma met pijn in de buik)
• een buitenbaarmoederlijke zwangerschap
• een renaal corticomedullair abces
• een vesicovaginale en ureterovaginal fistel
• endometritis (ontsteking van het baarmoederslijmvlies)
• interstitiële cystitis (ontsteking van blaaswand met pijn)
• nefrocalcinose (vorming van stenen als gevolg van hypercalciëmie hetgeen mogelijk leidt tot nierinsufficiëntie)
• nefrolithiasis (nierstenen)
• oöforitis (eierstokontsteking)
• papilnecrose
• prostatitis (ontsteking van prostaat met pijn en plasproblemen)
• renale veneuze trombose
• salpingitis (ontsteking van het slijmvlies van de eileiders of salpinges)
• seksueel overdraagbare aandoeningen
• uretritis (ontsteking van de urinebuis met pijn bij het plassen)

Behandeling nierinfectie via antibiotica

De behandeling van pyelonefritis bestaat uit een antibioticakuur van enkele weken. Indien nodig gebeurt de behandeling intraveneus (via een ader) waarbij een ziekenhuisopname vereist is. Dit gebeurt voornamelijk wanneer de patiënt overvloedig moet braken. Een urinewegobstructie vereist voorts veelal een chirurgische behandeling.

Complicaties ontsteking nier(en) en nierbekken

De meeste patiënten met pyelonefritis hebben geen complicaties wanneer ze tijdig en op een correcte wijze antibiotica innemen. In zeldzame gevallen resulteert pyelonefritis in permanente littekens op de nieren, wat leidt tot een chronische nierziekte, een hoge bloeddruk (hypertensie) en nierfalen. Deze problemen komen meestal voor bij patiënten met een structureel probleem in de urinewegen, een nierziekte door andere oorzaken, of herhaalde episodes van pyelonefritis. Verder breidt een nierinfectie zich mogelijk uit naar de bloedbaan, wat in medische termen gekend is als sepsis. Dit komt echter slechts zelden voor. Een verminderde nierfunctie of nierschade resulteert mogelijk in acuut of chronisch nierfalen. Bij zwangere vrouwen verhoogt tot slot het risico op een vroeggeboorte.