Interstitiële cystitis: Ontsteking van blaaswand met pijn

Interstitiële cystitis is een chronische aandoening die vooral vrouwen treft en gekenmerkt wordt door een ontsteking van de blaaswand zonder dat er sprake is van een bacteriële infectie. De aandoening is vaak zeer pijnlijk en kan leiden tot aanzienlijke plasproblemen, waarbij patiënten frequent moeten urineren, maar slechts kleine hoeveelheden urine produceren. Interstitiële cystitis reageert niet op antibiotica, maar er zijn verschillende zelfzorgmaatregelen en medische behandelingen beschikbaar om de symptomen te verlichten. Hoewel de aandoening niet levensbedreigend is, kan het de kwaliteit van leven aanzienlijk verminderen.

• Synoniemen van interstitiële cystitis
• Anatomie blaas en relatie tot interstitiële cystitis
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van ontsteking van de blaaswand
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: pijn en plasproblemen
• Alarmsymptomen
• Prognose
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van de aandoening
• Complicaties van interstitiële cystitis
• Preventie van interstitiële cystitis

Synoniemen van interstitiële cystitis

Interstitiële cystitis staat ook bekend onder verschillende andere termen, zoals:

• Abacteriurische frequentie van dysurie
• Blaaspijnsyndroom
• Cystitis interstitialis
• Pijnlijke blaas syndroom
• Urethraal syndroom

Anatomie blaas en relatie tot interstitiële cystitis

De anatomie van de blaas speelt een cruciale rol in het ontstaan van interstitiële cystitis (IC), een chronische aandoening die gekarakteriseerd wordt door ontsteking van de blaaswand. De blaas zelf is een gespierde holte die zich uitstrekt naarmate deze zich vult met urine. De binnenwand van de blaas is bedekt met een mucosale laag, die beschermt tegen de irriterende effecten van urine.

De structuur van de blaas

De blaaswand bestaat uit verschillende lagen: de mucosale laag, de submucosale laag, de spierlaag en de serosa. De mucosale laag is van bijzonder belang bij interstitiële cystitis, aangezien deze het epitheel bevat dat verantwoordelijk is voor het scheiden van de urine van de blaaswand. Bij IC is er vaak sprake van schade aan dit slijmvlies, wat leidt tot ontstekingen en de typische symptomen zoals pijn en frequent urineren.

Blaasfunctie en urineproductie

De functie van de blaas is het opslaan van urine, die door de nieren wordt geproduceerd. De blaas is in staat om grote hoeveelheden urine op te slaan zonder dat de wanden of spieren beschadigd raken. Bij IC kan de beschermende mucosale laag van de blaas niet goed functioneren, wat leidt tot chronische ontsteking en pijn. Dit wordt vaak geassocieerd met een verminderde blaascapaciteit en verhoogde gevoeligheid van de blaaswand.

Relatie tot interstitiële cystitis

Interstitiële cystitis ontstaat wanneer de beschermende laag van de blaaswand beschadigd raakt, wat leidt tot chronische ontstekingen. De symptomen, zoals pijn, frequent urineren en urgentie, zijn het gevolg van de ontsteking en het verlies van de normale mucosale bescherming. Het mechanisme van deze beschadiging is nog niet volledig begrepen, maar het lijkt te wijzen op een combinatie van auto-immuunreacties, infecties, en traumatische gebeurtenissen die de blaaswand verzwakken.

Epidemiologie

Interstitiële cystitis (IC) is een aandoening die wereldwijd voorkomt, maar de prevalentie varieert afhankelijk van de regio, cultuur, en diagnostische benaderingen. Het is een chronische aandoening die vooral voorkomt bij vrouwen, maar ook mannen kunnen worden getroffen.

Prevalentie en incidentie

IC is relatief zeldzaam, met schattingen van prevalentie variërend van 3 tot 8 vrouwen per 1.000 mensen wereldwijd. De incidentie van IC stijgt echter naarmate de leeftijd toeneemt, vooral bij vrouwen van middelbare leeftijd en ouderen. Studies suggereren dat de aandoening vooral voorkomt bij vrouwen tussen de 30 en 50 jaar, hoewel het ook voorkomt bij jongere en oudere patiënten.

Geslachtsverschillen

Er is een significante oververtegenwoordiging van vrouwen bij interstitiële cystitis. Vrouwen worden vaak met een verhouding van 9:1 getroffen in vergelijking met mannen. De exacte redenen voor dit geslachtsverschil zijn onbekend, maar hormonale invloeden, het vrouwelijk urinestelsel en het grotere risico op vaginale infecties kunnen bijdragen aan de hogere prevalentie bij vrouwen.

Geografische spreiding

De prevalentie van IC varieert wereldwijd, met hogere incidentiecijfers in Noord-Amerika en Europa. Dit kan deels te maken hebben met betere diagnostische methoden, evenals verschillen in de bewustwording van de aandoening in verschillende landen. In sommige ontwikkelingslanden is IC minder vaak gediagnosticeerd, mogelijk door gebrek aan toegang tot gezondheidszorg en diagnostische middelen.

Mechanisme

Het exacte mechanisme van interstitiële cystitis blijft onduidelijk, maar het wordt gezien als een multifactorieel probleem, met zowel genetische als omgevingsfactoren die een rol spelen.

Blaasbeschadiging en ontsteking

Een van de belangrijkste theorieën is dat interstitiële cystitis ontstaat door een beschadiging van de beschermende mucosale laag van de blaaswand. Deze laag bevat glycosaminoglycanen (GAG’s), die normaal gesproken de blaaswand beschermen tegen de irriterende effecten van urine. Bij IC is er mogelijk een afname van de productie van GAG’s, waardoor de blaaswand kwetsbaarder wordt voor irriterende stoffen in de urine.

Immuunreactie en auto-immuniteit

Er is ook bewijs dat interstitiële cystitis kan worden veroorzaakt door een auto-immuunreactie, waarbij het immuunsysteem ten onrechte de blaaswand aanvalt. Bij sommige patiënten worden antilichamen gevonden die gericht zijn tegen het weefsel van de blaas, wat wijst op een auto-immuunmechanisme als mogelijke oorzaak van de aandoening.

Zenuwgevoeligheid en pijn

Daarnaast spelen verstoorde zenuwprocessen een belangrijke rol in de pijnklachten die geassocieerd worden met IC. De ontsteking van de blaaswand kan de zenuwen in de omgeving irriteren, waardoor deze overgevoelig worden voor pijn. Dit verhoogt de gevoeligheid van de blaas en leidt tot de typische symptomen van IC, zoals frequent urineren en pijn.

Oorzaken van ontsteking van de blaaswand

De exacte oorzaak van interstitiële cystitis is anno november 2024 nog niet volledig bekend. Er zijn echter verschillende hypothesen en mogelijke onderliggende factoren die bijdragen aan het ontstaan van de aandoening, waaronder immuun- en ontstekingsreacties, neurologische factoren, en genetische predisposities.
LIST]
Auto-immuunziekten: Studies hebben aangetoond dat er mogelijk een verband bestaat tussen auto-immuunziekten zoals fibromyalgie en het prikkelbaredarmsyndroom en IC. Bij auto-immuunziekten valt het immuunsysteem gezonde lichaamscellen aan. In het geval van IC kan het immuunsysteem ten onrechte de bekleding van de blaas aanvallen, wat leidt tot chronische ontsteking.
Allergieën: Personen met IC rapporteren vaak dat hun symptomen verergeren bij blootstelling aan allergenen, wat kan wijzen op een overgevoeligheidsreactie. Het is echter nog niet duidelijk of allergieën de aandoening direct veroorzaken, of dat een verhoogde gevoeligheid voor allergieën de symptomen verergert.
Bloedvataandoeningen: Aandoeningen die de bloedvaten aantasten kunnen bijdragen aan IC door een verminderde doorbloeding van de blaas. Dit gebrek aan bloedtoevoer kan de blaaswand irriteren en ontsteking veroorzaken.
Afwijkingen in de blaasbekleding: Bij sommige patiënten met IC blijkt de beschermende slijmlaag (glycosaminoglycaanlaag) die de blaaswand bekleedt, beschadigd of abnormaal dun te zijn. Dit kan ervoor zorgen dat toxische stoffen in de urine doordringen tot de diepere lagen van de blaaswand, wat resulteert in ontsteking en pijn.

Er wordt verder gespeculeerd dat IC een multifactoriële aandoening is, waarbij verschillende triggers bijdragen aan een chronische ontstekingsreactie in de blaas.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die het risico op het ontwikkelen van interstitiële cystitis kunnen verhogen. Deze kunnen zowel genetisch als omgevingsgerelateerd zijn.

Vrouwelijk geslacht

Zoals eerder genoemd, komt IC veel vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. De exacte reden hiervoor is nog niet volledig begrepen, maar het lijkt gerelateerd te zijn aan hormonale invloeden, anatomische verschillen en mogelijk een verhoogde gevoeligheid voor infecties en ontstekingen in het vrouwelijke urinestelsel.

Genetische aanleg

Er is steeds meer bewijs dat genetische factoren een rol spelen in de ontwikkeling van interstitiële cystitis. Bepaalde genetische mutaties kunnen het immuunsysteem beïnvloeden, wat leidt tot een verhoogde vatbaarheid voor ontstekingen in de blaas. Daarnaast kunnen erfelijke aandoeningen, zoals pijnsyndromen en auto-immuunziekten, het risico op IC verhogen.

Infecties en trauma

Eerdere blaasinfecties en fysieke trauma’s aan de blaas kunnen ook een risicofactor zijn voor de ontwikkeling van interstitiële cystitis. Hoewel IC niet wordt veroorzaakt door een infectie, kunnen chronische infecties de blaaswand verzwakken en bijdragen aan de ontwikkeling van de aandoening.

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten lopen een hoger risico om interstitiële cystitis te ontwikkelen, meestal vanwege genetische, omgevings- of gezondheidsgerelateerde factoren.

Vrouwen in de vruchtbare leeftijd

Zoals eerder aangegeven, wordt interstitiële cystitis voornamelijk waargenomen bij vrouwen, vooral in de vruchtbare leeftijd. Dit komt mogelijk door hormonale schommelingen die het immuunsysteem en de blaasfunctie beïnvloeden.

Mensen met auto-immuunziekten

Patiënten met auto-immuunziekten, zoals lupus of reumatoïde artritis, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van IC. De aanwezigheid van auto-immuunziekten kan leiden tot ontstekingen in verschillende delen van het lichaam, inclusief de blaas.

Patiënten met chronische pijnsyndromen

Mensen die lijden aan andere chronische pijnsyndromen, zoals fibromyalgie of chronische vermoeidheid, hebben een verhoogd risico op IC. Dit kan te maken hebben met een verhoogde gevoeligheid voor pijn of een onderliggende disfunctie van het zenuwstelsel.

Symptomen: pijn en plasproblemen

De symptomen van IC kunnen variëren in ernst en frequentie, afhankelijk van de patiënt. Typische symptomen zijn matige tot ernstige pijn en druk in de blaas en het bekkengebied, met name boven het schaambeen, ook wel suprapubische pijn genoemd (). Vrouwen kunnen daarnaast last hebben van pijn tijdens de [ARTIKEL=189263]menstruatie en geslachtsgemeenschap, terwijl mannen pijn kunnen ervaren in het scrotum of de penis. Naast pijnklachten gaat IC vaak gepaard met plasproblemen, die kunnen variëren van licht hinderlijk tot ernstig invaliderend:

• Urinaire urgentie: Een plotselinge en dringende aandrang om te urineren (), vaak zonder dat er een grote hoeveelheid urine wordt geproduceerd.
• Frequent urineren: De noodzaak om frequent te urineren, meestal in kleine hoeveelheden. Sommige patiënten moeten om de 15-30 minuten naar het toilet ([ARTIKEL=183694]).
• Nycturie: Het herhaaldelijk moeten opstaan tijdens de nacht om te urineren, wat de slaapkwaliteit aanzienlijk kan verstoren ([ARTIKEL=183509]).

Deze symptomen kunnen voor sommige patiënten dermate ernstig zijn dat hun dagelijkse leven en sociale interacties worden belemmerd. In ernstige gevallen kan het aantal toiletbezoeken oplopen tot veertig tot zestig keer per dag, wat leidt tot slaapgebrek en een verminderde levenskwaliteit.

Alarmsymptomen

Het herkennen van alarmsymptomen is essentieel voor een vroege diagnose en behandeling van interstitiële cystitis. De symptomen kunnen variëren in intensiteit en duur, en zijn vaak progressief.

Pijn in de onderbuik en bekkengebied

Het meest kenmerkende symptoom van IC is pijn in het onderbuik- of bekkengebied, die vaak verergerd wordt door het urineren. Deze pijn kan variëren van mild tot intens en kan gepaard gaan met een gevoel van druk in de onderbuik.

Frequent urineren en urgentie

Patiënten met IC hebben vaak last van frequente aandrang om te urineren, zelfs wanneer de blaas niet vol is. Dit kan gepaard gaan met een gevoel van urgentie, waarbij de patiënt niet in staat is om de aandrang uit te stellen.

Bloed in de urine

Hoewel bloed in de urine minder vaak voorkomt, kan het bij sommige patiënten een alarmsymptoom zijn van IC. Het is belangrijk dat bloed in de urine altijd wordt onderzocht door een arts om andere mogelijke oorzaken uit te sluiten.

Prognose

De prognose van interstitiële cystitis varieert van patiënt tot patiënt. Hoewel de aandoening meestal niet levensbedreigend is, kan het de levenskwaliteit aanzienlijk beïnvloeden.

Langdurige symptomen

Interstitiële cystitis is een chronische aandoening, wat betekent dat patiënten vaak langdurige symptomen ervaren. In sommige gevallen kunnen de symptomen episodisch zijn, met periodes van verergering gevolgd door tijdelijke verlichting.

Behandelopties en verbetering

Er zijn verschillende behandelingsopties beschikbaar voor IC, waaronder medicatie, fysiotherapie, en in sommige gevallen chirurgische ingrepen. Hoewel er geen genezing bestaat voor IC, kunnen veel patiënten aanzienlijke verlichting van hun symptomen ervaren met de juiste behandeling en zorg.

Levenskwaliteit

IC kan een aanzienlijke invloed hebben op de levenskwaliteit van patiënten, vooral als de symptomen niet goed onder controle kunnen worden gehouden. De pijn en de frequente aandrang om te urineren kunnen leiden tot slaapstoornissen, angst en depressie, wat verdere ondersteuning en therapie vereist.

Een urineonderzoek is nodig / Bron: Frolicsomepl, Pixabay

Diagnose en onderzoeken

Medische uitdaging

De diagnose van IC is uitdagend omdat de symptomen overeenkomen met die van andere aandoeningen zoals blaasontstekingen of urineweginfecties, maar zonder de aanwezigheid van bacteriën. Omdat antibiotica doorgaans niet werken bij IC, is het belangrijk om IC te onderscheiden van bacteriële infecties om onnodige behandelingen te voorkomen ([ARTIKEL=172274]).

Diagnostisch onderzoek

Om een juiste diagnose te stellen, voert de arts meerdere onderzoeken uit:

• Gynaecologisch onderzoek: Bij vrouwen kan een gynaecologisch onderzoek andere oorzaken van bekkenpijn en urinaire symptomen helpen uitsluiten, zoals endometriose of een bekkenbodemdysfunctie.
• Biopt van het blaasweefsel: Soms wordt een weefselmonster (biopt) van de blaaswand genomen voor microscopisch onderzoek om onderliggende ontstekingsprocessen of afwijkingen te identificeren.
• Urineonderzoek: Een urineonderzoek kan bacteriële infecties uitsluiten. Ondanks dat urineculturen bij IC meestal steriel zijn, helpt dit onderzoek andere mogelijke oorzaken van de symptomen te identificeren.
• Cystoscopie: Met een cystoscopie kan de arts de binnenzijde van de blaas bekijken op tekenen van ontsteking, zoals petechiën of glomerulaties (kleine bloedingen), die soms worden aangetroffen bij IC-patiënten ([ARTIKEL=141708]).

Een evenwichtige voeding is belangrijk / Bron: Jill111, Pixabay

Behandeling

Zelfzorg

Veel patiënten vinden verlichting door veranderingen in hun levensstijl.

• Draag losse kleding: Dit kan helpen om de druk op de blaas te verminderen.
• Stoppen met roken en stress verminderen: Roken kan de blaas irriteren en het verminderen van stress kan bijdragen aan verlichting van de symptomen.
• Regelmatige lichaamsbeweging en gezonde voeding: Het bijhouden van een voedings- en activiteitendagboek kan nuttig zijn om triggers te identificeren. Vermijd voedingsmiddelen die de klachten kunnen verergeren, zoals alcohol, cafeïnehoudende dranken, chocolade, citrusvruchten, koolzuurhoudende dranken, kunstmatige zoetstoffen, pittig voedsel en [ARTIKEL=193723]tomaten.
• Bekkenbodemspieroefeningen: Het versterken van de bekkenbodemspieren door regelmatige oefeningen kan helpen de blaascontrole te verbeteren en pijn te verminderen.

Professionele medische behandeling

Interstitiële cystitis reageert niet op antibiotica, wat de behandeling uitdagend maakt. Toch zijn er verschillende behandelopties beschikbaar.

• Medicatie: Niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) en orale corticosteroïden (zoals prednisolon) kunnen helpen bij het verlichten van pijn. Daarnaast kunnen antidepressiva en antihistaminica worden voorgeschreven om de symptomen verder te verminderen. Nieuwe medicatieopties zoals pentosanpolysulfaatnatrium kunnen ook nuttig zijn voor sommige patiënten.
• Medische behandelingen: Behandelingen zoals blaasinstillaties met dimethylsulfoxide of natriumcromoglicaat en blaasuitrekking onder algemene verdoving (anesthesie) kunnen bij sommige patiënten verlichting bieden. Neuromodulatie (zenuwstimulatie) en fysiotherapie gericht op bekkenbodemspieroefeningen en blaastraining zijn effectieve opties om de symptomen te beheersen.

Prognose van de aandoening

Interstitiële cystitis is geen levensbedreigende aandoening, maar heeft een aanzienlijke invloed op de levenskwaliteit. Patiënten ervaren vaak verhoogde urinaire frequentie en mogelijk angst als ze zich op plaatsen bevinden zonder directe toegang tot toiletten. Het is belangrijk voor patiënten om vrienden en familie op de hoogte te brengen van hun aandoening voor betere ondersteuning en begrip.

Complicaties van interstitiële cystitis

Complicaties die kunnen voortvloeien uit interstitiële cystitis zijn onder andere:

• Verminderde blaascapaciteit: Langdurige ontsteking kan leiden tot een afname van het blaasvolume.
• Verminderde levenskwaliteit: Door de voortdurende klachten kan het sociale en dagelijkse leven van patiënten beperkt worden.
• Seksuele problemen: Pijn tijdens geslachtsgemeenschap (dyspareunie) kan voorkomen en invloed hebben op het intieme leven.
• Emotionele en psychologische problemen: Angst en depressie komen veel voor bij patiënten met chronische blaasklachten en kunnen de levenskwaliteit verder beïnvloeden.

Preventie van interstitiële cystitis

Hoewel er geen zekere manier is om interstitiële cystitis volledig te voorkomen, kunnen bepaalde maatregelen helpen om de symptomen te verlichten en de klachten te beheersen.

• Gezonde levensstijl: Regelmatige lichaamsbeweging en een gebalanceerd dieet kunnen bijdragen aan algehele gezondheid en mogelijk de ernst en frequentie van de klachten verminderen.
• Voorkomen van irritatie: Vermijd voedingsmiddelen en dranken die de blaas irriteren, zoals alcohol, cafeïne, pittig voedsel, citrusvruchten en koolzuurhoudende dranken.
• Stoppen met roken: Roken kan bijdragen aan de irritatie van de blaas en stoppen kan voordelen opleveren voor de gezondheid van de blaas.
• Stressmanagement: Stress kan de symptomen verergeren. Stressverminderingstechnieken zoals meditatie, yoga, en ademhalingsoefeningen kunnen helpen de symptomen beter te beheersen.
• Regelmatige medische controles: Periodieke controle bij een zorgverlener kan helpen om de symptomen te monitoren en het behandelingsplan aan te passen waar nodig.
• Bijhouden van symptomen en voeding: Het bijhouden van een voedings- en symptomenlogboek kan helpen om triggers voor de klachten te identificeren en een persoonlijk behandelplan op te stellen.

Lees verder

• Cystitis: Blaasontsteking met problemen met urine en plassen
• Pijnlijke blaas: Oorzaken van pijn aan blaas (blaaspijn)