Flankpijn (pijn in zij): Oorzaken van pijnlijke flank(en)

Flankpijn duidt op ongemak tot ondraaglijke pijn die een patiënt voelt aan de zijkant van de romp, net onder de ribben. Soms breidt de pijn zich uit naar de lage rug. Er zijn veel organen en spieren in of nabij de linker- en rechterflank, waardoor een pijnlijke flank vaak voorkomt. Dit is bijvoorbeeld te wijten aan een nierinfectie of spierproblemen. Vaak gaan ook andere symptomen gepaard met de mogelijke oorzaken. De behandeling voor flankpijn hangt van de oorzaak af. In sommige gevallen is een behandeling niet nodig. De meeste oorzaken van flankpijn die een behandeling behoeven, zijn goed te behandelen. Een aangepaste levensstijl, fysiotherapie, medicatie en chirurgie zijn vaak ingezette behandelingen. Bij ernstige pijn, steeds erger wordende pijn, terugkerende pijn of pijn in de zij in combinatie met ernstige tekenen, is advies van een arts steeds noodzakelijk.

• Gordelroos en een pijnlijke flank
• Nierproblemen en pijn in de zij
• Pancreasaandoeningen of leverproblemen en flankpijn
• Spierproblemen en pijnlijke flanken
• Langdurig in een ongebruikelijke of fysiek stressvolle positie blijven
• Overmatig gebruik
• Sedentaire levensstijl
• Spanning
• Spierblessures
• Urinewegproblemen
• Wervelkolomproblemen en pijn in de flank
• Andere oorzaken van flankpijn
• Contact met de arts
• Eerste hulp bezoeken
• Huisarts bezoeken
• Diagnose en onderzoeken

Gordelroos en een pijnlijke flank

Gordelroos is een virale infectie die een pijnlijke, blaarvormende huiduitslag veroorzaakt. Ale patiënten die ooit waterpokken hebben gehad, krijgen mogelijk te maken met gordelroos, hoewel deze infectie vaker voorkomt bij ouderen en patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Gordelroos begint meestal als een diep brandend gevoel of stekelige pijn. Gedurende een aantal dagen verschijnt er dan een uitslag die bestaat uit met vocht gevulde blaren. Bij sommige patiënten is gordelroos zeer ernstig en ontstaan levensbedreigende infecties. Patiënten met hiv, patiënten die immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken) gebruiken en ouderen moeten onmiddellijk een arts raadplegen als ze denken dat ze gordelroos hebben. Aangezien gordelroos meestal slechts één kant van het lichaam treft, ervaren patiënten symptomen in de linker- of rechterflank, maar niet aan beide flanken. De arts zet antivirale geneesmiddelen in voor de behandeling van gordelroos.

Nierproblemen en pijn in de zij

De nieren fungeren als het filter van het lichaam. Ze bevinden zich in het midden van de rug, net onder de ribben. Bij nierproblemen ontstaat pijn die voelbaar is in de rug of flanken. Sommige nierproblemen ontwikkelen zich wanneer een infectie zich vanuit de blaas verspreidt. Een nierziekte is soms ook genetisch of treedt op als gevolg van een probleem met een ander orgaan.

Nierproblemen die mogelijk pijn in de zij veroorzaken zijn:

• andere nierziekten
• een bloedstolsel of een bloeding in de nieren
• een nierabces
• een nierbekkenontsteking (pyelonefritis)
• een nierinfarct (verminderde bloedtoevoer naar nieren)
• een nierinfectie
• een polycystische nierziekte (veel cysten in de nieren)
• nierstenen

Iedereen met pijn in de zij en andere symptomen van nierproblemen, zoals plasklachten, moet een arts raadplegen. Nierpijn verschijnt meestal aan dezelfde kant van het lichaam als de getroffen nier. Wanneer een infectie of ziekte echter beide nieren aantast, voelt de patiënt pijn aan beide kanten.

De behandeling is variabel en afhankelijk van de oorzaak. Kleine nierstenen gaan vaak zonder behandeling voorbij. Antibiotica behandelen nierinfecties. Diverse behandelingen zijn beschikbaar voor het verwijderen van nierstenen. Bij ernstige nierproblemen is een ziekenhuisopname met monitoring en intraveneuze (via een ader) vochttoediening nodig. Sommige patiënten hebben nierdialyse nodig, vooral tijdens het wachten op een niertransplantatie.

Pancreasaandoeningen of leverproblemen en flankpijn

De alvleesklier (het pancreas) en lever bevinden zich in de rechterbovenbuik, net onder de ribbenkast. Soms veroorzaken problemen met deze organen pijn in de zij. De pijn straalt mogelijk ook uit naar achteren (uitstralingspijn). Omdat de lever en de alvleesklier samenwerken om het lichaam te helpen voedsel te verteren, functioneren soms beide organen niet goed. Veel verschillende problemen tasten het pancreas en de lever mogelijk aan. Naast de pijn in de zij komen ook andere symptomen tot stand bij lever- en alvleesklierproblemen. De pijn door problemen het pancreas of de lever is voelbaar aan de rechterkant van het lichaam. Andere symptomen zijn:

• braken
• donkere urine
• een bleke stoelgang
• gele ogen of een gele huid (geelzucht)
• koorts
• misselijkheid
• plotselinge aanvallen van pijn
• vermoeidheid

Sommige zijn goed te behandelen (zoals geblokkeerde galwegen door galstenen). Andere aandoeningen (zoals auto-immune hepatitis: leverontsteking veroorzaakt door het eigen lichaam) zijn echter chronisch van aard. Sommige leverziekten en pancreasaandoeningen zijn onbehandeld levensbedreigend.

De behandeling van lever- en pancreasaandoeningen is verschillend. Bij leveraandoeningen die het gevolg zijn van een ongezond voedingspatroon, beveelt de arts een veranderingen in levensstijl aan. Pancreatitis behandelt de arts door middel van antibiotica. Galstenen behandelt de arts mogelijk met behulp van medicijnen, al moet hij soms ook de galblaas chirurgisch verwijderen (cholecystectomie). Bepaalde medicijnen behandelen leverproblemen. Bij ernstige symptomen door een leverziekte, pancreatitis of galstenen is soms een ziekenhuisopname nodig, waar de patiënt in de gaten wordt gehouden en indien nodig ook intraveneus (via een ader) vocht toegediend krijgt. Patiënten met ernstige leverproblemen hebben soms nood aan een levertransplantatie.

Spierproblemen en pijnlijke flanken

De spieren van de maag, de rug en zelfs de borst veroorzaken mogelijk een pijnlijke flank. Een pijnlijke zij door spierproblemen kent meerdere oorzaken.

Langdurig in een ongebruikelijke of fysiek stressvolle positie blijven

Spierpijn door krampen en te lang zitten verdwijnen na een korte tijd bij de meeste patiënten.

Overmatig gebruik

De klachten verdwijnen dankzij rust meestal.

Sedentaire levensstijl

Patiënten die een sedentaire levensstijl hebben, bewegen onvoldoende. Patiënten met spierpijn door een zittende levensstijl kampen mogelijk met pijn aan beide kanten, al is het ook mogelijk dat de pijn verspringt van kant. De arts beveelt soms een actievere levensstijl aan.

Spanning

Als de pijn mild of matig is en er geen andere symptomen zijn, is pijn in de flank waarschijnlijk het gevolg van spierspanning.

Spierblessures

Verrekkingen of verstuikingen zijn voorbeelden van spierblessures: Spierletsels zijn enkele van de meest voorkomende oorzaken van pijn in de zij. De pijn in de flank is meestal aan de kant van de gewonde spier. De spierpijn is soms heel intens, maar de intensiteit van de pijn is geen indicatie voor de ernst van de verwonding. Rekoefeningen, fysiotherapie, ijs, compressie en rust behandelen kleine spierblessures

Urinewegproblemen

Urineweginfecties ontwikkelen zich wanneer schadelijke bacteriën de urinewegen binnendringen en de blaas, de urethra of de nieren infecteren. De meeste urineweginfecties blijven in de lagere urinewegen. Deze infecties komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Naast pijn in de zij omvatten de symptomen van een urineweginfectie pijn bij het plassen, frequente of constante behoefte om te urineren, stinkende urine en bloed in de urine. De patiënt heeft één of twee pijnlijke flanken. Antibiotica behandelen urineweginfecties. Zonder behandeling verspreidt een urineweginfectie zich naar de nieren en ontstaat een ernstigere nierinfectie. Een urinewegobstructie en vesicoreterale reflux (terugstroom van urine) zijn andere mogelijke oorzaken van pijn in de zij.

Wervelkolomproblemen en pijn in de flank

Wervelkolomaandoeningen veroorzaken zwelling en pijn in de wervels die de botten van de wervelkolom ondersteunen. Spinale artritis (gewrichtsontsteking aan de wervelkolom) of hernia’s veroorzaken uitstralende pijn naar de flank. Spinale artritis is een type chronische ontsteking van de wervels. Sommige andere aandoeningen, zoals een wervelfractuur, veroorzaken eveneens pijn in de zij. De pijn veroorzaakt door wervelkolomproblemen komt meestal voor op de rechter- of linkerflank, maar bij sommige patiënten zijn beide zijden pijnlijk. Naast de pijn in de flank(en) ontstaan mogelijk volgende symptomen:

• chronische rugpijn
• onverklaarbare gevoelloosheid of tintelingen, vooral in het been of de voet
• scherpe, schietende pijn die zich aan één kant en in het been uitstrekt
• verplaatsingsproblemen

Artritis behandelt de arts met medicatie zoals niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s). Enkele hulpmiddelen zijn inzetbaar bij artritis. In sommige gevallen is een verwijzing naar een fysiotherapeut nodig. Bij ernstige problemen is een chirurgische ingreep nodig.

Andere oorzaken van flankpijn

Enkele andere oorzaken van een pijnlijke zij zijn:

• appendicitis (blindedarmontsteking)
• een buikslagaderaneurysma (ter hoogte van de buikslagader stulpt een bloedvat uit)
• een inflammatoire darmaandoening, zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa
• een longontsteking
• het Tietze-syndroom (reumatische aandoening met pijn op de borst)
• uitdroging

Contact met de arts

In enkele situaties is het verstandig om een arts te bezoeken of zelfs meteen naar de spoedeisende hulp te gaan.

Eerste hulp bezoeken

Patiënten moeten naar de eerste hulp gaan of dringende zorg zoeken voor pijn in de flank die optreedt met:

• bloed of urine
• een zwangerschap
• flankpijn na een blessure, vooral na een klap in de zij of de rug
• intens braken
• koorts, een bleke ontlasting, of gele ogen en een gele huid

Huisarts bezoeken

Patiënten bezoeken best de huisarts wanneer volgende tekenen verschijnen:

• een pijnlijke uitslag
• gevoelloosheid of tintelingen in de benen
• intense pijn die erger wordt
• pijn bij het urineren

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
Een arts heeft een grondige medische geschiedenis en een uitgebreide opsomming van de symptomen van de patiënt nodig. Het karakter van de pijn in de flank is erg nuttig bij het bepalen van de oorzaak. Belangrijke kenmerken zijn plaatselijke pijn of uitstralingspijn, acute of chronische of terugkerende pijn, de mate van ernst en de duur. Daarnaast noteert de arts de bijkomende symptomen zoals koorts, misselijkheid en braken. Bovendien is een lichamelijk onderzoek nodig om bijvoorbeeld spierproblemen of een huiduitslag te identificeren.

Diagnostisch onderzoek
De arts bestelt meestal enkele verdere onderzoeken om een correcte diagnose te stellen zoals:

• beeldvormende scans om naar de nieren, de lever, het pancreas en de wervelkolom te kijken
• een bloedonderzoek
• een urine-analyse om tekenen van een urineweginfectie op te sporen