Perifere neuropathie: Schade aan zenuwen met pijn en zwakte

Perifere neuropathie is een aandoening waarbij de zenuwen buiten de hersenen en het ruggenmerg aangetast kunnen zijn. Patiënten met perifere neuropathie ervaren vaak diverse gevoelsveranderingen, zoals tintelingen, gevoelloosheid, zwakte of brandende pijn, meestal in de handen en/of de voeten. Deze aandoening kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, zoals diabetes mellitus en vitaminetekorten. Ook omgevingsfactoren zoals overmatig alcoholgebruik spelen een rol bij het ontstaan van perifere neuropathie. De behandeling richt zich op het onderliggende probleem en kan indien nodig worden aangevuld met medicatie. Aanpassingen in de levensstijl kunnen helpen om risicofactoren voor zenuwschade te verminderen.

• Oorzaken van perifere neuropathie
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Soorten zenuwaandoeningen die perifere zenuwen aantasten
• Eén of meer zenuwen
• Zenuwtypen
• Symptomen: Pijn, zwakte, gevoelloosheid en tintelingen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van perifere neuropathie
• Aandoeningen
• Medicatie
• Andere behandelingen
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van zenuwschade

Oorzaken van perifere neuropathie

Perifere neuropathie ontstaat door schade aan de perifere zenuwen, veroorzaakt door aandoeningen of omgevingsfactoren. In sommige gevallen kan de oorzaak niet worden vastgesteld, wat in medische termen ‘idiopathische perifere neuropathie’ wordt genoemd.

Aandoeningen

Perifere neuropathie kan een complicatie zijn van diverse medische aandoeningen, zoals:

• Auto-immuunziekten, waaronder systemische lupus erythematosus, reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), en het Guillain-Barré-syndroom (zwakte en pijn door zenuwschade).
• Diabetes mellitus (suikerziekte), met name diabetische neuropathie.
• Druk op een zenuw, bijvoorbeeld door het carpaal tunnel syndroom.
• Chronische leverziekte.
• Herhaald letsel of trauma, zoals een gebroken bot of een te strak gips.
• Erfelijke aandoeningen zoals amyloïde polyneuropathie of de ziekte van Charcot-Marie-Tooth (aantasting van perifere zenuwen).
• Erfelijke amyloïdose (zelden) (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen).
• Erfelijke sensorische autonome neuropathie (zelden).
• Infecties zoals hiv/aids, gordelroos (met mogelijk postherpetische neuralgie), syfilis (bacteriële infectie door seksueel contact), en ziekte van Lyme (bacteriële infectie door een tekenbeet).
• Neurofibromatose (zelden) (afwijkingen aan huid en ogen).
• Nierfalen.
• Bepaalde soorten kanker, waaronder lymfoom en multipel myeloom (ziekte van Kahler).
• Vitaminetekorten, vooral een vitamine B12-tekort en foliumzuurdeficiëntie.
• Ziekte van Fabry (zelden) (stapelingsziekte met opbouw van vetten).
• Ziekte van Tanger (zelden).

Omgevingsfactoren

Omgevingsfactoren kunnen bijdragen aan schade aan de perifere zenuwen, waaronder:

• Blootstelling aan toxines (gifstoffen) zoals zware metalen (bijvoorbeeld goudverbindingen, lood, arseen, kwik) en organofosfaatpesticiden.
• Medische behandeling:
• Antibiotica, zoals metronidazol (Flagyl) en isoniazide.
• Chemotherapie (bepaalde geneesmiddelen tegen kanker)
• Statines: Hoewel statinegeneesmiddelen soms geassocieerd worden met perifere neuropathie, komen de symptomen zelden voor.
• Overmatig alcoholgebruik (alcoholische neuropathie)

Soorten zenuwaandoeningen die perifere zenuwen aantasten

Perifere neuropathie kan worden ingedeeld op basis van de grootte van de betrokken zenuwvezels (groot of klein).

Eén of meer zenuwen

Soms zijn meerdere zenuwen aangetast. Perifere neuropathie kan ook één specifieke zenuw treffen, wat resulteert in symptomen die beperkt zijn tot het gebied dat door die zenuw wordt bediend. Dit wordt in medische termen ‘mononeuropathie’ genoemd. Voorbeelden zijn:

• Bell's palsy: Een neuropathie die het gezicht aantast, resulterend in plotselinge aangezichtsverlamming.
• Carpaal tunnel syndroom: Schade aan de nervus medianus in de pols, wat leidt tot tintelingen en/of zwakte in de hand.
• Meralgia paraesthetica: Beknelling van de laterale heupzenuw in de taille, resulterend in gevoelloosheid en pijn aan de dij.
• Peroneale zenuwverlamming (nervus peroneus syndroom): Beknelling van de kuitbeenzenuw.
• Postherpetische neuralgie: Een complicatie van gordelroos, waarbij de sensorische neuropathie soms maanden aanhoudt na het verdwijnen van de huiduitslag.
• Pudendale neuralgie: Schade aan de nervus pudendalis, wat pijn aan de geslachtsorganen en het perineum kan veroorzaken.
• Ulnare zenuwverlamming: Beknelling van de elleboogzenuw.

Zenuwtypen

Perifere neuropathie kan verschillende typen zenuwen aantasten, waaronder motorische, sensorische en autonome zenuwen.

Autonome zenuwen
Deze zenuwen regelen automatische lichaamsfuncties zoals spijsvertering en cardiovasculaire processen. Schade aan deze zenuwen kan leiden tot problemen met hartslag en bloeddruk.

Motorische zenuwen
Motorische zenuwen zijn verantwoordelijk voor kracht en beweging. Schade aan deze zenuwen kan zwakte in de voeten en handen veroorzaken.

Sensorische zenuwen
Sensorische zenuwen regelen het gevoel. Schade aan deze zenuwen kan leiden tot tintelingen, pijn, gevoelloosheid of zwakte in de handen en voeten.

Symptomen: Pijn, zwakte, gevoelloosheid en tintelingen

De symptomen van perifere neuropathie kunnen variëren op basis van de oorzaak en kunnen zowel constant als intermitterend zijn. Vaak treden symptomen symmetrisch op in de handen en voeten. Veel voorkomende klachten zijn:

Pijn: Vaak erger 's nachts, met name in de handen en voeten.
Gevoelloosheid: Verlies van gevoel, wat kan leiden tot een verminderd vermogen om veranderingen in temperatuur waar te nemen.
Tintelingen en prikkelingen: Vaak beschreven als een brandend gevoel (brandende handen, brandende voeten).
Zwakte: In de handen en voeten, wat kan leiden tot problemen met balans en coördinatie (ataxie).
Langzame reflexen: Verminderde snelheid van reflexmatige reacties.

Diagnose en onderzoeken

De arts start met een grondige medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek. Dit is cruciaal vanwege de vele mogelijke oorzaken en vormen van perifere neuropathie. De arts kan ook de volgende tests uitvoeren:

Vibratie- en monofilamenttesten: Deze worden gebruikt om neuropathie van grote vezels te diagnosticeren, bijvoorbeeld bij diabetes mellitus.
Bloedonderzoek: Essentieel om toxines of andere afwijkingen op te sporen .
Elektrodiagnostische onderzoeken: Zoals zenuwgeleidingsonderzoek en [ARTIKEL=174989]elektromyografie (EMG), nuttig voor het beoordelen van elektrische spieractiviteit. Deze testen zijn echter minder geschikt voor kleine vezelneuropathieën.
Beeldvormende onderzoeken: Zoals CT-scans of MRI-scans kunnen worden ingezet om hernia’s, tumoren of andere afwijkingen op te sporen.
Huidbiopsie: Soms is een huidbiopsie nodig om neuropathie van kleine vezels te diagnosticeren.

Behandeling van perifere neuropathie

De behandeling van perifere neuropathie hangt af van de oorzaak.

Aandoeningen

Auto-immuunziekten
Neuropathieën die samenhangen met auto-immuunziekten verbeteren vaak door behandeling van de auto-immuunziekte zelf.

Diabetes mellitus
Het beheersen van diabetes mellitus is cruciaal om hyperglykemie te voorkomen, wat verder zenuwschade kan veroorzaken. Regelmatige controle en behandeling helpen om diabetische neuropathie te voorkomen of op tijd te behandelen om permanente schade te beperken.

Gordelroos
Een vroege behandeling met antivirale medicatie kan de kans op postherpetische neuralgie, een complicatie van gordelroos, verkleinen. Neuralgie verwijst naar zenuwpijn.

Ingeklemde zenuw
Neuropathie veroorzaakt door een beknelde zenuw kan worden behandeld met fysiotherapie, injecties of chirurgie.

Vitaminetekorten
Bij vitaminetekorten is het belangrijk om een gezonde en evenwichtige voeding te volgen. Indien nodig kunnen vitaminesupplementen worden ingenomen.

Medicatie

Vrij verkrijgbare medicatie
Als er geen specifieke behandeling beschikbaar is, kan de arts pijnstillers voorschrijven. Dit kan omvatten:

NSAID’s zoals ibuprofen of aspirine.
Capsaïcine-crème: Vrij verkrijgbaar en kan helpen bij het verlichten van pijn.
Vitamine B6 en alfa-liponzuur: Deze kunnen nuttig zijn voor het verlichten van neuropathie gerelateerd aan chemotherapie.
Door de arts voorgeschreven medicatie
De arts kan tricyclische antidepressiva en anti-epileptica voorschrijven om de pijn te verlichten. In sommige gevallen zijn opioïden nodig voor pijnbeheer. Medicinale huidpleisters met lidocaïne kunnen worden voorgeschreven voor lokale pijnverlichting.

Andere behandelingen

Aanvullende behandelingen kunnen zijn:

• Acupunctuur
• Chiropractische aanpassingen
• Chirurgie (vooral bij druk op zenuwen)
• Fysiotherapie
• Hydrotherapie
• Koudlasertherapie
• Plasmaferese (verwijdering en vervanging van plasma in het bloed) en intraveneus toegediende immunoglobuline
• Transcutane elektrische zenuwstimulatie
• Triggerpoint-injecties (TPI)

Prognose

De prognose voor perifere neuropathie hangt af van de onderliggende oorzaak, de ernst van de zenuwbeschadiging en de effectiviteit van de behandeling. Veel aandoeningen die perifere neuropathie veroorzaken, kunnen succesvol worden behandeld of voorkomen. In sommige gevallen kan de neuropathie tijdelijk en omkeerbaar zijn, terwijl deze in andere gevallen permanent of progressief kan zijn.

Complicaties

Perifere neuropathie kan leiden tot complicaties zoals voetzweren, beenzweren, infecties en gangreen (afsterven van weefsel met huidveranderingen).

Preventie van zenuwschade

Sommige vormen van perifere neuropathie kunnen worden voorkomen door:

• Beperkingen in alcoholgebruik: Overmatig drinken kan bijdragen aan het ontstaan van perifere neuropathie.
• Vaccinatie tegen gordelroos: Dit kan helpen om gordelroos en de bijbehorende neuropathie te voorkomen.
• Beperking van blootstelling aan zware metalen: Dit helpt om toxische schade aan zenuwen te vermijden.
• Goede controle van suikerziekte: Essentieel om diabetische neuropathie te voorkomen.

Lees verder

• Autonome neuropathie: Schade aan autonome zenuwen
• Diabetische neuropathie: Zenuwschade door diabetes met pijn