Polyneuropathie: Schade aan meerdere perifere zenuwen

Polyneuropathie is een aandoening waarbij meerdere perifere zenuwen beschadigd zijn Dit zijn de zenuwen die buiten de hersenen en het centrale zenuwstelsel gelegen zijn. De aandoening is het gevolg van aandoeningen zoals onder andere een auto-immuunziekte, een leverziekte of nierfalen. Maar ook omgevingsfactoren zoals alcoholmisbruik en de blootstelling aan chemicaliën en zware metalen leidt mogelijk tot de zenuwschade. Meerdere en variabele symptomen komen tot uiting, zoals bijvoorbeeld een doof gevoel, spierzwakte, tintelingen, duizeligheid en slikproblemen. De arts detecteert eerst het onderliggend probleem en pakt de omgevingsfactor of aandoening dan aan. Vervolgens zijn hulpmiddelen, medicijnen en andere medische procedures mogelijk om polyneuropathie te behandelen. Complicaties treden af en toe op door de zenuwbeschadiging. Het is daarom belangrijk om tijdig bij alarmsignalen een arts op te zoeken.

• Oorzaken en risicofactoren van zenuwschade
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Soorten polyneuropathieën
• Soorten zenuwen
• Indeling
• Symptomen
• Sensorische of motorische zenuwschade
• Autonome zenuwschade
• Alarmsignalen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van zenuwbeschadiging
• Onderliggende aandoening of omgevingsfactor
• Medicijnen
• Hulp bij het dagelijks leven
• Medische procedures
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van schade aan meerdere perifere zenuwen

Oorzaken en risicofactoren van zenuwschade

Bij sommige patiënten met polyneuropathie, een vorm van perifere neuropathie, is de arts niet in staat om de oorzaak te achterhalen; dan is sprake van ‘idiopathische neuropathie’.

Aandoeningen

Verschillende medische aandoeningen verhogen de kans op polyneuropathie.

Auto-immuunaandoeningen
Het immuunsysteem valt bij een auto-immuunaandoening het lichaam aan en veroorzaakt schade aan zenuwen en andere gebieden. Dit gebeurt bij bijvoorbeeld:

• coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten)
• het syndroom van Guillain-Barré (zwakte en pijn door zenuwschade)
• het syndroom van Sjögren (droge ogen, droge keel en droge mond)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• systemische lupus erythematosus (chronische auto-immuunziekte)

Bacteriële of virale infecties
Bepaalde infecties leiden sneller tot polyneuropathie, waaronder:

• gordelroos (huiduitslag en symptomen aan het gezicht)
• hepatitis B
• hepatitis C
• hiv
• ziekte van Lyme (bacteriële infectie veroorzaakt door een tekenbeet)

Beenmergaandoeningen
Door abnormale eiwitten in het bloed, sommige vormen van botkanker en een lymfoom ontstaat sneller polyneuropathie.

Diabetes mellitus (suikerziekte)
Door slecht gecontroleerde bloedsuikerspiegels bij suikerziekte, ontstaat diabetische neuropathie, waardoor schade aan meerdere perifere zenuwen tot stand komt.

Erfelijke aandoeningen
Bepaalde erfelijke aandoeningen, zoals de ziekte van Charcot-Marie-Tooth, zijn vormen van erfelijke neuropathie.

Hypothyreoïdie
Een te trage werking van de schildklier (hypothyreoïdie) leidt af en toe tot polyneuropathie.

Kanker
Bepaalde vormen van kanker, zoals de ziekte van Kahler (kanker van plasmacellen met botpijn), tasten het zenuwstelsel rechtstreeks aan en leiden mogelijk tot schade aan meerdere perifere zenuwen.

Leverziekte
Een aantasting van meerdere perifere zenuwen komt vaak voor bij patiënten met levercirrose.

Lichamelijk trauma of letsel
Herhaalde bewegingen zoals typen of een andere verwonding tast de perifere zenuwen aan.

Nierziekte
Uremische neuropathie is een vorm van polyneuropathie die twintig tot vijftig procent van de patiënten met nierfalen treft.

Omgevingsfactoren

Polyneuropathie verschijnt ook door een aantal omgevingsfactoren.

Alcoholmisbruik
Alcohol tast het zenuwweefsel aan. Alcoholmisbruik leidt tot alcoholische neuropathie. Dit is geassocieerd met voedings- en vitaminetekorten die bijdragen aan neuropathie.

Blootstelling aan toxines
Toxische neuropathie resulteert uit de blootstelling aan industriële chemicaliën en zware metalen zoals arseen, lood, kwik en thallium. Ook het misbruik van drugs of chemicaliën draagt hieraan bij.

Medicijnen
Chemotherapie en medicijnen voor de behandeling van hiv / aids, veroorzaken soms neuropathie.

Slechte voeding
Vitaminetekorten zoals een vitamine B1-tekort, een vitamine B6-tekort en een vitamine B12-tekort en een tekort aan vitamine E leidt tot polyneuropathie, omdat deze van vitaal belang zijn voor de gezondheid van de zenuwen.

Soorten polyneuropathieën

Soorten zenuwen

Polyneuropathie tast zenuwen aan die zorgen voor het gevoel (sensorische neuropathie), de beweging (motorische neuropathie) of beiden (sensorimotorische neuropathie). De aandoening treft soms ook de autonome zenuwen die verantwoordelijk zijn voor de spijsvertering, de blaas, de bloeddruk en de hartslag.

Indeling

• Acute polyneuropathie: Deze zeldzame vorm van polyneuropathie komt vaak voor bij het Guillain-Barré-syndroom.
• Chronische polyneuropathie: De meeste polyneuropathieën zijn chronisch en ontwikkelen zich gedurende vele maanden. Nierfalen en diabetes mellitus zijn enkele voorbeelden van chronische polyneuropathie.
• Meervoudige mononeuropathie: De patiënt heeft schade aan ten minste twee afzonderlijke zenuwgebieden.

Symptomen

De klachten van polyneuropathie komen bij een aantal vormen na enkele uren of dagen soms tot stand, maar bij andere soorten zijn de symptomen pas na vele jaren zichtbaar. De klachten zijn erg variabel en hangen af van de aangetaste zenuwen. De armen, handen, benen en voeten zijn het vaakst aangetast.

Sensorische of motorische zenuwschade

Symptomen geassocieerd met sensorische of motorische zenuwbeschadiging zijn:

• coördinatieproblemen
• een doof gevoel
• extreme gevoeligheid bij aanraking
• frequente valpartijen
• het onvermogen om pijn te voelen
• het onvermogen om temperatuurveranderingen te voelen
• huidinfecties
• meer pijn: brandende pijn, stekende pijn, bevriezende pijn en schietende pijn
• moeite met het gebruik van de armen, benen, handen of voeten
• nagelinfecties
• slaapproblemen door nachtelijke pijn
• spelden- en naaldenprikjes voelen
• spiertrekkingen
• spierzwakte
• tintelingen
• veranderingen in de huid, het haar of de nagels
• voet- en beenzweren

Autonome zenuwschade

Symptomen geassocieerd met autonome zenuwbeschadiging zijn onder andere:

• abnormaal zweten
• ademhalingsproblemen
• afwijkingen aan de bloeddruk of hartslag
• blaasproblemen of urine-incontinentie
• duizeligheid
• een gebrek aan coördinatie
• het onvermogen om temperatuurveranderingen te voelen
• problemen met de spijsvertering
• problemen met eten
• slikproblemen
• warmte-intolerantie

Alarmsignalen

Bij zwakte, pijn, tintelingen in de handen en/of voeten, is het belangrijk om een arts p e zoeken. Het is essentieel om zo snel mogelijk medische hulp in te schakelen om de symptomen onder controle te krijgen en verdere zenuwschade te voorkomen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van polyneuropathie is gebaseerd op de medische geschiedenis, een lichamelijk onderzoek en een grondig neurologisch onderzoek. Afhankelijk van de symptomen van de patiënt, zijn soms nog meerdere onderzoeken nodig, zoals:

• een bloedonderzoek
• een CT-scan
• een elektromyografie (meting van de elektrische spieractiviteit)
• een MRI-scan
• een zenuwbiopsie (medische procedure voor verwijdering van een stukje zenuw)

Behandeling van zenuwbeschadiging

Onderliggende aandoening of omgevingsfactor

De behandeling van polyneuropathie is gebaseerd op het aanpakken van het onderliggend probleem, bijvoorbeeld met behulp van medicatie of andere therapieën. Daarnaast is het nodig om de omgevingsfactoren te beperken of vermijden, al is dit niet altijd mogelijk. Indien medicatie de oorzaak is van polyneuropathie, dan zet de arts mogelijk andere medicijnen in.

Medicijnen

Diverse medicijnen verlichten de symptomen van polyneuropathie:

• op doktersvoorschrift voorgeschreven medicatie (zoals bijvoorbeeld sommige antidepressiva), corticosteroïde-injecties (vooral voor de behandeling van auto-immuunziekten)
• vrij verkrijgbare pijnstillers (voor patiënten met milde tot matige pijn, enkel mogelijk op korte termijn); deze medicijnen zijn gekend als niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s)

Hulp bij het dagelijks leven

Patiënten met spierzwakte of coördinatieproblemen zijn gebaat met fysiotherapie. Verder zijn orthesen en andere hulpmiddelen beschikbaar (braces, stokken, gipsen, spalken, looprekken en rolstoelen). Deze hulpmiddelen bieden de patiënt steun en pijnverlichting. Ergotherapie is ook nodig, ook voor aanpassingen in huis om valpartijen te voorkomen.

Medische procedures

Chirurgie
Als polyneuropathie het gevolg is van druk op een zenuw, is een operatie aanbevolen.

Immuunglobuline-therapie
Patiënten met ontstekingsaandoeningen en auto-immuunziekten krijgen hoge aantallen eiwitten toegediend. Deze werken dan als ‘antilichamen’, wat nodig is om de immuunfunctie te versterken.

Plasmaferese
Patiënten met ontstekingsziekten of auto-immuunaandoeningen hebben mogelijk baat bij plasmaferese. De arts verwijdert bloed uit het lichaam en scheidt vervolgens antilichamen en andere eiwitten uit het bloed voordat hij het bloed terug in het lichaam brengt.

Transcutane elektrische zenuwstimulatie
Elektroden sturen een zachte stroom van elektriciteit door de huid. Hierdoor heeft de patiënt minder pijn en ongemak.

Alternatieve behandelingen
Alternatieve en aanvullende behandelingen bieden verlichting voor sommige patiënten met polyneuropathie. Voorbeelden zijn:

• acupunctuur
• chiropractische zorg
• massage
• meditatie

Prognose

De vooruitzichten voor polyneuropathie variëren en zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Daarnaast hangt de prognose af van de soort zenuwen die schade opgelopen hebben. De omvang van de schade speelt bovendien een rol. Sommige patiënten bemerken een verbetering van de symptomen wanneer het onderliggend probleem behandeld is. Andere patiënten lijden aan permanente restschade. Nog andere patiënten kampen met progressieve symptomen (klachten worden erger).

Complicaties

Veel voorkomende complicaties geassocieerd met polyneuropathie zijn:

• brandwonden en schade aan de huid (door gevoelloosheid)
• een verlies van onafhankelijkheid
• gewrichtsvernietiging (Charcot-gewricht door herhaald letsel aan gewricht)
• infecties (door onopgemerkte letsels, brandwonden en snijwonden)
• invaliditeit
• sociaal isolement
• valpartijen en blessures (door spierzwakte en slechte balans en coördinatie)

Preventie van schade aan meerdere perifere zenuwen

Het is belangrijk om de risicofactoren voor de schade aan meerdere perifere zenuwen te minimaliseren. Niet altijd is het mogelijk om alle risicofactoren te vermijden, maar sommige levensstijlveranderingen verlagen reeds het risico:

• alcohol vermijden
• blootstelling aan toxines vermijden
• een gezonde en evenwichtige voeding eten die rijk is aan vitaminen en mineralen
• herhaalde bewegingen beperken / vermijden
• niet roken en de blootstelling aan sigarettenrook vermijden
• onderliggende ziekte behandelen / onder controle houden (zoals diabetes mellitus)
• slechte houdingen vermijden
• vitamine B12-supplementen nemen door veganisten of vegetariërs
• voldoende slaap en fysieke activiteit om het immuunsysteem te versterken

Lees verder

• Perifere neuropathie: Schade aan zenuwen met pijn en zwakte
• Zenuwbiopsie: Procedure voor verwijdering van stukje zenuw
• Zenuwpijn (neuralgie): Pijn door zenuwschade
• Neuropathische pijn: Pijn door schade aan zenuwstelsel
• Mononeuropathie: Aandoening met zenuwschade aan één zenuw