Spieratrofie: Oorzaken van spierverlies (spierafbraak)

Spieratrofie verwijst naar de verzwakking of het verlies van spierweefsel, wat resulteert in een aanzienlijke afname van spierkracht en het vermogen om de spier te bewegen. Dit verlies van spiermassa kan optreden als gevolg van onvoldoende lichaamsbeweging, vaak door ziekte of verwonding. Het is essentieel om bij tekenen van spierafbraak of problemen met normale bewegingen contact op te nemen met een arts. Dit kan wijzen op een onderliggende aandoening die behandeling vereist. De arts zal ook voedings- en bewegingsadviezen geven om het herstel te bevorderen.

• Bloed(vat)aandoeningen en afbraak van spierweefsel
• Infecties en verlies van spieren
• Neurologische aandoeningen en spierverlies
• Spier-, Gewrichts- en Botafwijkingen
• Voedings- en drankgerelateerde aandoeningen en spieratrofie
• Omgevingsfactoren
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen van spieratrofie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van spierafbraak
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Bloed(vat)aandoeningen en afbraak van spierweefsel

Hypercalciëmie

Hypercalciëmie is een aandoening waarbij het calciumgehalte in het bloed verhoogd is. Dit kan leiden tot spierzwakte en -atrofie, aangezien een te hoge calciumconcentratie de normale spierfunctie kan verstoren.

Necrotiserende vasculitis

Necrotiserende vasculitis is een zeldzame aandoening waarbij ontsteking van de bloedvatwanden optreedt. Deze ontsteking kan de bloedstroom onderbreken, wat leidt tot schade aan de huid, spieren en bloedvaten. Een dringende medische behandeling is noodzakelijk om verdere schade te voorkomen.

Infecties en verlies van spieren

HIV en AIDS

HIV (humaan immunodeficiëntievirus) beschadigt het immuunsysteem, waardoor het moeilijker wordt voor de patiënt om infecties en ziekten te bestrijden. Uiteindelijk kan HIV leiden tot AIDS (acquired immunodeficiency syndrome), waarbij spierverlies, spierpijn, en spierzwakte veelvoorkomende symptomen zijn. Spierpijn, spierzwakte en spieratrofie kunnen symptomen van HIV zijn.

Polio

Poliomyelitis, vaak gewoon polio genoemd, is een besmettelijke ziekte die het zenuwstelsel aantast en kan leiden tot verlamming van de spieren. Het virus veroorzaakt ernstige spierafbraak door de zenuwen te beschadigen die de spieren aansturen.

Neurologische aandoeningen en spierverlies

Amyotrofische Laterale Sclerose (ALS) (ziekte van Lou Gehrig)

Amyotrofische laterale sclerose (ALS) is een degeneratieve neurologische aandoening die de hersenen en het ruggenmerg aantast. De zenuwcellen die verantwoordelijk zijn voor vrijwillige spierbewegingen sterven af, wat leidt tot geleidelijke spierzwakte en verlies van controle over de spieren.

Axillaire zenuwdysfunctie

Axillaire zenuwdysfunctie is een aandoening waarbij de patiënt geleidelijk het vermogen tot bewegen en voelen in het schoudergebied verliest. Dit kan leiden tot spierzwakte en atrofie in het aangetaste gebied.

Beroerte

Bij een beroerte is er onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen. Deze aandoening kan zowel mentale als lichamelijke symptomen veroorzaken, waaronder spierzwakte en atrofie in de aangedane lichaamsdelen.

Guillain-Barré-syndroom

Het Guillain-Barré-syndroom is een auto-immuunziekte waarbij een ontsteking van de zenuwen optreedt, wat leidt tot spierzwakte en mogelijk spierverlies. De oorzaak is onbekend, maar de aandoening kan leiden tot ernstige verlamming. Behandelingen zoals plasma-uitwisseling en intraveneuze injecties met immunoglobulinen kunnen de symptomen verlichten.

Hernia

Een hernia kan leiden tot compressie van het ruggenmerg, wat zenuwen aantast en spierafbraak veroorzaakt. Hernia's kunnen voorkomen in elk deel van de ruggengraat, van de nek tot de onderrug.

Multiple sclerose (MS)

Multiple sclerose (MS) is een chronische auto-immuunaandoening die de beschermende omhulsels van zenuwen aanvalt. Dit kan leiden tot spierzwakte en atrofie door verstoring van de zenuwgeleiding.

Perifere neuropathie

Perifere neuropathie is een aandoening waarbij de perifere zenuwen worden aangetast, wat kan leiden tot pijn, zwakte en spierafbraak.

Ziekte van Creutzfeldt-Jakob en gekkekoeienziekte

De ziekte van Creutzfeldt-Jakob en gekkekoeienziekte (bovine spongiforme encefalopathie) zijn progressieve hersenziekten die leiden tot degeneratie van hersenweefsel, wat spierverlies kan veroorzaken.

Andere oorzaken

Ook carpaletunnelsyndroom (tintelingen en/of zwakte in de hand), ruggenmergletsels, en perifere zenuwletsels kunnen spierafbraak veroorzaken.

Spier-, Gewrichts- en Botafwijkingen

Artrose

Artrose is een aandoening waarbij het kraakbeen tussen de gewrichten verslijt. Naarmate het kraakbeenverlies toeneemt, wrijven de botten tegen elkaar en ontstaan botsporen rond de gewrichten. Dit leidt tot slijtage van de ligamenten en spieren, wat resulteert in spierzwakte en -atrofie. Artrose wordt vaak verergerd door veroudering, genetica, overgewicht, herhaalde fracturen en andere aandoeningen. Symptomen zijn onder meer pijnlijke en gezwollen gewrichten, beperkt bewegingsbereik en spierzwakte. Behandelmethoden omvatten medicijnen, veranderingen in levensstijl, fysieke therapie, en indien nodig operaties.

Becker Dystrofie

Becker spierdystrofie is een genetische aandoening die leidt tot progressieve spierbeschadiging en -verlies. Deze aandoening heeft invloed op de spierkracht en kan leiden tot spieratrofie.

Osteomalacie

Bij osteomalacie verzwakken de botten door een tekort aan vitamine D, calcium of fosfor, wat leidt tot ernstige complicaties zoals botbreuken en misvormingen.

Spierontsteking

Myositis (spierontsteking) kan spierverlies veroorzaken. Dermatomyositis veroorzaakt zowel spierzwakte als een huiduitslag. Polymyositis is een ontsteking van de skeletspieren met onbekende oorzaak, wat leidt tot spieratrofie en andere symptomen zoals slikproblemen, moeite met spreken, gewrichtspijn, spierpijn, vermoeidheid, en kortademigheid. De behandeling van polymyositis omvat medicijnen, fysiotherapie en logopedie.

Spinale musculaire atrofie

Spinale musculaire atrofie is een erfelijke aandoening die leidt tot atrofie van de arm- en beenspieren.

Verwondingen

Letsels zoals een gescheurde rotatormanchet of gebroken botten kunnen ook leiden tot spierafbraak door inactiviteit of beschadiging van de spieren.

Ziekte van Legg-Calve-Perthes

Bij de ziekte van Legg-Calve-Perthes ontvangt de bovenkant van het dijbeen onvoldoende bloedtoevoer, wat vooral bij kinderen spierzwakte en -atrofie kan veroorzaken.

Voedings- en drankgerelateerde aandoeningen en spieratrofie

Abetalipoproteïnemie

Abetalipoproteïnemie, ook bekend als het Bassen-Kornzweig syndroom, is een erfelijke aandoening waarbij het lichaam moeite heeft met het opnemen van bepaalde voedingsvetten, wat kan leiden tot spieratrofie.

Alcohol-geassocieerde myopathie
Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot spierpijn, spierzwakte, en uiteindelijk spieratrofie. Ongeveer twee op de drie alcoholverslaafden, met name vrouwen, ervaren spieratrofie. Alcohol vermindert de bloedtoevoer naar de spieren, wat leidt tot verzwakking en spiersterfte. Het beïnvloedt ook het herstel van beschadigde spieren, waardoor volledig herstel moeilijk wordt.

Anorexia nervosa

Anorexia nervosa is een eetstoornis die resulteert in ernstig gewichtsverlies, wat kan bijdragen aan spieratrofie door een tekort aan essentiële voedingsstoffen.

Malabsorptiesyndroom

Het malabsorptiesyndroom omvat aandoeningen waarbij de dunne darm niet voldoende voedingsstoffen absorbeert, wat kan bijdragen aan spierafbraak door voedingstekorten.

Ondervoeding

Kwashiorkor is een ernstige vorm van ondervoeding door een tekort aan eiwitten, wat kan leiden tot spierverlies. Ondervoeding kan ook andere symptomen veroorzaken, zoals verlies van eetlust, duizeligheid, en lage ijzerwaarden in het bloed. Ziekten zoals prikkelbare darmsyndroom, coeliakie, en kanker kunnen ook leiden tot ondervoeding en spierafbraak.

Omgevingsfactoren

Inactiviteit kan leiden tot spieratrofie, maar dit kan worden omgekeerd door fysieke beweging en een verbeterd dieet. Dit soort spieratrofie komt vaak voor bij bedlegerige patiënten, astronauten die de zwaartekracht missen, en personen die bepaalde lichaamsdelen niet kunnen bewegen. Langdurig gebruik van corticosteroïden kan ook leiden tot spierverlies. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de ziekte van Cushing, waarbij een teveel aan cortisol in het lichaam spieratrofie kan veroorzaken. Veroudering draagt ook bij aan spierafbraak door verlies van spiermassa en kracht.

t

Geassocieerde symptomen

Bij spierafbraak kunnen de volgende symptomen optreden:

• Een been of arm is zichtbaar kleiner dan het andere been of de andere arm
• Beperkingen in het bewegingsbereik van het aangetaste lichaamsdeel
• Gevoelloosheid
• Problemen met lopen
• Pijn zoals rugpijn
• Spierpijn
• Spiervermoeidheid
• Spierzwakte
• Tintelingen
• Verlamming

Afhankelijk van de onderliggende oorzaak kunnen er nog andere symptomen optreden.

Alarmsymptomen van spieratrofie

Alarmsymptomen bij spieratrofie kunnen wijzen op ernstige onderliggende aandoeningen en vereisen onmiddellijke medische evaluatie. Het is cruciaal om deze symptomen te herkennen om tijdig in te grijpen en de juiste behandeling te krijgen.

Een toenemende spierzwakte die geleidelijk verergert, kan duiden op een ernstige aandoening zoals een neurologische ziekte of een ernstige infectie. Dit wordt vaak gekenmerkt door een verlies van kracht in de armen of benen, waardoor dagelijkse taken zoals het tillen van voorwerpen of het opstaan uit een zittende positie moeilijk worden. Als deze spierzwakte niet verbetert met rust of oefening, is het raadzaam om een arts te raadplegen.

Chronische of ernstige spierpijn zonder duidelijke oorzaak kan eveneens een alarmsignaal zijn. Deze pijn kan wijzen op spierontsteking of een andere ernstige onderliggende aandoening. Symptomen zoals constante of verergerende spierpijn, die niet vermindert met gebruikelijke pijnstillers, of spierpijn die gepaard gaat met andere symptomen zoals koorts of gewichtsverlies, moeten niet worden genegeerd.

Een plotselinge en aanzienlijke afname van spiermassa of spierkracht kan ook wijzen op een ernstige aandoening die onmiddellijke medische aandacht vereist. Het is bijzonder zorgwekkend als deze afname in spieromvang snel optreedt, zonder duidelijke reden zoals recente inactiviteit of andere bekende oorzaken.

Neurologische symptomen zoals verdoofd gevoel, tintelingen, of moeite met coördinatie kunnen duiden op een aandoening die spieratrofie veroorzaakt. Deze symptomen kunnen de armen, benen, of andere delen van het lichaam beïnvloeden en kunnen gepaard gaan met problemen met evenwicht en coördinatie. Wanneer deze symptomen optreden, kan dit een teken zijn van een neurologische aandoening die verdere evaluatie vereist.

Wanneer spieratrofie het vermogen om zelfzorgactiviteiten uit te voeren beïnvloedt, zoals het aankleden of persoonlijke hygiëne, is dit ook een alarmsymptoom. Moeite met dagelijkse activiteiten zoals douchen, tandenpoetsen, of zelfstandig eten kan wijzen op ernstige spierzwakte en vereist medische aandacht.

Spieratrofie die de ademhalingsspieren beïnvloedt, kan leiden tot ademhalingsproblemen die levensbedreigend kunnen zijn. Symptomen zoals kortademigheid, vooral bij inspanning of in rust, of pijn op de borst en ademhalingsproblemen zoals piepende ademhaling, moeten onmiddellijk worden onderzocht door een arts.

Onverklaarbaar gewichtsverlies kan ook een teken zijn van een ernstige aandoening zoals een infectie, kanker of een metabole aandoening. Significant gewichtsverlies zonder veranderingen in dieet of eetgewoonten, of een snelle afname van gewicht binnen een korte tijdspanne, moet serieus worden genomen.

Als symptomen tot slot snel veranderen of verergeren, kan dit wijzen op een progressieve aandoening die dringende medische aandacht vereist. Dit kan zich uiten in een versnelde afname van spierkracht of massa, of in de opkomst van nieuwe symptomen zoals koorts, huiduitslag, of andere systemische symptomen die samenhangen met spieratrofie.
Bij het ervaren van een of meer van deze alarmsymptomen is het essentieel om onmiddellijk medische hulp te zoeken om de onderliggende oorzaak vast te stellen en de juiste behandeling te krijgen.

Diagnose en onderzoeken

De arts zal de patiënt ondervragen over de medische geschiedenis, zoals oude of recente verwondingen en eerder gediagnosticeerde aandoeningen. Een lijst van alle gebruikte medicijnen en supplementen is ook belangrijk. Diagnostische testen kunnen omvatten:

• Bloedonderzoek
• CT-scan
• Electromyografie (EMG: meting van de elektrische activiteit van spieren)
• MRI-scan
• Röntgenfoto
• Spier- of zenuwbiopsie
• Zenuwgeleidingsonderzoek

Behandeling van spierafbraak

De behandeling van spierverlies hangt af van de diagnose en de ernst van de spieratrofie. De arts zal de onderliggende aandoening of oorzaak behandelen. Veelvoorkomende behandelingsopties zijn:

• Chirurgie: operatie om pezen, gewrichtsbanden, huid of spieren te herstellen of te repareren (bijv. reparatie van contracturen of gescheurde pezen)
• Fysieke oefeningen, zoals wateroefeningen
• Fysiotherapie
• Ultrasone therapie: een niet-invasieve procedure waarbij geluidsgolven worden gebruikt om de genezing te bevorderen
• Voedingsaanpassingen en indien nodig voedingssupplementen

Prognose

De prognose van spieratrofie hangt sterk af van de oorzaak en de mate van spierverlies. In sommige gevallen kan een vroege diagnose en behandeling de progressie van de aandoening vertragen of zelfs stoppen. De prognose kan worden beïnvloed door:

• Oorzaak van de spieratrofie: Spieratrofie veroorzaakt door tijdelijke factoren zoals inactiviteit kan vaak worden omgekeerd door rehabilitatie en oefeningen. Spieratrofie veroorzaakt door chronische ziekten of genetische aandoeningen kan echter progressiever zijn en meer tijd vergen om te stabiliseren of te verbeteren.
• Behandelingsrespons: De mate waarin de patiënt reageert op behandelingen zoals fysiotherapie, medicatie, of chirurgische ingrepen speelt een cruciale rol in het herstel. Sommige aandoeningen zijn beter behandelbaar dan andere.
• Algemene gezondheidstoestand: De algehele gezondheid en andere medische aandoeningen van de patiënt kunnen de herstelmogelijkheden beïnvloeden. Gezondere patiënten hebben doorgaans een betere prognose.
• Leeftijd en fysieke conditie: Jongere patiënten en degenen in goede fysieke conditie hebben vaak een betere prognose en kunnen sneller herstellen.
• Bij sommige aandoeningen kan spieratrofie chronisch zijn en leiden tot blijvende beperkingen, zelfs met behandeling. Bij andere aandoeningen kan de spierkracht grotendeels worden hersteld met tijd en de juiste therapieën.

Complicaties

Spieratrofie kan leiden tot verschillende complicaties, vooral als het niet tijdig wordt behandeld of als de onderliggende aandoening niet effectief wordt beheerd. Mogelijke complicaties zijn:

• Functionele beperkingen: Verminderde spierkracht en coördinatie kunnen leiden tot problemen met dagelijkse activiteiten, zoals lopen, tillen en zelfverzorging.
• Verhoogd risico op verwondingen: Verzwakte spieren verhogen het risico op vallen en andere verwondingen. Dit geldt met name voor ouderen en mensen met ernstige spieratrofie.
• Contracturen: Langdurige spierafbraak kan leiden tot contracturen, waarbij spieren en gewrichten zich in een abnormale positie bevinden, wat bewegingsbeperkingen en pijn veroorzaakt.
• Luchtwegcomplicaties: Bij ernstige spieratrofie kunnen ademhalingsspieren worden aangetast, wat kan leiden tot ademhalingsproblemen en een verhoogd risico op luchtweginfecties.
• Psychologische impact: Spieratrofie kan ook psychologische effecten hebben, zoals depressie en angst, als gevolg van de impact op de levenskwaliteit en functionele mogelijkheden van de patiënt.
• Chronische pijn: Aanhoudende spieratrofie kan gepaard gaan met chronische pijn, wat de levenskwaliteit verder kan beïnvloeden.

Preventie

Preventie van spieratrofie richt zich op het behoud van spiermassa en het voorkomen van factoren die bijdragen aan spierverlies. Enkele strategieën voor preventie zijn:

• Regelmatige lichaamsbeweging: Het regelmatig uitvoeren van weerstandstraining en aerobics helpt bij het behouden van spiermassa en kracht. Krachttraining en cardio-oefeningen zijn beide belangrijk.
• Gezonde voeding: Een uitgebalanceerd dieet met voldoende eiwitten, vitamines en mineralen ondersteunt spiergezondheid. Eiwitten zijn cruciaal voor spieropbouw en -herstel.
• Adequate hydratatie: Voldoende waterinname is essentieel voor het behoud van spierfunctie en gezondheid.
• Preventie van langdurige Inactiviteit: Beperk de tijd van bedrust en inactiviteit. Actieve herstelstrategieën en stretching kunnen ook nuttig zijn voor mensen die tijdelijk beperkt zijn in hun bewegingsmogelijkheden.
• Vroegtijdige behandeling van aandoeningen: Het tijdig behandelen van aandoeningen die spieratrofie kunnen veroorzaken, zoals diabetes, ontstekingsziekten, en neurologische aandoeningen, kan helpen bij het voorkomen van spierverlies.
• Ondersteunende therapieën: Regelmatige fysiotherapie en het volgen van behandelingsadviezen van een arts kunnen bijdragen aan het behoud van spierkracht en functie.

Door een proactieve benadering van gezondheid en welzijn kunnen veel gevallen van spieratrofie worden voorkomen of beheerd, wat leidt tot een betere kwaliteit van leven en een verbeterd functioneel herstel.

Lees verder

• Spierkrampen & spierspasmen: Oorzaken, soorten & behandeling
• Spierpijn: Oorzaken van pijn aan spieren (pijnlijke spieren)
• Spierstijfheid: Oorzaken stijve spieren (spierverstijving)
• Spiervermoeidheid: Oorzaken van vermoeide spieren
• Spierzwakte (zwakke spieren): Verminderde spierkracht