Spieratrofie: Oorzaken van spierverlies (spierafbraak)

Bij spieratrofie gebeurt een verzwakking of verlies van het spierweefsel. Spierverlies zorgt voor een significante afname van de spierkracht en het vermogen om de spier te bewegen. Het wegkwijnen van de spieren gebeurt meestal als gevolg van te weinig lichaamsbeweging, bijvoorbeeld door een ziekte of verwonding. Het is belangrijk om bij teken van het afsterven van spieren of problemen bij het maken van normale bewegingen contact op te nemen met de arts. Mogelijk lijdt de patiënt met spierafbraak aan een niet gediagnosticeerde aandoening waarvoor een behandeling vereist is. De arts geeft bovendien voedingsrichtlijnen en bewegingsadviezen mee.

• Bloed(vat)aandoeningen en afbraak van spierweefsel
• Infecties en verlies van spieren
• Neurologische aandoeningen en spierverlies
• Spier- en gewrichts- en botafwijkingen
• Voedings- en drankgerelateerde aandoeningen en spieratrofie
• Omgevingsfactoren
• Geassocieerde symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van spierafbraak

Bloed(vat)aandoeningen en afbraak van spierweefsel

Hypercalciëmie

Hypercalciëmie (verhoogd calciumgehalte in het bloed) is een aandoening waarbij de patiënt te veel calcium in het bloed heeft.

Necrotiserende vasculitis

Bij necrotiserende vasculitis ontstaat een ontsteking van de bloedvatwanden. Deze zeldzame aandoening onderbreekt de bloedstroom waardoor schade ontstaat aan de huid, de spieren en de bloedvaten. Een dringende medische behandeling is nodig.

Infecties en verlies van spieren

Hiv en aids

Hiv staat voor het humaan immunodeficiëntievirus. Dit virus beschadigt het immuunsysteem. Hierdoor is het voor de patiënt lastiger om een infectie en ziekte te bestrijden. Uiteindelijk ontstaat aids (acquired immunodeficiency syndrome) omdat daadwerkelijk een infectie of ziekte ontstaat. Spierpijn, spierzwakte en een spierverlies zijn enkele tekenen van hiv.

Polio

Poliomyelitis (polio) is een zeer besmettelijke ziekte. Het virus tast het zenuwstelsel van het lichaam aan. Het spierweefsel is getroffen waardoor verlamming soms optreedt.

Neurologische aandoeningen en spierverlies

Amyotrofische laterale sclerose (ziekte van Lou Gehrig)

Amyotrofische laterale sclerose (ALS) is een degeneratieve neurologische aandoening waarbij de hersenen en het ruggenmerg getroffen zijn. De vrijwillige spierbeweging wordt gereguleerd door zenuwcellen, maar deze zijn aangetast bij ALS. De patiënt heeft hierdoor geleidelijk minder controle over de vrijwillige spieren.

Axillaire zenuwdysfunctie

Axillaire zenuwdysfunctie is een aandoening waarbij de patiënt de mogelijkheid tot bewegen en voelen in het schoudergebied geleidelijk verliest.

Beroerte

Bij een beroerte is er onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen. Deze aandoening, waarvoor een snelle behandeling vereist is, gaat gepaard met zowel mentale als lichamelijke symptomen.

Guillain-Barré-syndroom

Bij het Guillain-Barré-syndroom, een auto-immuunziekte, ontstaat een zenuwontsteking en spierzwakte. De oorzaak van het Guillain-Barre-syndroom is onbekend anno oktober 2020. De eerste symptomen van de ziekte zijn onder meer zwakte en tintelend gevoel in de benen. Uiteindelijk verspreiden de zwakte en de tintelende gevoelens zich naar andere lichaamsdelen en nemen ze toe in intensiteit. Ernstig spierverlies leidt tot verlamming. Een remedie bestaat niet voor het Guillain-Barré-syndroom, maar diverse behandelingen verlichten de ernst van de ziekte. Een plasma-uitwisseling is de meest gebruikte behandelingsprocedure. Hierbij worden bloedcellen uit het bloed verwijderd en later opnieuw in het lichaam geïnjecteerd waardoor de symptomen verminderen. Het is niet duidelijk waarom deze procedure effectief is. Intraveneuze injecties van eiwitten (immunoglobulines) zijn ook inzetbaar om ontstekingen te verminderen.

Hernia

Een hernia veroorzaakt compressie (samendrukking) van het ruggenmerg, die vervolgens de zenuw aantast en dan leidt tot een spierafbraak. Een hernia is mogelijk in elk gebied van de ruggengraat (nek tot onderrug).

Multiple sclerose (MS)

Multiple sclerose is een chronische neurologische aandoening. De auto-immuunaandoening vernietigt de beschermende omhulsels van zenuwen aan.

Perifere neuropathie

Perifere neuropathie is een aandoening waarbij de perifere zenuwen aangetast zijn en daardoor niet zo goed functioneren. Pijn en zwakte zijn enkele gevolgen van de ziekte.

Ziekte van Creutzfeldt-Jakob en gekkekoeienziekte

De ziekte van Creutzfeldt-Jakob is een besmettelijke en progressieve ziekte waarbij de hersenen degenereren.

Ook het carpaletunnelsyndroom (tintelingen en/of zwakte in de hand), ruggenmergletsels of perifere zenuwletsels veroorzaken mogelijk een spierafbraak.

Spier- en gewrichts- en botafwijkingen

Artrose
Artrose is een aandoening waarbij het kraakbeen tussen de gewrichten verslijt. Naarmate het kraakbeenverlies toeneemt, wrijven de botten van de gewrichten tegen elkaar en ontstaan botsporen rond de gewrichten. Uiteindelijk slijten de ligamenten en spieren rond het gewricht weg en verzwakken ze. Artrose is gekoppeld aan een verhoogde leeftijd, genetica, overgewicht, herhaalde fracturen en bepaalde aandoeningen. Symptomen van artrose zijn pijnlijke gewrichten, pijn, gezwollen gewrichten, een beperkt bewegingsbereik en spierzwakte. Medicijnen, veranderingen in de levensstijl en fysieke veranderingen zijn nodig in combinatie met de behandeling van artrose. Hulpmiddelen om het gewricht te ondersteunen en een operatie om het gewricht te herstellen zijn inzetbaar.

Becker dystrofie

Becker spierdystrofie is een genetische aandoening waarbij progressieve schade ontstaat aan de spieren, met weefselverlies tot gevolg.

Osteomalacie

Bij osteomalacie ontstaat een verzwakking (verweking) van de botten, hetgeen resulteert in diverse ernstige complicaties. Onbehandeld treden breuken en ernstige misvormingen op.

Spierontsteking

Myositis (spierontsteking) leidt mogelijk tot spierverlies. Dermatomyositis veroorzaakt spierzwakte en een huiduitslag. Polymyositis is een bindweefselaandoening met onbekende oorzaak waarbij een ontsteking en zwakte van de skeletspieren ontstaan. De symptomen van polymyositis verschijnen geleidelijk. Het meest voorkomende symptoom is spieratrofie, maar andere symptomen zijn onder meer slikproblemen, moeite met spreken, gewrichtspijn, spierpijn, vermoeidheid en kortademigheid. De behandeling voor polymyositis bestaat uit een reeks medicijnen die gericht zijn op het ondersteunen van de spierkracht en de spierfunctie, fysiotherapie en logopedie.

Spinale musculaire atrofie

Spinale musculaire atrofie is een erfelijke ziekte waardoor arm- en beenspieren wegkwijnen.

Verwondingen

Letsels, zoals een gescheurde rotatormanchet (pijn aan schouder) of gebroken botten, veroorzaken mogelijk spierverlies.

Ziekte van Legg-Calve-Perthes

Bij de ziekte van Legg-Calve-Perthes krijgt de bovenkant van het dijbeen niet voldoende bloed. Vooral kinderen zijn aangetast.

Voedings- en drankgerelateerde aandoeningen en spieratrofie

Abetalipoproteïnemie

Abetalipoproteïnemie (het Bassen-Kornzweig syndroom) is een erfelijke aandoening waarbij de patiënt bepaalde voedingsvetten niet volledig kan opnemen (absorberen).

Alcohol-geassocieerde myopathie
Door overmatig alcoholgebruik gedurende langere periode, ontstaat spierpijn en spierzwakte, en uiteindelijk ook spieratrofie. Circa twee op de drie alcoholverslaafden en dan vooral vrouwen, lijdt aan spieratrofie. Alcohol vermindert de hoeveelheid bloed die naar spieren zoals het hart stroomt, waardoor de spieren verzwakken en mogelijk spiersterfte ontstaat. Spierverlies in het hart kan leidt tot cardiomyopathie (hartspieraandoening) waarbij het hart traag klopt (bradycardie). Alcohol remt ook het herstel van weggekwijnde of beschadigde spieren, waardoor het moeilijk is om volledig te herstellen.

Anorexia nervosa

Anorexia nervosa is een eetstoornis waarbij een patiënt ernstig gewichtsverlies ervaart.

Malabsorptiesyndroom

Het malabsorptiesyndroom bestaat uit een aantal aandoeningen waarbij de dunne darm niet in staat is om voldoende voedingsstoffen te absorberen.

Ondervoeding

Kwashiorkor (hongeroedeem met opgezette buik) is een ernstige vorm van ondervoeding veroorzaakt door een tekort aan eiwitten. Deze vorm van ondervoeding leidt mogelijk tot spierverlies. Fysieke tekenen van ondervoeding omvatten een verlies van eetlust, duizeligheid bij het opstaan (orthostatische hypotensie), lage ijzerwaarden in het bloed (ferriprieve anemie) en tekorten van andere bloedeiwitten. Ziekten zoals het prikkelbare darmsyndroom (aandoening met symptomen van diarree en obstipatie), coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten), eiwit-energetische ondervoeding, glutenallergie en kanker leiden mogelijk allemaal tot een vorm van ondervoeding waardoor een spierafbraak ontstaat.

Omgevingsfactoren

Wanneer mensen bepaalde spieren niet gebruiken, sterven ze af. Dit type spieratrofie is echter wel om te keren door voldoende fysieke beweging en door het consumeren van een betere voeding. Spieratrofie verschijnt bijvoorbeeld bij bedlegerige patiënten, bij patiënten die de zwaartekracht missen (astronauten tijdens een ruimtevlucht) of patiënten die door bepaalde omstandigheden niet in staat zijn om bepaalde lichaamsdelen te verplaatsen. Langdurige corticosteroïdtherapie (behandeling met krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken) leidt eveneens tot een verlies van spieren. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de ziekte van Cushing (te veel cortisol in het lichaam). Tot slot leidt de veroudering tot minder spieren.

Geassocieerde symptomen

Diverse tekenen treden mogelijk op in combinatie met spierafbraak:

• een been of arm is zichtbaar kleiner dan het andere been of de andere arm
• een beperkt bewegingsbereik met het aangetaste lichaamsdeel
• gevoelloosheid
• loopproblemen
• pijn zoals rugpijn
• spierpijn
• spiervermoeidheid
• spierzwakte
• tintelingen
• verlamming

Afhankelijk van de onderliggende oorzaak treden nog tal van mogelijk andere tekenen op.

Diagnose en onderzoeken

De arts bevraagt de patiënt over de medische geschiedenis zoals oude of recente verwondingen en eerder gediagnosticeerde medische aandoeningen. De arts heeft ook een lijst nodig van alle medicijnen en supplementen die de patiënt gebruikt. Bijkomende testen voor het stellen van de diagnose omvatten:

• een bloedonderzoek
• een CT-scan
• een elektromyografie (EMG: meting van de elektrische spieractiviteit)
• een MRI-scan
• een röntgenfoto
• een spier- of zenuwbiopsie
• een zenuwgeleidingsonderzoek

Behandeling van spierafbraak

De behandeling van spierverlies hangt af van de diagnose en de ernst van de weggekwijnde spieren. De arts behandelt alle onderliggende aandoeningen of problemen. De meeste patiënten krijgen één of meer van volgende behandelingen of adviezen:

• chirurgie: operatie om pezen, gewrichtsbanden, huid of spieren die te strak zijn, wel te kunnen bewegen (reparatie van contractuur), reparatie van gescheurde pees
• fysieke beweging zoals wateroefeningen
• fysiotherapie
• ultrasone therapie: Niet-invasieve procedure waarbij de arts geluidsgolven gebruikt om de genezing te bevorderen.
• voedingsaanpassingen en indien nodig voedingssupplementen

Lees verder

• Spierkrampen & spierspasmen: Oorzaken, soorten & behandeling
• Spierpijn: Oorzaken van pijn aan spieren (pijnlijke spieren)
• Spierstijfheid: Oorzaken stijve spieren (spierverstijving)
• Spiervermoeidheid: Oorzaken van vermoeide spieren
• Spierzwakte (zwakke spieren): Verminderde spierkracht