Bradykinesie: Langzame bewegingen en reflexen (traagheid)

Bradykinesie (hypokinesie, bewegingstraagheid) duidt op een abnormale traagheid in lichamelijke bewegingen. Meestal is bradykinesie geassocieerd met de ziekte van Parkinson, al komt het symptoom ook tot uiting bij andere aandoeningen en omgevingsfactoren. Naast de langzame bewegingen en reflexen ervaart de patiënt ook andere tekenen. Bradykinesie zelf is niet te behandelen, maar de arts zet vaak wel een combinatie van medicatie, chirurgie en/of levensstijladviezen in om de symptomen van bradykinesie onder controle te krijgen.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Levensstijl
• Medicatie
• Chirurgie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Bradykinesie komt voornamelijk voor bij neurodegeneratieve aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson. De prevalentie van bradykinesie neemt toe met de leeftijd en is vaker aanwezig bij mensen met Parkinson. Het symptoom kan ook voorkomen bij andere neurologische aandoeningen zoals progressieve supranucleaire verlamming. Epidemiologisch onderzoek toont aan dat ongeveer 60% van de Parkinsonpatiënten last heeft van bradykinesie in verschillende mate, afhankelijk van de ziekteprogressie.

Oorzaken

Bradykinesie komt het vaakst voor bij de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen). Naarmate de ziekte van Parkinson zich verder ontwikkelt, kan een patiënt minder snel reageren en dus ook bewegen. Ook bij progressieve supranucleaire verlamming (hersenaandoening) komt bradykinesie tot uiting. Verder is het maken van trage lichamelijke bewegingen mogelijk het resultaat van medicatiegebruik. Antipsychotica en andere geneesmiddelen die de arts voorschrijft bij neurologische aandoeningen staan er voor bekend om mogelijk de symptomen van bradykinesie te veroorzaken. Waarom bradykinesie precies optreedt, is anno september 2024 niet bekend.

Risicofactoren

De risicofactoren voor bradykinesie omvatten:

• Leeftijd: Oudere leeftijd verhoogt het risico op bradykinesie, vooral in combinatie met neurologische aandoeningen.
• Genetische aanleg: Erfelijke factoren kunnen een rol spelen bij de ontwikkeling van bradykinesie, vooral bij aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson.
• Externe factoren: Langdurig gebruik van bepaalde medicijnen, zoals antipsychotica, kan bijdragen aan de ontwikkeling van bradykinesie.
• Neurodegeneratieve ziekten: Personen met neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson of progressieve supranucleaire verlamming hebben een verhoogd risico op bradykinesie.

Symptomen

De patiënt heeft langzame bewegingen en reflexen. Daarnaast presenteert de patiënt zich met volgende milde tot ernstige symptomen:

• beperkte gezichtsuitdrukkingen (hypomimie: maskergelaat)
• convergentie-insufficiëntie (oogziekte waarbij het zien van dichtbij bemoeilijkt is)
• een afname van de spierkracht (maar duidelijk aantoonbare spierzwakte is meestal afwezig)
• een schuifelende wandeling
• een voet slepen tijdens het lopen
• langzamer en kleiner schrijven (micrografie)
• met korte, schuifelende stappen lopen
• moeilijkheden met repetitieve bewegingen, zoals het tikken op een vinger
• moeite bij het rechtstaan vanuit een stoel, het uitstappen uit auto's en het omdraaien in bed
• onbeweeglijke of bevroren spieren
• problemen bij het invullen van zelfzorg en dagelijkse activiteiten
• problemen met de spontane motoriek
• problemen met het uitvoeren van verschillende bewegingen tegelijk
• traagheid bij het heffen van de arm
• traagheid bij het herhaaldelijk stampen van de voet of het tikken op de tenen
• traagheid bij het ophalen van de schouder en het laten zakken van de schouder
• traagheid en bij het herhaaldelijk openen en sluiten van de handen, tikken op een vinger en de hand heen en weer draaien
• tragere knippersnelheid met de ogen
• verlies van spontane bewegingen zoals gebaren
• verminderd slingeren van de arm tijdens het lopen
• verminderd spontaan slikken waardoor de patiënt meer gaat kwijlen
• verminderde oprispingen

Door deze symptomen duren de dagelijkse bewegingen een stuk langer, zoals het opheffen van een arm of been om zich aan te kleden, voedsel te snijden of de tanden te poetsen. Bij patiënten met de ziekte van Parkinson ontstaan tevens spraakproblemen. Bij het vorderen van de ziekte zijn ze namelijk niet meer goed in staat om duidelijk te spreken. Ze praten stiller (hypofonie), monotoon (zonder toonhoogte), met een slechtere articulatie en zijn voor anderen moeilijk te verstaan.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op bradykinesie of een verergering van de onderliggende aandoening zijn onder andere:

• een plotselinge of aanzienlijke verslechtering van de motorische functies
• toegenomen spraakproblemen of veranderingen in de spraak
• plotselinge veranderingen in het loopgedrag of het gebruik van hulpmiddelen
• verergering van symptomen zoals tremoren of stijve spieren
• problemen met evenwicht en coördinatie

Het is belangrijk om deze symptomen snel te melden aan een arts om tijdige interventie en aanpassing van de behandeling te waarborgen.

Diagnose en onderzoeken

Bradykinesie diagnosticeert de arts met de BRAIN-test. Dit staat voor ‘bradykinesie akinesie-coördinatietest’. Tijdens de test drukt een patiënt snel enkele toetsaanslagen uit op toetsenbord met wisselende vingers gedurende één minuut. Een arts maakt vervolgens een score om de diagnose te bepalen. De testscore is gebaseerd op de tijd die elke toetsaanslag scheidt, het aantal juiste toetsen die zijn ingedrukt, het aantal verkeerde toetsen dat is ingedrukt en hoe lang het duurt om de toetsen te aanraken. De BRAIN-test is doorgaans een zeer betrouwbaar hulpmiddel. Dankzij de resultaten is het mogelijk bradykinesie te diagnosticeren alsook om het stadium van de ziekte van Parkinson te identificeren. Het is ook mogelijk dat de arts vraagt om enkele hand- en voetbewegingen te maken om bradykinesie op te sporen.

Behandeling

Levensstijl

Vooreerst adviseert de arts aan de patiënt enkele veranderingen in de levensstijl om de symptomen van de bewegingstraagheid te verlichten. Het is belangrijk om deze levensstijlaanpassingen in overleg met de arts door te voeren. Volgende adviezen zijn nuttig:

• een gezonder dieet consumeren met meer vezels in de voeding
• fysiotherapie
• meer lopen
• voorzorgsmaatregelen nemen om valongelukken te voorkomen, zoals het gebruik van een rollator of wandelstok
• zwemmen

Medicatie

Veel artsen adviseren ook medicatie in combinatie met wijzigingen in de levensstijl. De arts schrijft veelal medicatie voor die het dopaminegehalte van het lichaam verhoogt. Dopamine is te vinden in: carbidopa-levodopa, MAO-B-remmers en dopamine-agonisten. Vaak moet de patiënt meerdere medicijnen uittesten alvorens een werkend medicijn gevonden wordt. Tevens verliezen de meeste medicijnen na verloop van tijd de effectiviteit. De arts moet dan de doses veranderen zodat de patiënt het gewenste resultaat bereikt.

Chirurgie

Sommige patiënten krijgen een diepe hersenstimulatie. Hierbij implanteert de arts elektroden in de hersenen via een chirurgische ingreep. Deze elektroden sturen signalen naar de hersenen, wat de bewegingssnelheid en bewegingstijd verbetert. Deze operatie is inzetbaar voor patiënten die niet goed reageren op medicijnen en levensstijlaanpassingen.

Prognose

Een remedie is niet voorhanden voor bradykinesie, maar met veranderingen in de levensstijl, medicijnen en in sommige gevallen een operatie is het wel mogelijk om de symptomen van de stoornis te behandelen.

Complicaties

Complicaties die kunnen optreden bij bradykinesie of als gevolg van de onderliggende aandoening zijn:

• valpartijen
• problemen bij het uitvoeren van dagelijkse activiteiten
• verhoogd risico op depressie door beperkingen in beweging en activiteit
• verminderde kwaliteit van leven
• problemen met zelfzorg en persoonlijke hygiëne
• sociale isolatie door verminderde sociale interactie

Preventie

Bradykinesie kan niet worden voorkomen, maar door een gezonde levensstijl, tijdige diagnose en behandeling van neurologische aandoeningen, en het volgen van de medische adviezen kan de progressie van bradykinesie worden vertraagd en de kwaliteit van leven worden verbeterd.

Lees verder

• Progressieve supranucleaire verlamming: Hersenaandoening