Dysartrie: Spraakstoornis met onduidelijke spraak

Dysartrie (dysarthria) is de medische term voor een spraakstoornis die ontstaat als gevolg van een neurologische aandoening. De spieren in de lippen, de tong, de stembanden en het middenrif werken samen om duidelijke spraak te produceren. Bij dysartrie is er een probleem met de hersendelen die deze spieren aansturen, waardoor het moeilijk is om de spieren op de juiste manier te bewegen. Dit resulteert in een spraakstoornis waarbij de communicatie bemoeilijkt wordt, en de patiënt moeilijker te begrijpen is. Logopedie kan helpen bij het verbeteren van de spraak, en er zijn aanvullende tips beschikbaar voor zowel de patiënt als de luisteraar.

• Terminologie: Dysartrie versus afasie
• Epidemiologie van spraakstoornissen
• Oorzaken: Schade in de hersenen
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen van onduidelijke spraak
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Communicatietips
• Tips voor de patiënt met dysartrie
• Tips voor de luisteraar
• Prognose van de aandoening
• Complicaties van de aandoening
• Preventie van spraakstoornis

Terminologie: Dysartrie versus afasie

Hoewel zowel afasie als dysartrie het spraakvermogen beïnvloeden, zijn ze verschillend van aard. Dysartrie is namelijk geen taalstoornis. Een patiënt met afasie heeft moeite met het begrijpen van spraak, het vinden van de juiste woorden en het toepassen van grammaticale structuren. Daarentegen heeft een patiënt met dysartrie vooral problemen met de motorische uitvoering van spraak, zoals het beheersen van de spraakbewegingen. Soms kunnen ook bepaalde aspecten van het taalvermogen aangetast zijn, zoals het werkgeheugen.

Epidemiologie van spraakstoornissen

Vanwege de diversiteit aan oorzaken voor dysartrie zijn er geen precieze gegevens over de incidentie van deze spraakstoornis. De prevalentie varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de populatie die onderzocht wordt.

Oorzaken: Schade in de hersenen

Dysartrie ontstaat vaak door stoornissen in de zenuwen, hersenen of spieren die betrokken zijn bij de spraak. Bij dysartrie kunnen de spieren van de mond, tong, het strottenhoofd of de stembanden zwak of volledig verlamd zijn, of het kan moeilijk zijn om de spieren gecoördineerd te laten samenwerken.

Aandoeningen

Dysartrie kan voortkomen uit verschillende aandoeningen die invloed hebben op de hersenen en zenuwstelsel, zoals:

• Aceruloplasminemie (ophoping van ijzer in de hersenen)
• Amyotrofische laterale sclerose (ALS)
• Ataxie van Friedreich (neurodegeneratieve aandoening)
• Cerebrale parese (hersenverlamming)
• Cerebrotendineuze xanthomatose (cholesterolopslagziekte)
• Chirurgie voor hoofd- en halskanker, zoals gedeeltelijke of totale verwijdering van de tong of stembanden
• Dementie
• Een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met lichamelijke en mentale symptomen)
• Een hersentumor, zoals een medulloblastoom (tumor in de kleine hersenen)
• Trauma aan het gezicht of de nek
• Hersenbeschadiging
• Het Coats plus-syndroom (aandoening met afwijkingen aan ogen, botten en hersenen)
• Het Marinesco-Sjögren-syndroom (MSS) (ontwikkelingsstoornis)
• Het Susac-syndroom (aandoening met afwijkingen aan oren, ogen en hersenen)
• Het triple A-syndroom (aandoening met afwijkingen aan hersenen, ogen en slokdarm)
• Multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening)
• Myasthenia gravis (ziekte met spierzwakte, ook in het gezicht)
• Progressieve supranucleaire verlamming (hersenaandoening)
• Spierdystrofie (progressief verlies van spiermassa)
• Ziekte van Binswanger (progressieve neurologische aandoening)
• Ziekte van Huntington (progressieve neurologische aandoening)
• Ziekte van Kufs (neurodegeneratieve aandoening)
• Ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging en coördinatie en bevingen)
• Ziekte van Pelizaeus-Merzbacher (hersenaandoening)

Omgevingsfactoren

Andere oorzaken van dysartrie kunnen omvatten:

• Alcoholvergiftiging
• Bijwerkingen van geneesmiddelen die het centrale zenuwstelsel beïnvloeden, zoals sedativa, fenytoïne of carbamazepine
• Een slecht passend gebit

Symptomen van onduidelijke spraak

Dysartrie wordt gekenmerkt door spraakproblemen zoals slechte articulatie, ademhaling en/of klankvorming (fonatie), evenals een abnormaal spraakritme en toonhoogte. De geproduceerde spraak kan onduidelijk of onbegrijpelijk zijn. Zwakte en/of abnormale spierspanning in de spraakspieren beïnvloeden de beweging van de lippen, tong en kaken, wat kan leiden tot beperkte bewegingen. Kwijlen en eetproblemen zijn vaak geassocieerd met dysartrie. De symptomen variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de ernst van de aandoening.

Diagnose en onderzoeken

Een logopedist evalueert de spraakproblemen van een patiënt door de bewegingen van de lippen, tong en gezicht, evenals de ademhaling te beoordelen. De patiënt wordt gevraagd om de tong uit te steken, verschillende geluiden te maken, zinnen te lezen, getallen voor te lezen, te zingen en een kaars uit te blazen. De logopedist beoordeelt de spraak- en stemkwaliteit in diverse contexten.

Behandeling

De behandeling van dysartrie varieert afhankelijk van de oorzaak, het type en de ernst van de symptomen. Doelen van de behandeling kunnen zijn:

• Het verbeteren van de ademhaling zodat de patiënt luider kan spreken
• Het vertragen van de spraaktempo
• Het versterken van de spraakspieren
• Het bevorderen van de beweging van de tong en lippen
• Het aanreiken van alternatieve communicatiemiddelen, zoals gebaren, alfabetborden, stemversterkers of elektronische apparatuur
• Het geven van advies aan verzorgers, familieleden en leerkrachten om de communicatie met de patiënt te verbeteren

De effectiviteit van logopedie voor het verbeteren van de articulatie varieert en is afhankelijk van de aard en oorzaak van de dysartrie.

Communicatietips

Goede communicatie is cruciaal voor zowel de patiënt met dysartrie als de mensen om hen heen.

Tips voor de patiënt met dysartrie

Enkele technieken kunnen helpen bij het verbeteren van de communicatie:

• Communicatiemiddelen: Het kan nuttig zijn om altijd een smartphone, laptop of ander notitiemiddel bij de hand te hebben.
• Gezicht: Gebruik van gebaren of gezichtsuitdrukkingen kan de boodschap verduidelijken.
• Korte zinnen: Begin met korte zinnen of enkele woorden voordat je overgaat op langere zinnen.
• Navragen: Vraag aan de luisteraars of ze je goed begrijpen.
• Spreken: Spreek langzaam en duidelijk en neem regelmatig pauzes. Bij vermoeidheid kan de spraak minder duidelijk zijn, dus houd gesprekken kort.
• Andere technieken: Als verbaal communiceren moeilijk is, probeer dan alternatieven zoals aanwijzen, gebaren of schrijf de boodschap op.

Tips voor de luisteraar

Luisteraars kunnen de communicatie vergemakkelijken door:

• Achtergrondgeluiden en afleidingen te minimaliseren
• De spreker te volgen en goed te kijken
• Vragen of het gepast is om een zin af te maken, afhankelijk van de voorkeur van de patiënt
• Te laten weten welke informatie begrepen is, zodat de patiënt niet alles hoeft te herhalen
• Ja- en nee-vragen te stellen of te vragen of de boodschap opgeschreven kan worden als de boodschap niet begrepen wordt

Prognose van de aandoening

De prognose van dysartrie is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de ernst van de aandoening. De vooruitzichten zijn doorgaans minder gunstig bij neurodegeneratieve aandoeningen, terwijl herstelmogelijkheden beter kunnen zijn bij dysartrie veroorzaakt door een beroerte.

Complicaties van de aandoening

Dysartrie kan leiden tot een verminderde kwaliteit van leven en sociaal isolement voor sommige patiënten. Voor de omgeving kan het moeilijk zijn om met een patiënt met dysartrie om te gaan, wat kan resulteren in communicatieve en sociale uitdagingen.

Preventie van spraakstoornis

Hoewel dysartrie vaak voortkomt uit neurologische aandoeningen die moeilijk te voorkomen zijn, zijn er enkele algemene maatregelen die kunnen bijdragen aan het verminderen van het risico op het ontwikkelen van aandoeningen die dysartrie kunnen veroorzaken:

• Gezonde levensstijl: Het handhaven van een gezonde levensstijl, inclusief een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging, kan helpen om algemene gezondheid te bevorderen en mogelijk sommige risicofactoren te verminderen.
• Vermijden van alcohol en drugs: Overmatig alcoholgebruik en drugs kunnen schadelijk zijn voor het zenuwstelsel en bijdragen aan neurologische aandoeningen. Het vermijden of matigen van deze stoffen kan helpen om het risico op dysartrie te verminderen.
• Vroegtijdige behandeling van ziekten: Het tijdig behandelen van aandoeningen zoals hoge bloeddruk, diabetes en andere chronische ziekten kan helpen om complicaties te voorkomen die kunnen leiden tot dysartrie.
• Regelmatige medische controles: Regelmatige medische controles kunnen helpen bij de vroege opsporing en behandeling van aandoeningen die het risico op dysartrie verhogen, zoals beroertes of hersentumoren.
• Veiligheid bij activiteiten: Het nemen van veiligheidsmaatregelen bij risicovolle activiteiten kan helpen om trauma's aan het hoofd of de nek te voorkomen, die dysartrie kunnen veroorzaken.
• Preventie van infecties: Het naleven van goede hygiënepraktijken en het nemen van vaccinaties kan helpen om infecties te voorkomen die mogelijk neurologische schade kunnen veroorzaken.

Deze maatregelen kunnen helpen om het risico op dysartrie te verlagen, hoewel ze niet altijd alle risicofactoren kunnen uitsluiten.