Ziekte van Darier: Symptomen aan huid, nagels & slijmvliezen

De ziekte van Darier is een zeldzame genetische aandoening waarbij diverse huidafwijkingen optreden, zoals irriterende vettige korstjes op de huid. Ook verschijnen nagelveranderingen en soms letsels aan slijmvliezen. De ziekte ontstaat door een genetische wijziging. Diverse ondersteunende behandelingen verlichten de klachten. De aandoening kent verder een verschillend verloop, maar is doorgaans chronisch. Door de aanwezige huidletsels ontwikkelt de patiënt vaak bijkomende infecties. Ook ontstaan soms nog nagelcomplicaties. De ziekte werd voor het eerst in de medische literatuur gemeld door Darier en White in 1889.

• Synoniemen van ziekte van Darier
• Epidemiologie van aandoening
• Oorzaken: Genetische wijziging
• Risicofactoren
• Symptomen aan huid, nagels en slijmvliezen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Omgevingsfactoren vermijden
• Ongemak verlichten
• Geneesmiddelen
• Complicaties behandelen
• Prognose
• Kwaliteit van leven
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen van ziekte van Darier

Synoniemen voor de ziekte van Darier zijn:

• dyskeratosis follicularis
• keratosis follicularis
• ziekte van Darier-White

Epidemiologie van aandoening

De ziekte van Darier komt wereldwijd voor. De prevalentie bedraagt 1 op 30.000 inwoners in Schotland tot 1 op 100.000 inwoners in Denemarken. In Nederland zijn 1 op de 60.000 mensen aangetast. De aandoening is veel minder aanwezig in Singapore. Meestal starten de symptomen bij patiënten tussen zes en twintig jaar oud, maar de aandoening komt ook voor bij jongere en ook (veel) oudere patiënten. Beide geslachten en alle rassen of etnische groepen zijn even vaak aangetast.

Oorzaken: Genetische wijziging

De ziekte van Darier is een erfelijke aandoening die het gevolg is van een genmutatie (genetische wijziging), meer bepaald van het ATP2A2-gen op chromosoom 12q23-24.1. Door de genetische wijziging blijven de cellen minder goed aan elkaar plakken en verdikt de bovenste huidlaag (hoornlaag). De aandoening heeft een autosomaal overervingspatroon. Dit houdt in dat elk kind van een getroffen volwassene 50% kans heeft om de aandoening te erven. Wel heeft niet elke persoon met deze genmutatie symptomen van de ziekte. De aandoening resulteert bij 47% van de patiënten uit een nieuwe mutatie zonder dat reeds eerder familieleden aangetast zijn.

Risicofactoren

Aandoeningen

Bacteriële infecties, virale infecties (verkoudheid, herpes simplex-infectie zoals eczema herpeticum) en schimmelinfecties (spruw) komen vaak voor bij patiënten met de ziekte van Darier. De infecties veroorzaken meestal pijn. Daarenboven ontwikkelen zich vaak bijkomende blaasjes op de huid wanneer de patiënt kampt met een infectie. De meeste patiënten met de ziekte van Darier hebben echter geen andere medische problemen.

Omgevingsfactoren

De ziekte van Darier is vaak erger in de zomer door de verhoogde hitte, meer zweten, meer vocht en de langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht. Sommige vrouwen met de ziekte van Darier hebben premenstruele opflakkeringen. Stress en wrijving veroorzaken soms ook opflakkeringen. Verder is het gebruik van orale (via de mond ingenomen) corticosteroïden een andere uitlokkende factor.

Symptomen aan huid, nagels en slijmvliezen

Bij de ziekte van Darier treden zichtbare huidveranderingen op die variabel zijn per persoon qua presentatie maar ook qua ernst. De patiënt ervaart afwijkingen aan de huid, de nagels en de slijmvliezen.

Huid

De patiënt ontwikkelt symptomen op ‘vettige’ lichaamsdelen zoals de hoofdhuid, het gezicht, de nek, de borst, de rug, de oksels, de liezen en onder de borsten. Op deze gebieden ontstaan diverse kleine geelbruine of huidkleurige stevige, dikke vettige knobbeltjes. Deze smelten soms samen tot een verhoogde, platte of wratachtige massa die schilfert, stinkt, jeukt, geïrriteerd is en vervelend aanvoelt. Ook ontstaan soms andere huidveranderingen zoals kleine inzinkingen in de huid van de handpalmen en voetzolen en kleine knobbeltjes op de handrug. Een plotseling begin van pijn of blaarvorming vereist een bezoek aan de arts voor verder onderzoek. De arts schrijft dan antibiotica, antimycotica (middelen tegen schimmelinfecties) of antivirale geneesmiddelen voor.

Nagels

Ook komen nagelafwijkingen tot stand zoals een v-vormige inkeping (groefjes) aan het einde van de nagel, verticale rode strepen op de nagel en verticale witte strepen op de nagel (leukonychie). De nagelveranderingen komen het vaakst tot uiting aan de handen, maar soms zijn ook de voeten getroffen.

Slijmvliezen

Mucosale laesies komen voor bij ongeveer 15% van de patiënten. De patiënt heeft witte papels (bultjes) met een centrale inzinking in de mond, maar soms komen ze ook voor op de anogenitale mucosa. Soms tasten de mondletsels de speekselklieren aan en veroorzaken ze een obstructie (verstopping). De speekselophoping gaat mogelijk gepaard met pijn (bij het eten) en leidt soms tot een abces.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De arts bekijkt de aanwezige huidafwijkingen en bevraagt de patiënt over zijn medische geschiedenis en de familiale geschiedenis van huidproblemen. Meestal wijst deze informatie reeds op de aanwezigheid van de erfelijke huidziekte. Een huidbiopsie is echter nodig om de diagnose van de ziekte van Darier te bevestigen.

Differentiële diagnose

Volgende aandoeningen hebben een gelijkaardig klinisch beeld als de ziekte van Darier en kunnen de arts uitsluiten met behulp van een huidbiopsie:

• acrokeratosis verruciformis van Hopf
• familiale goedaardige pemphigus (ziekte van Hailey-Hailey)
• pemphigus
• seborreïsche dermatitis (huidziekte met hoofdroos en rode huid)
• voorbijgaande acantholytische dermatose
• ziekte van Grover (huidziekte met jeukende bultjes op de romp)

Behandeling

Voor de ziekte van Darier bestaat geen effectief bewezen behandeling. De behandeling is gericht op het verlichten van de symptomen, het behandelen van complicaties zoals infecties en het verbeteren van de kwaliteit van leven.

Omgevingsfactoren vermijden

De patiënt vermijdt indien mogelijk uitlokkende factoren. Hij beschermt zich voldoende tegen de zon, vermijdt overmatige hitte en draagt losse, koele katoenen kleding.

Ongemak verlichten

Zeepvervangers, vochtinbrengende crèmes en crèmes die ureum of melkzuur bevatten, zijn inzetbaar in aanvulling op lokale vitamine A-crèmes. Af en toe veroorzaken deze crèmes echter ook irritatie. Topische (op de huid aangebrachte) steroïde en antibiotische crèmes verminderen ook ontsteking en jeuk. Soms helpt fototherapie (lichttherapie), waarbij een patiënt UV-licht krijgt in een speciale kamer met een speciaal licht.

Geneesmiddelen

Indien lokale therapieën onvoldoende resultaat bieden, kan de arts orale (via de mond ingenomen) vitamine A-derivaten voorschrijven zoals acitretine of isotretineïne. Bij de behandeling met orale retinoïden moeten echter eventuele bijwerkingen zoals droge lippen, jeuk, hoest, vermoeidheid en andere aandachtspunten in de gaten gehouden worden. Als deze geneesmiddelen niet voldoende helpen, kan de arts andere systemische therapieën overwegen, zoals immunosuppressiva.

Complicaties behandelen

Infecties en ontstekingen worden behandeld met passende geneesmiddelen en therapieën. Regelmatige controle door de arts is belangrijk voor een goede monitoring en behandeling van eventuele complicaties.

Prognose

De ziekte van Darier is chronisch en de symptomen kunnen variëren van mild tot ernstig. De aandoening heeft een variabele prognose. Het verloop is vaak onvoorspelbaar met opflakkeringen en periodes van verbetering. De patiënt ervaart vaak een vermindering van de symptomen met leeftijd.

Kwaliteit van leven

Met een gepaste behandeling kunnen de symptomen beheerst worden, maar volledige genezing is niet mogelijk. Het is belangrijk dat de patiënt samenwerkt met de arts om de beste behandelingsopties te vinden en de symptomen te beheersen.

Complicaties

De ziekte van Darier kan leiden tot verschillende complicaties:

• Secundaire infecties van de huid door krabben en beschadigingen van de huid
• Ontsteking van de slijmvliezen in de mond of anogenitale gebieden
• Kalkafzettingen in de huid bij langdurige blootstelling aan UV-licht
• Psychologische impact door het uiterlijk van de huidletsel en beperkingen in de sociale interactie

Preventie

Aangezien de ziekte van Darier genetisch is, is er geen manier om de aandoening te voorkomen. Wel kunnen enkele maatregelen de symptomen helpen verminderen:

• Voorkom blootstelling aan de zon en gebruik zonnebrandmiddelen
• Gebruik hydraterende crèmes om de huid te verzorgen
• Kies voor een gezonde levensstijl en vermijd stressvolle situaties die de symptomen kunnen verergeren
• Regelmatige opvolging en overleg met een dermatoloog voor het aanpassen van de behandeling indien nodig