Wimpers: Functie, aandoeningen en wimpertransplantatie

Wimpers beschermen de ogen. Tal van wimperaandoeningen zijn mogelijk. Soms treden hierbij eveneens klachten op aan de ogen en het gezichtsvermogen. De wimpers vallen hierbij bijvoorbeeld (gedeeltelijk) uit, maar ook irritatie en pijn behoren tot de mogelijke symptomen. In een aantal omstandigheden is een medische behandeling niet nodig omdat het probleem vanzelf verdwijnt, maar vaak is een combinatie van behandelingen vereist waaronder medicatie, gedragstherapie, cognitieve therapie en in ernstige gevallen zelfs een transplantatie. Bij alle wimperaandoeningen geldt dat ooghygiëne heel belangrijk is om infecties en andere oog-, huid- en wimperproblemen te voorkomen.

• Functie van wimpers
• Wimpers op de oogleden
• Cyclus van wimpergroei
• Aandoeningen met problemen aan wimpers
• Blefaritis
• Demodex folliculorum (haarzakjesmijt)
• Krabluizen
• Madarose
• Strontje
• Trichiasis
• Trichofagie
• Trichotillomanie
• Wimpertransplantatie

Functie van wimpers

Wimpers bevinden zich op de boven- en onderoogleden. Elk ooglid heeft drie tot vijf lagen wimpers in een rij. Wimpers bieden een beschermende functie voor de ogen. Ze zijn verankerd aan het ooglid door een wortel, wat gemeenschappelijk is met het haar op de hoofdhuid. Wanneer stofdeeltjes of een vreemd voorwerp in de ogen willen binnendringen, komen kleine spieren in de oogleden in actie door met een automatische reflex de ogen te sluiten. Telkens als de ogen knipperen, sluiten de wimpers als het ware de toegang tot de ogen af. Daarbij vindt bij elke knipoog een bevochtiging van de ogen plaats, waardoor deze nat en gezond blijven en geen droge ogen tot stand komen.

Wimpers op de oogleden

Onderste ooglid
De wimpers van het onderste ooglid zijn korter dan deze van het bovenste ooglid. De wimpers van het onderste ooglid zijn kleiner dan deze van het bovenste ooglid, en buigen naar beneden. Het onderste ooglid heeft een rij van zestig tot tachtig wimpers.

Bovenste ooglid
De wimpers van het bovenste ooglid bereiken een lengte van gemiddeld acht millimeter en buigen een beetje naar boven. Het bovenste ooglid telt circa zeventig tot honderdvijftig wimpers. Deze gebogen vorm van beide rijen wimpers helpt om zweet en vreemde deeltjes uit de ogen te laten vallen.

Cyclus van wimpergroei

Wimpers, die samengesteld zijn uit menselijke haren, bestaan voor circa tien procent aan water en voor negentig procent aan eiwitten zoals keratocyten en melanocyten die zorgen voor de wimperkleur. De voeding van de wimpers gebeurt door follikels onder de huid. De groei van de wimpers bestaat in drie fasen. Eerst ontstaat een groeiende fase die ongeveer 45 dagen aanhoudt. Vervolgens volgt een declinatiefase, waarbij de groei stopt gedurende drie weken. Daarna volgt de laatste fase van twee weken, een rustpauze waarbij de haren uitvallen. Daarna start een nieuwe cyclus en wordt opnieuw wimperhaar aangemaakt. Wanneer een wimper is uitgevallen of uitgetrokken, duurt het gemiddeld twee maanden voordat een nieuwe wimper aangemaakt is.

Aandoeningen met problemen aan wimpers

Blefaritis

Bij blefaritis ontstaat een chronische ontsteking van de oogleden, meer bepaald van de randen van de oogleden (ooglidranden). Meestal is dit het gevolg van en infectie door bacteriën (zoals stafylokken-bacteriën), een virus (herpesvirus), een schimmel of andere infectieuze organismen. Ook seborree (ziekelijk verhoogde afscheiding van het huidsmeer (sebum) vermengd met schilfers of schubjes van de opperhuid), een trauma (plukken, wrijven, slechte toegepaste extensies) of een allergie (meer bepaald voor cosmetica rond de ogen) veroorzaken mogelijk deze ooglidrandontsteking waarbij de wimpers eveneens zijn aangetast. De behandeling van blefaritis bestaat uit een goede oogreiniging, warmtekompressen en antibiotica. Ervaart de patiënt droge ogen door blefaritis, dan zet de arts kunsttranen in. Behandelde patiënten hebben bij dit type ooginfectie een uitstekende prognose.

Demodex folliculorum (haarzakjesmijt)

Demodex folliculorum (haarzakjesmijt) is een parasitaire aandoening veroorzaakt door parasieten (gezichtsmijten) die in de wimperfollikels leven. Ze eten sebaceuze (talg) afscheidingen en dode cellen. Ze reproduceren zich voort in de follikel. Deze gezichtsmijten hebben een lengte van 0,1 tot 0,4 mm en zijn in staat om de oogleden te irriteren. Hierop ontstaan dan rode bultjes, puskopjes en zwellingen. Mogelijk brengt dit eveneens een oogbindvliesontsteking (conjunctivitis) met zich mee. De arts zet antimijt-crèmes in waarin een insecticide zit. Heeft de patiënt een ooginfectie, dan schrijft de arts antibiotica voor. Daarnaast is een goede oogreiniging en ooghygiëne nodig.

Krabluizen

Krabluizen zijn parasitaire insecten die vaak het schaamgebied irriteren en dan gekend zijn als ‘schaamluizen’. Maar ze zijn eveneens in staat om de wimpers te irriteren. Ze gebruiken menselijk bloed als voedsel. De behandeling met Permethrin en Pyrethrins is moeilijk. Patiënten met wimperluizen moeten de wimperharen twee keer per dag gedurende tien dagen insmeren met vaseline. Daarna moet de patiënt de neten of luizen met de hand (vingernagel) of een pincet verwijderen.

Madarose

Bij madarose (madarosis) verliest de patiënt de wimpers en/of de wenkbrauwen. Wanneer sprake is van het verlies van wimpers, wordt dit aangeduid als ‘ciliaire madarose’. Meestal ontstaat deze aandoening door een ontsteking (blefaritis), alopecia (haaruitval), tumoren, endocriene aandoeningen, aangeboren afwijkingen, de menopauze, medicatie en toxines (gifstoffen) of onjuist toegepaste make-up of extensies. Irritatie aan de oogleden, ooginfecties, allergische reacties en rode en ontstoken oogleden (blefaritis) zijn enkele symptomen van madarose. Verder vallen enkele of alle wimpers op een traag tempo uit. Erg veel aandoeningen of omgevingsfactoren leiden mogelijk tot madarose, en daarom moet de arts zich concentreren op het behandelen van de onderliggende oorzaak. De wimperaandoening verbergen is eveneens een behandelingsoptie. Verder zijn sommige patiënten geholpen met natuurlijke behandelingen zoals bepaalde oliën. De patiënt doet er steeds goed aan om eerst de (oog)arts te raadplegen alvorens deze natuurlijke behandelingen toe te passen daar mogelijk sprake is van een (ernstig) onderliggend probleem.

Strontje

Een hordeolum is een ander woord voor een strontje. Hierbij ontstaat een pijnlijk bultje in of op het ooglid. Dit is het gevolg van een infectie van de talgklieren aan de basis van de wimpers of een infectie van de zweetklieren. Het is geen chronische aandoening. De klachten verdwijnen meestal binnen de week zonder behandeling, of na vier dagen na een antibioticakuur.

Trichiasis

Bij trichiasis staan de wimperharen in een omgekeerde positie, waardoor ze naar de oogbol wijzen en ook in die richting groeien. Trichiasis resulteert uit infecties, ontstekingen, auto-immuunaandoeningen, aangeboren afwijkingen en een trauma (brandwonden of verwondingen). Fotofobie (lichtschuwheid), cornea-abrasie (hoornvlieslittekens), rode ogen, tranende ogen en een hoornvlieszweer zijn mogelijke symptomen van deze ziekte. Wanneer één of maar enkele wimpers in de foute richting groeien, volstaat een eenvoudige behandeling waarbij de arts de wimper(s) met een pincet verwijdert. Wanneer het probleem ernstiger is, is elektrolyse (elektriciteit om groeibasis van wimpers en haarfollikels verwijderen) of cryotherapie verwijdering van wimpers via bevriezing) inzetbaar.

Trichofagie

Ongeveer 15% van de trichotillomaniepatiënten eten de eigen haren op, waaronder deze van de wimpers. Deze ernstige psychologische aandoening veroorzaakt mogelijk het volledig verlies van wimpers en ernstige spijsverteringsproblemen. Hierbij is mogelijk een operatie nodig om de haarbal in de maag te verwijderen.

Trichotillomanie

Trichotillomanie is een psychologische aandoening waarbij de patiënt de onweerstaanbare, obsessieve drang voelt om het hoofdhaar uit te trekken. Dit resulteert in haaruitval (alopecia) en huidschade. Soms trekt de patiënt eveneens de wimperharen uit. De chronische aandoening is erg moeilijk te behandelen. De behandeling bestaat uit medicatie, hypnose, gedragstherapie en/of cognitieve therapie.

Wimpertransplantatie

In 2009 vond voor het eerst een veilige en succesvolle wimpertransplantatie plaats in het Verenigd Koninkrijk. Dit loste bij een patiënt de problemen op die geassocieerd waren met madarose veroorzaakt door een trichotillomanie. De operatie duurde ongeveer vier uur en werd uitgevoerd met lokale verdoving. Eerst voerden de chirurgen een haartransplantatie van de achterkant van het hoofd uit. Daarna dissecteerden (losprepareren van weefsels) ze deze haren onder een microscoop. Vervolgens plaatsten ze deze haren via kleine incisies in het ooglid. Deze chirurgische ingreep is nuttig voor patiënten met alopecia, trichotillomanie of haaruitval door chemotherapie. Meestal verdikken de getransplanteerde wimpers binnen de vier tot zes maanden nadat de operatie is uitgevoerd. Het is wel belangrijk dat de patiënt hierbij stijl, niet krullend haar heeft. De tijdsduur van deze wimpertransplantatie duurt voor twee wimpers vijf tot zeven uur. Soms is nog een vervolgbehandeling nodig. Deze getransplanteerde wimperharen groeien waardoor regelmatig trimmen nodig is. Bovendien krullen de wimperharen niet waardoor de patiënt de wimpers af en toe moet laten krullen. Wel is de transplantatie een oplossing om weer natuurlijk wimperhaar te krijgen.

Lees verder

• Oogaandoeningen: Bekende, onbekende en zeldzame oogaandoeningen (special)
• Madarose: Verlies van wenkbrauwen en/of wimpers
• Wimperluizen (phthiriasis palpebrarum): Jeukende oogleden
• Trichiasis: Naar binnen gekeerde oogharen
• Trichotillomanie: Terugkerende drang om haren uit te trekken
• Blefaritis: Ontsteking van de ooglidranden