Wimperluizen (phthiriasis palpebrarum): Jeukende oogleden

Phthiriasis palpebrarum (ook bekend als phthiriasis ciliaris of ciliaire phthiriasis) is een zeldzame aandoening waarbij schaamluizen (Phthirus pubis) de wimpers aantasten. Dit kan leiden tot jeukende oogleden en andere symptomen. De diagnose wordt soms verwisseld met eczeem of blefaritis (ooglidrandontsteking). Er zijn verschillende behandelingsopties beschikbaar om de wimperluizen te verlammen, vernietigen of verwijderen.

• Epidemiologie van wimperluizen
• Oorzaken: Meestal door schaamluizen
• Kenmerken
• Overdracht
• Symptomen: Jeukende oogleden
• Ogen en oogleden
• Andere symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoek
• Behandeling van wimperluizen
• Opvolging
• Ondersteunende maatregelen
• Prognose van phthiriasis palpebrarum
• Complicaties van phthiriasis palpebrarum
• Secundaire bacteriële infecties
• Conjunctivitis en andere ooginfecties
• Chronische irritatie en ontsteking
• Impact op de gezichtsvermoeide scherpte
• Preventie van phthiriasis palpebrarum

Epidemiologie van wimperluizen

De exacte prevalentie van phthiriasis palpebrarum is anno augustus 2024 onbekend. De prevalentie van schaamluizen (Phthirus pubis), die verantwoordelijk kunnen zijn voor wimperluizen, varieert naar schatting van 2% tot meer dan 10% van de wereldbevolking. Slechte hygiëne en overbevolking zijn risicofactoren voor schaamluisinfecties. Wimperluizen komen vooral voor bij kinderen en zeer sporadisch bij baby’s.

Oorzaken: Meestal door schaamluizen

Kenmerken

Phthirus pubis is een insect dat behoort tot de familie Pthiridae en het geslacht Pthirus. Volwassen schaamluizen zijn maximaal 2 mm lang en zijn kleiner dan hoofdluizen (Pediculus capitis). Mannetjes zijn kleiner dan vrouwtjes en beide zijn kleiner dan lichaamsluizen (Pediculus corporis). Phthirus pubis heeft een krabachtig uiterlijk met stevige tweede en derde paar poten, die grote klauwen hebben waarmee de parasiet zich aan het haar kan vasthechten. Deze luizen besmetten voornamelijk schaamhaar, maar kunnen zich ook verspreiden naar andere behaarde gebieden zoals de buik, dijen, borst, oksels, baard, wenkbrauwen en wimpers. Phthirus pubis voedt zich maximaal vijf keer per dag met bloed en leeft niet langer dan 24 tot 48 uur zonder menselijke gastheer. Vrouwelijke luizen leggen gemiddeld drie neten per dag, die na zeven tot tien dagen uitkomen.

Overdracht

De besmetting met Phthirus pubis vindt voornamelijk plaats door geslachtsgemeenschap of door direct contact met een besmette persoon. De overdracht van schaamluizen naar de wimpers kan plaatsvinden door contact met aangetaste lichaamsbeharing of via seksuele interacties. Indirecte overdracht via kleding of handdoeken is minder gebruikelijk.

Symptomen: Jeukende oogleden

Ogen en oogleden

Bij phthiriasis palpebrarum zijn meestal beide ogen aangetast, waarbij de bovenste oogleden het vaakst worden getroffen. De aandoening gaat voornamelijk gepaard met jeukende oogleden, veroorzaakt door een allergische reactie op het speeksel van de luizen. Minder vaak komen een zanderig gevoel, branderigheid en pijn voor. De gezichtsvermoeide scherpte wordt meestal niet aangetast. Roodheid en/of zwelling van de oogleden, oogpijn, conjunctivitis (oogbindvliesontsteking), rode ogen, tranende ogen, aan elkaar plakkende wimpers, dikkere wimpers en kleine bruine of zwarte vlekjes aan de basis van de wimpers zijn vaak voorkomende symptomen. Kleine bruinachtige korrels op de wimpers duiden op de ontlasting van de luizen.

Andere symptomen

Jeuk kan ook optreden op andere behaarde lichaamsdelen zoals het schaamhaar, de oksels en de wenkbrauwen. Gezwollen lymfeklieren in het gebied rondom de oren kunnen ook voorkomen, vooral als er sprake is van een secundaire bacteriële infectie door de parasietenbeten.

Alarmsymptomen

Wimperluizen, ook bekend als Demodex-lijm, zijn microscopisch kleine parasieten die zich in de haarzakjes van de wimpers en andere delen van het gezicht kunnen nestelen. Hoewel wimperluizen meestal geen ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken, kunnen ze ongemak en verschillende symptomen met zich meebrengen. Het is belangrijk om de alarmsymptomen te herkennen, zodat tijdig medische hulp kan worden ingeschakeld.

Jeuk en irritatie
Een van de meest voorkomende symptomen van wimperluizen is jeuk en irritatie van de oogleden en wimpers. De jeuk kan mild tot ernstig zijn en kan leiden tot ongemak en het verlangen om aan de ogen te krabben. Dit kan de symptomen verergeren en de huid irriteren.

Roodheid van de oogleden
Roodheid of ontsteking van de oogleden kan optreden als gevolg van de irritatie veroorzaakt door wimperluizen. Dit kan zich uiten als een vlekkerige of gelijkmatige roodheid rondom de wimpers en kan gepaard gaan met zwelling. Als de roodheid aanhoudt of verergert, is het belangrijk om een arts te raadplegen.

Oogafscheiding
Wimperluizen kunnen leiden tot een verhoogde oogafscheiding, die zich kan presenteren als waterige of slijmerige afscheiding. Dit kan ongemak veroorzaken en de ogen kunnen aanvoelen alsof ze zand of een vreemd voorwerp bevatten. Het is belangrijk om dit symptoom serieus te nemen, vooral als de afscheiding aanhoudt of gepaard gaat met andere symptomen.

Verlies van wimpers
In sommige gevallen kunnen wimperluizen leiden tot het uitvallen van wimpers. Dit kan te wijten zijn aan de schade die de parasieten aanrichten aan de haarzakjes. Het verlies van wimpers kan esthetische zorgen met zich meebrengen en kan ook wijzen op een ernstigere infectie. Als je merkt dat je wimpers uitvallen, is het verstandig om een oogarts te raadplegen.

Droge of schilferige huid
De huid rond de ogen kan droog of schilferig worden door de aanwezigheid van wimperluizen. Dit kan leiden tot schilfers of schilferige plekken op de oogleden, wat verder ongemak kan veroorzaken. Een droge huid kan ook de symptomen verergeren en leiden tot irritatie. Het is belangrijk om een dermatoloog te raadplegen als deze symptomen aanhouden.

Hoofdpijn of oogpijn
In sommige gevallen kunnen wimperluizen leiden tot hoofdpijn of pijn rondom de ogen. Dit kan het gevolg zijn van constante irritatie of spanning in de oogspieren door het ongemak. Als je last hebt van aanhoudende hoofdpijn of pijn rond de ogen, is het belangrijk om dit met een zorgverlener te bespreken.

Verminderd gezichtsvermogen
Hoewel dit een zeldzaam symptoom is, kunnen ernstige gevallen van wimperluizen leiden tot veranderingen in het gezichtsvermogen. Dit kan optreden als gevolg van infecties of ontstekingen die de ogen aantasten. Als je veranderingen in je gezichtsvermogen opmerkt, zoals wazig zien of het zien van vlekken, is onmiddellijke medische hulp noodzakelijk.

Diagnose en onderzoek

Diagnostisch onderzoek
De arts gebruikt vaak een spleetlamponderzoek om de wimpers te inspecteren. Luizen verschijnen als bewegende en semi-transparante structuren. Het aantal luizen kan variëren van één tot tientallen. Voor een definitieve diagnose kan de arts materiaal uit de oogleden verwijderen en onder de microscoop onderzoeken om de aanwezigheid van luizen en neten te bevestigen. Het microscopisch onderzoek onthult de typische morfologie van Phthirus pubis. Aangezien seksuele activiteit phthiriasis palpebrarum kan veroorzaken, is het belangrijk om te screenen op andere seksueel overdraagbare aandoeningen. Bij kinderen moet de arts seksueel misbruik uitsluiten; meestal is handmatige besmetting via besmet haar van ouders de meest waarschijnlijke oorzaak.

Differentiële diagnose
De diagnose kan moeilijk zijn vanwege de kleine omvang en doorschijnende eigenschap van de parasiet en neten. Differentiële diagnoses voor wimperluizen omvatten seborreïsche blefaritis (met talgafzetting die symptomen van phthiriasis nabootst), ooglideczeem (inclusief atopische dermatitis), stafylokokken blefaritis, rosacea blefaritis en demodicose. Ook een ooglidinfectie door larven van een teek kan een vergelijkbaar klinisch beeld vertonen als phthiriasis palpebrarum.

Behandeling van wimperluizen

Er zijn verschillende behandelingsopties beschikbaar om wimperluizen te verlammen, vernietigen en verwijderen. Het knippen van de wimpers kan als een radicale techniek worden beschouwd. Het verwijderen van luizen en neten met een forceps kan moeilijk zijn, vooral bij kinderen. Botulinumtoxine A (botox) kan worden aangebracht met een wattenstaafje op de wimpers om de luizen te verlammen en het verwijderen te vergemakkelijken. Andere lokale behandelingen kunnen ook effectief zijn. Topische antiparasitaire middelen worden soms voorgeschreven door artsen. Cryotherapie, waarbij de parasieten worden bevroren, kan ook effectief zijn. Sommige artsen gebruiken argon-lasertherapie als een effectieve behandelingsoptie voor wimperluizen, hoewel deze therapie strikte oogbescherming vereist en mogelijk niet op grote schaal beschikbaar is. Een enkele dosis orale ivermectine kan nuttig zijn, hoewel soms een tweede dosis na zeven tot tien dagen nodig is. Deze medicijnen zijn echter niet geschikt voor kinderen jonger dan vijf jaar of met een gewicht van minder dan 15 kilogram, evenals voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven.

Opvolging

Naast de genoemde behandelingen is het belangrijk om bij de behandeling van phthiriasis palpebrarum nauwkeurig op de voortgang te letten. Regelmatige controleafspraken kunnen helpen om te controleren of de behandeling succesvol is en om te voorkomen dat de aandoening terugkeert. Het is ook nuttig om de persoonlijke hygiëne en omgevingshygiëne grondig aan te passen om verdere besmettingen te voorkomen.

Ondersteunende maatregelen

In aanvulling op medische behandelingen kunnen aanvullende maatregelen zoals het schoonmaken van omgevingen en persoonlijke spullen nuttig zijn. Het regelmatig wassen van beddengoed en kleding met hoge temperaturen, evenals het desinfecteren van persoonlijke verzorgingsitems zoals borstels en make-up, kan bijdragen aan het voorkomen van herbesmetting.

Prognose van phthiriasis palpebrarum

Phthiriasis palpebrarum heeft over het algemeen een goede prognose als de aandoening tijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld. Zodra de wimperluizen effectief zijn verwijderd of behandeld, verdwijnen de symptomen meestal binnen enkele dagen tot weken. De jeuk en irritatie verminderen vaak snel na de behandeling. Het is belangrijk om de behandeling volledig te volgen en de hygiëne te verbeteren om herbesmetting te voorkomen. In gevallen waar de aandoening tijdig wordt behandeld, zijn er doorgaans geen blijvende effecten of complicaties te verwachten. Bij een adequate behandeling is de prognose meestal uitstekend, met een volledige genezing van de symptomen.

Complicaties van phthiriasis palpebrarum

Hoewel phthiriasis palpebrarum zelden ernstige complicaties met zich meebrengt, kunnen er enkele problemen optreden als de aandoening niet goed wordt behandeld of als er sprake is van bijkomende infecties:

Secundaire bacteriële infecties

De jeuk en irritatie veroorzaakt door de schaamluizen kunnen leiden tot krabben en beschadiging van de huid, wat op zijn beurt secundaire bacteriële infecties kan veroorzaken. Deze infecties kunnen de symptomen verergeren en verdere complicaties met zich meebrengen.

Conjunctivitis en andere ooginfecties

In sommige gevallen kan de aanwezigheid van wimperluizen bijdragen aan de ontwikkeling van conjunctivitis (oogbindvliesontsteking) of andere ooginfecties. Dit kan de ernst van de symptomen verhogen en aanvullende behandeling vereisen.

Chronische irritatie en ontsteking

Langdurige aanwezigheid van wimperluizen kan leiden tot chronische irritatie en ontsteking van de oogleden. Dit kan resulteren in aanhoudende jeuk, roodheid en zwelling, en in zeldzame gevallen kan dit leiden tot permanente schade aan het ooglidweefsel als het niet adequaat wordt behandeld.

Impact op de gezichtsvermoeide scherpte

Hoewel zeldzaam, kan aanhoudende irritatie en ontsteking van de ogen invloed hebben op de gezichtsvermoeide scherpte, vooral als er sprake is van chronische ontstekingen of secundaire infecties die het zicht kunnen beïnvloeden.

Het is cruciaal om phthiriasis palpebrarum tijdig te diagnosticeren en adequaat te behandelen om complicaties te voorkomen. Regelmatige controle en goede persoonlijke hygiëne kunnen bijdragen aan het minimaliseren van risico's en het bevorderen van een snelle genezing.

Preventie van phthiriasis palpebrarum

Om de verspreiding van wimperluizen te voorkomen, moeten alle kleding, beddengoed en handdoeken gedurende minstens 30 minuten op minimaal 50°C worden gewassen en vervolgens maximaal tien minuten worden gedroogd. Het is belangrijk om seksuele contacten en familieleden van een patiënt met wimperluizen te beoordelen op de aanwezigheid van phthiriasis pubis en phthiriasis palpebrarum, en indien nodig een behandeling te starten. Dit helpt herbesmetting te voorkomen.

Lees verder

• Ooglidaandoeningen: Oorzaken van problemen aan oogleden
• Jeukende wenkbrauwen: Oorzaken van jeuk aan wenkbrauw
• Wimpers: Functie, aandoeningen en wimpertransplantatie
• Schaamluizen: Jeuk en huidirritatie in schaamhaar