Wimperluizen (phthiriasis palpebrarum): Jeukende oogleden

Phthiriasis palpebrarum (phthiriasis ciliaris, ciliaire phthiriasis) is een zeldzame aandoening waarbij schaamluizen (krabluizen) de wimpers treffen. Dit veroorzaakt jeukende oogleden maar ook andere symptomen komen tot uiting. De arts diagnosticeert luizen op de wimpers vaak verkeerd en plakt dan de diagnose van eczeem of blefaritis (ooglidrandontsteking) op de symptomen. Diverse opties zijn beschikbaar om de wimperluizen te verlammen, vernietigen of verwijderen.

• Epidemiologie van luizen in wimpers
• Oorzaken: Meestal door schaamluizen
• Kenmerken
• Overdracht
• Symptomen: Jeukende oogleden
• Ogen en oogleden
• Andere symptomen
• Diagnose en onderzoek
• Behandeling van wimperluizen
• Preventie van phthiriasis palpebrarum

Epidemiologie van luizen in wimpers

De exacte prevalentie van phthiriasis palpebrarum is onbekend anno oktober 2020, maar vermoedelijk varieert de prevalentie van Phthiriasis pubis (schaamluizen die verantwoordelijk zijn voor luizen op wimpers) tussen 2% tot meer dan 10% van de wereldbevolking. Een slechte hygiëne en overbevolking zijn risicofactoren voor een schaamluisinfectie. Wimperluizen komen tot slot vooral tot uiting bij kinderen, en zeer sporadisch zelfs bij baby’s.

Oorzaken: Meestal door schaamluizen

Kenmerken

Pthirus pubis (Phthirus pubis) is een insect behorend tot de Pthiridae-familie en het Pthirus-genus. Volwassen schaamluizen zijn maximaal 2 mm lang en hebben een kleinere afmeting dan hoofdluizen. Mannelijke parasieten zijn kleiner dan vrouwtjes en beiden zijn kleiner dan Pediculus-capitis (hoofdluizen) en Pediculus corporis (lichaamsluizen). Pthirus pubis heeft een krabachtig uiterlijk met dikke tweede en derde stellen poten, met grote klauwen waardoor de parasiet zich aan het haar kan hechten. Het besmet voornamelijk schaamhaar. Het kan zich echter verspreiden naar andere behaarde gebieden zoals de buik, de dijen, de borst, het okselgebied, de baard, evenals de wenkbrauwen en de wimpers. Pthirus pubis voedt zich maximaal vijf keer per dag met bloed. De parasiet leeft niet langer dan 24 tot 48 uur wanneer deze verwijderd is van zijn menselijke gastheer. Een vrouwelijke luis legt een gemiddelde van drie neten per dag die zeven tot tien dagen later uitkomen.

Overdracht

De besmetting met Pthirus-pubis vindt voornamelijk plaats door geslachtsgemeenschap of tijdens interacties tussen een besmette ouder en zijn kind. De overdracht van Pthirus-pubis naar de wimpers gebeurt handmatig vanuit de aangetaste lichaamsbeharing naar de wimpers of anders tijdens seksueel contact. Een indirecte overdracht door kleding of handdoeken die besmet zijn met neten komt minder vaak tot stand.

Symptomen: Jeukende oogleden

Ogen en oogleden

Meestal zijn beide ogen getroffen. De bovenste oogleden zijn voorts het vaakst aangetast. Phthiriasis palpebrarum gaat vooral gepaard met jeukende oogleden. Dit is het gevolg van een huidovergevoeligheid voor het speeksel van de luizen. Een zanderig gevoel, een branderig gevoel en pijn komen minder vaak tot stand. De gezichtsscherpte is meestal niet getroffen. Roodheid en/of zwelling van de oogleden, oogpijn, conjunctivitis (oogbindvliesontsteking), rode ogen, tranende ogen, aan elkaar plakkende wimpers, dikkere wimpers en kleine bruine of zwarte vlekjes op de wimperbasis komen eveneens vaak tot stand. Verder zijn kleine bruinachtige korrels op de wimpers zichtbaar, hetgeen duidt op de ontlasting van de luizen.

Andere symptomen

Ook jeuk aan andere haardragende lichaamsdelen komt voor, zoals het schaamhaar, de oksels, de wenkbrauwen, ... Gezwollen lymfeklieren voor het oorgebied komen eveneens voor door wimperluizen, vooral bij een secundaire bacteriële infectie door parasietenbeten.

Diagnose en onderzoek

Diagnostisch onderzoek
De arts onderzoekt de wimpers met behulp van een spleetlamponderzoek. De luizen verschijnen als bewegende en semi-transparante structuren. Het aantal luizen is variabel (één luis voor tientallen). Om de aandoening te bevestigen, verwijdert de arts materiaal uit de oogleden. Hij bekijkt dit materiaal onder de microscoop, hetgeen de parasitaire besmetting bevestigt en de aanwezigheid van de luizen en neten onthult. Daarnaast toont het microscopisch onderzoek de typische morfologie van Pthirus pubis. Verder is een screening naar andere seksueel overdraagbare aandoeningen nodig aangezien seksuele activiteit phthiriasis palpebrarum kan veroorzaken. Een lichamelijk onderzoek en behandeling van geïnfecteerde seksuele partners is aanbevolen. Komt de aandoening tot stand bij een kind, dan moet de arts seksueel misbruik uitsluiten. Meestal echter is een handmatige besmetting door besmet haar van de vader of moeder de meest waarschijnlijke manier van overdracht.

Differentiële diagnose
Deze aandoening diagnosticeert de arts mogelijk verkeerd door de kleine omvang en de doorschijnende eigenschap van de parasiet en de neten, waardoor ze nauwelijks zichtbaar zijn. De differentiële diagnose van wimperluizen omvatten seborreïsche blefaritis (met talgafzetting op de wimpers die phthiriasis nabootsen), ooglideczeem (inclusief atopische dermatitis), stafylokokken blefaritis, rosacea blefaritis en demodicose. Een ooglidinfectie met een larve van een teek bootst ook een soortgelijk klinisch uiterlijk na als phthiriasis palpebrarum.

Behandeling van wimperluizen

Diverse opties zijn mogelijk om de wimperluizen te verlammen, vernietigen en verwijderen. Het knippen van de wimpers is een radicale techniek. Luizen en neten uit de wimpers verwijderen met een forceps is moeilijk bij kinderen. Het gebruik van botulinumtoxine A (botox) aangebracht met een wattenstaafje op de wimpers verlamt de luizen en vergemakkelijkt de fysieke verwijdering. Verder zijn verschillende lokale behandelingen inzetbaar voor de behandeling van phthiriasis palpebrarum. Topische (op de huid toegepaste) antiparasitaire middelen schrijft de arts eveneens soms voor. Cryotherapie (behandeling via bevriezing) vernietigt voorts parasieten. Sommige artsen gebruiken argon-lasertherapie als een effectieve behandeling voor luizen in de wimpers. Dit apparaat vereist echter een strikte oogbescherming en is mogelijk niet op grote schaal verkrijgbaar. Eén enkele dosis orale (via de mond ingenomen) ivermectine is ook bruikbaar, al is soms na zeven tot tien dagen een tweede dosis nodig. Wel zijn deze medicijnen niet geschikt voor kinderen jonger dan vijf jaar en/of met een gewicht van minder dan 15 kilogram, evenals voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven.

Preventie van phthiriasis palpebrarum

Alle kleding, beddengoed, handdoeken enzovoort moet een half uur lang op minimaal 50 C° worden gewassen en vervolgens maximaal tien minuten worden gedroogd om de wimperluizen en neten te verwijderen. Alle seksuele contacten en familieleden van een patiënt met wimperluizen moeten voorts worden beoordeeld op de aanwezigheid van phthiriasis pubis en phthiriasis palpebrarum, en indien nodig is een behandeling nodig. Hierdoor is het mogelijk om een herbesmetting te voorkomen.

Lees verder

• Ooglidaandoeningen: Oorzaken van problemen aan oogleden
• Jeukende wenkbrauwen: Oorzaken van jeuk aan wenkbrauw
• Wimpers: Functie, aandoeningen en wimpertransplantatie
• Schaamluizen: Jeuk en huidirritatie in schaamhaar