Xanthelasma: verwijderen gele cholesterolbultjes rond ogen

Xanthelasma (xanthelasma palpebrarum) zijn cholesterolbultjes bij de ogen. Xanthelasma is een onschuldige, doch ontsierende huidaandoening, waarbij zich duidelijk herkenbare gele, fluweelachtige papels en vlakke plaques voordoen op beide oogleden, zowel op de onder- als bovenoogleden. Het begint als een bultje en het groeit in de loop der maanden uit tot plaques. De oorzaak van deze huidaandoening is niet bekend. Deze vetgezwelletjes worden vaak als cosmetisch storend ervaren. Behandeling kan bestaan uit peeling, electrocoagulatie onder lokale verdoving, CO2-laser behandeling of excisie. Via deze methoden kunnen de gele bultjes effectief verwijderd worden. Er zijn ook methoden om xanthelasma zelf te verwijderen. Hiervan is niet bekend wat de effectiviteit is.

• Wat is xanthelasma palpebrarum?
• Bij wie komt het voor?
• Klachten en symptomen xanthelasma palpebrarum
• Oorzaak xanthelasma palpebrarum
• Onderzoek en diagnose
• Diagnose à vue
• Diagnostische overwegingen
• Behandeling xanthelasma palpebrarum
• Dieet, leefstijl en medicijnen
• Xanthelasma verwijderen
• Xanthelasma zelf verwijderen
• Knoflook
• Ricinusolie
• Appelazijn
• Fenegriek
• Prognose
• Preventie

Wat is xanthelasma palpebrarum?

Xanthelasma (xanthelasma palpebrarum) is een onschadelijke huidaandoening, waarbij zich duidelijk herkenbare gele, fluweelachtige papels en vlakke plaques voordoen op beide oogleden, zowel op de onder- als bovenoogleden. Door de opvallende gele kleur worden ze als cosmetisch storend ervaren. De term ‘xanthelasma’ is een samenvoeging van de Griekse woorden ‘xanthos’ en ‘elasma’, die respectievelijk ‘geel’ en ‘platgeslagen metalen plaat’ betekenen.¹

Bij wie komt het voor?

De aandoening wordt iets vaker gezien bij vrouwen dan bij mannen. Het bultje bestaat uit een ophoping van cholesterol. Bij sommige patiënten worden afwijkingen in de vethuishouding gevonden, maar in veel gevallen ook niet. De meeste mensen ontwikkelen deze aandoening op middelbare leeftijd.

Klachten en symptomen xanthelasma palpebrarum

Xanthelasmata zijn licht verheven tumoren, variërend in grootte van een enkele millimeter tot vrijwel het gehele ooglid. De plekjes zien er geel en fluweelachtig uit en ze zijn vaak symmetrisch op onder- en bovenoogleden verspreid. Ze doen zich voor in de ooglidhuid, vaak op beide oogleden. Ze komen het meest voor rond de nasale ooghoek en van daaruit vindt allengs uitbreiding plaats naar de rest van het ooglid. Ze beginnen als kleine papels of bultjes en in de loop der maanden groeien ze uit tot plaques. De plekjes worden als cosmetisch storend ervaren.

Oorzaak xanthelasma palpebrarum

De oorzaak is niet bekend. Xanthelasma kan geassocieerd worden met hyperlipidemie (een verhoogd vetgehalte in het bloed), maar kan ook bij normaal lipidenspectrum optreden.² Er zijn wel aanwijzingen dat patiënten met xanthelasmata vaker atherosclerose (aderverkalking) hebben.³

Xanthelasma zijn huidafwijkingen die worden veroorzaakt door vetstapeling in macrofagen, een bepaald type cellen van het afweersysteem, maar soms ook in het onderhuids vetweefsel. Dit is een belangrijk verschil met een vetbultje (lipoom), waar het vet ligt opgehoopt in vetcellen.

Onderzoek en diagnose

Diagnose à vue

De diagnose ‘xanthelasma palpebrarum’ is eenvoudig op het oog te stellen. De randen zijn scherp begrensd en de gezwellen hebben een uitgesproken gele kleur. de laesies krimpen niet maar blijven even groot of worden soms iets groter. Voorts wordt bloedonderzoek uitgevoerd om een verhoogd cholesterolgehalte op te sporen.

Diagnostische overwegingen

Bij het stellen van de diagnose 'xanthelasma' zal de arts de volgende aandoeningen in zijn of haar overwegingen meenemen:

• atypische lymfoïde infiltraat;
• diffuse vlakke xanthomen;
• Familiaire dysbètalipoproteïnemie (FD, of type-III hyperlipoproteïnemie), een erfelijke aandoening waarbij het cholesterolmetabolisme gestoord is;
• familiaire hyperchylomicronemie (type-1-hyperlipoproteïnemie of type-2a-hyperlipoproteïnemie);
• familiaire hypertriglyceridemie (type-4-hyperlipoproteïnemie);
• juveniele xanthogranulomata;
• laag HDL-cholesterolgehalte opzichte van LDL-cholesterolgehalte;
• Lipoid proteinosis (ook wel cutaneo-mucous hyalinosis, hyalinosis cutis et mucosae, of ziekte van Urbach-Wiethe genoemd);
• necrobiosis lipoidica, een ongevaarlijke huidafwijking;
• necrobiotische xanthogranuloma, waarbij gelige plaques ontstaan;
• orbitale lipogranuloma;
• ongecontroleerde diabetes met bijbehorende hypertriglyceridemie (verhoogd gehalte van vetten in het bloed);
• primaire systemische amyloïdose;
• sarcoïdose;
• tubereuze xanthomen (stevige gele tot geelrode of oranjekleurige pijnloze knobbels of laesies);
• granulomatose van Wegener;
• ziekte van Erdheim-Chester.

Behandeling xanthelasma palpebrarum

Dieet, leefstijl en medicijnen

Geadviseerd wordt om de vetgehaltes van het bloed te controleren op mogelijk bestaan van lipidemie (verhoogde cholesterol- en vetzuurgehaltes van het bloed). Afwijkingen hierin worden behandeld met dieetadvies en leefstijlveranderingen, eventueel in combinatie met medicamenteuze therapie. Spontane regressie is mogelijk wanneer onderliggende lipidenafwijking adequaat wordt behandeld.

Xanthelasma verwijderen

Mogelijke behandelingen zijn:

• Lokale applicatie trichloorazijnzuur (chemische peeling waarbij het weefsel verschroeit);
• CO2-laser (deze behandelmethode maakt gebruik van een intense lichtstraal om het weefsel te verbranden en te vernietigen);
• Elektrocauterisatie (een methode waarbij het weefsel wordt vernietigd door middel van elektriciteit);
• Excisie (uitsnijden van weefsel).

Xanthelasma zelf verwijderen

Je kunt ook proberen om xanthelasma zelf te verwijderen door diverse huis-tuin-en-keuken-toepassingen. Van onderstaande methoden is de effectiviteit overigens niet bewezen.

Knoflook

De meest populaire thuisbehandeling voor xanthelasma is knoflook. De enzymen in knoflook helpen om de gele bultjes wat af te vlakken. Het eten van knoflook is ook gunstig voor het terugdringen van een hoog cholesterolgehalte. Wat te doen? Snijd een teentje knoflook of plet een paar teentjes knoflook en maak er een pasta van. Smeer dit op het te behandelen gebied en kijk daarbij uit voor je ogen. Dek het daarna af met een gaasje, zodat de knoflook niet in je oog terechtkomt. Laat het gedurende 10 tot 15 minuten zitten en spoel het daarna af met lauw water. Doe dit een paar dagen achterelkaar. Gebruik geen knoflook op je huid gedurende langere tijd. Dit kan de huid beschadigen. Breng ook geen knoflook aan op de huid als je een gevoelige huid hebt.

Ricinusolie

Ricinusolie, castorolie of wonderolie is een plantaardige olie die wordt gebruikt voor diverse huis-tuin-en-keuken-toepassingen, waaronder het verwijderen van xanthelasma. Deze olie doen de laesies krimpen. Ricinusolie werkt het beste bij pas verschenen laesies. Wat te doen? Stop een katoenen bal in koudgeperste, pure ricinusolie. Pas het toe op het getroffen gebied, waarbij je je ogen dicht doet. Masseer het goedje gedurende een paar minuten in. Houd de katoenen bal op zijn plaats met een verband of tape, indien mogelijk. Laat het een nacht zitten en verwijder deze de volgende morgen, waarna je de behandelde plek reinig met lauw water. Herhaal deze behandeling dagelijks totdat je tevreden bent met het resultaat.

Appelazijn

Wanneer een hoog cholesterolgehalte de voornaamste reden is voor de cholesterolafzettingen in de buurt van je ogen, dan is appelazijn precies wat je nodig hebt. Appelazijn helpt het LDL ofwel het slechte cholesterolgehalte in je lichaam, te verminderen. Men 1 eetlepel appelazijn en een beetje ruwe honing in een glas lauwwarm water en drink het tweemaal daags. Je kunt de appelazijn ook toepassen op de laesies. Dompel een katoenen bal in appelazijn en pas het toe op het aangedane gebied. Gebruik een pleister of bandage om de katoenen bal op z’n plaats te houden. Verwijder de katoenen bal na ongeveer 2 uur en spoel het gebied af met lauw water. Doe dit een paar keer per dag. Als je een gevoelige huid hebt, verdun dan de appelazijn met een beetje water voor gebruik. Kijk uit voor je ogen! Doe het op eigen risico.

Fenegriek

Fenegriekzaden zijn ook effectief bij het afvlakken van de storende gezwelletjes. Ze verdwijnen, voornamelijk als gevolg van de cholesterolverlagende eigenschappen van fenegriek. Wat te doen? Week ’s nachts 2 theelepels fenegriekzaad in een glas water. Drink dit mengsel als eerste zodra je wakker wordt, op een lege maag. Het helpt je lichaam om het niveau van het slechte cholesterol te verminderen. Dit moet je dagelijks herhalen. Breng ook het water waarin de fenegriekzaden 's nachts hebben geweekt, aan op het getroffen gebied. Masseer het gebied zachtjes met je vingertoppen, zodat het water diep doordringt in de huid. Dit procedé dagelijks herhalen.

Prognose

De bultjes zelf zijn onschadelijk. De prognose hangt af van de mogelijke aanwezigheid van onderliggende lipidenafwijkingen en het cardiovasculaire risico.

Preventie

Xanthelasma, de gelige vetafzettingen rond de ogen, kan worden voorkomen door levensstijl- en voedingsaanpassingen die gericht zijn op het beheersen van de onderliggende oorzaken, zoals een hoog cholesterolgehalte. Hier zijn enkele preventieve maatregelen:

• Gezonde voeding: Vermijd voedingsmiddelen met veel verzadigde vetten en transvetten. Kies voor een dieet rijk aan groenten, fruit, volkoren granen, magere eiwitten en gezonde vetten zoals die in vis, noten en olijfolie.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Beweging helpt om het cholesterolgehalte te verlagen en draagt bij aan een gezond gewicht, wat de kans op xanthelasma kan verminderen.
• Cholesterolcontrole: Regelmatige controle van je cholesterolgehalte door middel van bloedonderzoek kan helpen om problemen vroegtijdig op te sporen en te behandelen, waardoor de vorming van xanthelasma kan worden voorkomen.
• Stoppen met roken: Roken verhoogt het risico op hart- en vaatziekten en beïnvloedt het cholesterolgehalte negatief. Stoppen met roken kan de gezondheid van je bloedvaten verbeteren en de kans op xanthelasma verminderen.
• Beheer van onderliggende aandoeningen: Zorg voor goede controle van andere risicofactoren zoals diabetes en hoge bloeddruk, aangezien deze aandoeningen bijdragen aan verhoogde cholesterolwaarden en het risico op xanthelasma.

Noten:

1. M.A. Kemler, W. Deenstra en M. Kon: Xanthelasma palpebrarum, Ned Tijdschr Geneeskd. 1996;140:1014-7.
2. Dr. R.I.F. van der Waal, prof. dr. H.A.M. Neumann (red.): Praktische dermatologie - Klinische atlas met 470 afbeeldingen in kleur, Prelum uitgevers, Houten, 2009, p.131.
3. Noël B. Premature atherosclerosis in patients with xanthelasma. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2007 Oct;21(9):1244-8.

Lees verder

• Bultje op ooglid (of bij wimper): oorzaken en symptomen
• Oogaandoeningen: rood oog/rode ogen; jeuk/afscheiding/tranen
• Gerstekorrels in gezicht: witte puntjes rond ogen of neus
• Syringomen: huidkleurige bultjes rond ogen en op wangen
• Vetbult: oorzaak en verwijderen lipoom rug, schouder en hals