Basaalcelcarcinoom: symptomen, oorzaak en behandeling

Het basaalcelcarcinoom is een vorm van huidkanker, die ontstaat uit de cellen van de opperhuid. Er zijn diverse vormen huidkanker. Ongeveer 80% van alle mensen met huidkanker heeft een basaalcelcarcinoom. Personen met een licht huidtype (huidtype 1 of 2) lopen het grootste risico na frequente blootstelling aan de zon een basaalcelcarcinoom te ontwikkelen. Deze vorm van huidkanker komt vooral voor op door de zon beschenen huiddelen, zoals het gezicht, de oren, de hals en de nek. Het basaalcelcarcinoom kan op diverse manieren behandeld worden. Het basaalcelcarcinoom zaait bijna nooit uit. De vooruitzichten voor de meeste mensen met dit type huidkanker zijn dan ook goed. Ofschoon een basaalcelcarcinoom in een vroegtijdig stadium bijna altijd uitstekend is te behandelen, is voorkomen beter dan genezen. Bescherm jezelf goed tegen de zon en inspecteer regelmatig je huid op verdachte afwijkingen.

• Wat is een basaalcelcarcinoom?
• Vorm van huidkanker
• Groeiwijze
• Verschijningsvorm
• Zonlicht
• Hoog risico
• Hoe vaak komt het voor?
• Oorzaken en risicofactoren
• UV-straling
• Huidtype
• Leeftijd, verzwakt immuunsysteem en erfelijkheid
• Basaalcelcarcinoom symptomen
• Complicaties BCC
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek en biopsie
• Differentiaaldiagnose
• Behandeling van een basaalcelcarcinoom
• Electrocoagulatie en curettage
• Chirurgische excisie
• Cryochirurgie (bevriezing)
• Mohs (micrografische) chirurgie
• Radiotherapie (bestraling)
• Fotodynamische therapie
• Chemotherapie
• Immunotherapie
• Doelgerichte therapie
• Prognose en vooruitzichten BCC
• Risico op uitzaaiingen
• Laag-risico en hoog-risico kanker
• Immuunsysteem
• Preventie

Wat is een basaalcelcarcinoom?

Vorm van huidkanker

Het basaalcelcarcinoom (BCC) is een kanker die groeit op delen van de huid die veel zonlicht krijgen. Het is een vorm van huidkanker. Grofweg 80% van alle huidkankerpatiënten heeft een basaalcelcarcinoom. Het is de minst risicovolle vorm van huidkanker. Des te eerder het behandeld wordt, des te beter de prognose.

Groeiwijze

De kans is klein dat deze vorm van kanker uitzaait van je huid naar andere delen van je lichaam, maar het kan dieper de huid ingroeien en de weefsels onder de huid aantasten, zoals botweefsel en kraakbeen. De behandeling wordt moeilijker en de kans op genezing kleiner als het basaalcelcarcinoom groter is en dieper is ingegroeid in andere weefsels.

Verschijningsvorm

De tumoren beginnen als kleine glimmende bobbeltjes, meestal op je neus of andere delen van je gezicht of op het (kale) hoofd. Maar je kunt ze ook krijgen op een ander deel van je lichaam, zoals je romp, benen en armen. Als je een lichte huid hebt, heb je meer kans om deze huidkanker te krijgen.

Zonlicht

Basaalcelcarcinoom groeit meestal heel langzaam en steekt vaak de kop op na vele jaren overmatige blootstelling aan ultraviolette straling (UV-straling), vaak in de vorm van zonlicht. Dit is overigens een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van alle soorten huidkanker. Deze vorm van huidkanker komt vooral voor bij mensen van 45 jaar en ouder. Je kan het ook al krijgen op jongere leeftijd als je blootgesteld bent aan veel zonlicht en/of het frequent gebruik van de zonnebank.

Hoog risico

Basaalcelcarcinomen worden ingedeeld in tumoren met een relatief laag risico en tumoren met een relatief hoog risico. Bij een hoog risico bestaat er een verhoogde kans dat de ziekte terugkeert. De behandeling wordt afgestemd op het risico dat je loopt. Tumoren met een hoog risico zijn:

• sprieterige (als een spinnetje) en micronodulaire (als meerdere bolletjes) tumoren (deze zijn agressiever dan compacte of superficiële, oppervlakkige BCC's);
• tumoren in het gezicht (tumoren die dieper de huid ingroeien wordt vooral gezien in de zogeheten H-zone van het gezicht: rond de ogen, de neus, de bovenlip, de oren en de zijkant van de wangen);
• tumoren groter dan 2 cm; en
• terugkerende basaalcelcarcinomen.

Hoe vaak komt het voor?

Het basaalcelcarcinoom is met 80% de meest voorkomende vorm van huidkanker hier te lande. In ruim 35 jaar is het aantal gevallen per jaar flink toegenomen; in 1973 waren dat er 'slechts' 4.179 BCC's, terwijl er in 2008 ongeveer 28.985 nieuwe diagnosen BCC gesteld zijn. Het aantal gevallen blijft stijgen met ongeveer 8% per jaar.

Oorzaken en risicofactoren

UV-straling

Ultraviolet (UV) straling van de zon of een zonnebank is de belangrijkste oorzaak van een basaalcelcarcinoom. Overmatige blootstelling aan UV-stralen kan na verloop van tijd het DNA in de huidcellen beschadigen. Het DNA bevat de code voor de manier waarop deze cellen groeien. Deze schade aan het DNA kan kanker veroorzaken. Kanker is een kwaadaardige woekering van cellen in het lichaam. Dit proces duurt vele jaren. Toch krijgen steeds meer jongeren huidkanker. Jongeren liggen steeds vaker onder de zonnebank voor een 'lekker bruin kleurtje'.

Huidtype

Personen met een licht huidtype (huidtype I-II) en die snel verbranden en weinig tot niet bruinen na blootstelling aan de zon, hebben een grotere kans om basaalcelcarcinoom te krijgen.

Leeftijd, verzwakt immuunsysteem en erfelijkheid

Het risico om huidkanker te krijgen neemt toe naarmate je ouder wordt. Patiënten met verzwakt afweersysteem als gevolg van een ziekte of door het langdurige gebruik van afweeronderdrukkende medicijnen in verband met een orgaantransplantatie, hebben een hoger risico op basaalcelcarcinoom. Bij grofweg 1 tot 5% van alle mensen met een BCC op jonge leeftijd of met meer basaalcelcarcinomen, speelt erfelijkheid een rol.

Basaalcelcarcinoom symptomen

Een basaalcelcarcinoom is een langzaam groeiende roze, rode, bruine of huidkleurige, wat glanzende, glazige, parelachtige verhevenheid op de huid. Soms zijn er kleine bloedvaatjes zichtbaar. Basaalcelcarcinomen zijn kwetsbaar en kunnen gemakkelijk bloeden na geringe beschadiging. Het gezwelletje gaat op een gegeven ogenblik open in het midden en er ontstaat een niet genezend wondje, een vaak nattig zweertje. Daarop vormt zich korstjes die eraf kan vallen, waarna vaak weer een nieuw korstje vormt. Soms zijn er klachten van jeuk of pijn. Voorkeursplekken van een basaalcelcarcinoom zijn in het gelaat en op het (kale) hoofd.

Complicaties BCC

Een basaalcelcarcinoom zaait zich zelden uit. Het kan zich wel verspreiden naar nabijgelegen weefsels of structuren, waardoor schade ontstaat. Dit is het meest zorgwekkend rond de neus, ogen en oren.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek en biopsie

Om een basaalcelcarcinoom te diagnosticeren, zal de arts de huid onderzoeken. De arts zal de huidafwijking onderzoeken en de rest van je lichaam onderzoeken op eventuele huidafwijkingen. Ook verwijdert de arts een stukje weefsel voor microscopisch onderzoek. Dit wordt een biopsie genoemd. Een patholoog onderzoekt het stukje weefsel onder de microscoop en dit onderzoek zal uitwijzen of je huidkanker hebt en zo ja, welke vorm van huidkanker.

Differentiaaldiagnose

Onder meer de volgende huidaandoeningen kunnen een soortgelijk beeld geven:

• actinische keratose, kleine en opvallend rode, lichtbruine of huidkleurige ruwe plekjes op de huid die niet weggaan;
• angiofibroom, een goedaardig gezwel, opgebouwd uit vaat- en bindweefsel, vaak te zien als bultje op of naast de neus, de kin of in de plooien naast de mond;
• maligne melanoom, een soort huidkanker die kan ontstaan uit een moedervlek;
• melanocytaire naevus, de medische term voor een moedervlek;
• molluscum contagiosum ofwel een waterwratje;
• psoriasis;
• talgklierhyperplasie (vergrote talgklieren);
• plaveiselcelcarcinoom, de op één na meest voorkomende vorm van huidkanker;
• ziekte van Bowen.

Behandeling van een basaalcelcarcinoom

Een aantal behandelingen zijn beschikbaar voor het basaalcelcarcinoom. De keuze voor een behandeling hangt af van meerdere factoren, zoals het type, de locatie en de ernst van de tumor. Veelgebruikte behandelingen zijn:

Electrocoagulatie en curettage

Deze behandeling vindt plaats onder plaatselijke verdoving en is geschikt voor oppervlakkig groeiende basaalcelcarcinomen. Met een speciaal instrument (curette) wordt de tumor weggekrabd (curettage) en vervolgens dichtgeschroeid (coagulatie). Er ontstaat een korst die er na een aantal weken afvalt.

Chirurgische excisie

Bij deze procedure snijdt de arts het kankerweefsel en een omringende marge van gezonde huid weg, om er zeker van te zijn dat hij alle tumor verwijdert. In sommige gevallen kan een brede excisie worden toegepast, waarbij extra van de normale huid rondom de kanker wordt weggesneden. Dit doet men bij grotere tumoren en/of tumoren met een groeiwijze met hoog risico (de sprieterige of micronodulaire). Soms moet er huidreconstructie plaatsvinden door een (plastisch) chirurg door middel van huidtransplantatie of huidtranspositie.

Cryochirurgie (bevriezing)

Het gaat hierbij om het doden van kankercellen door ze te bevriezen met vloeibare stikstof (cryochirurgie). Het is nuttig voor kankers die zeer oppervlakkig zijn en niet diep tot in de huid zijn doorgedrongen.

Mohs (micrografische) chirurgie

Tijdens de procedure verwijdert de arts de kankercellen laag voor laag. Alle snijvlakken worden ter plekke beoordeeld. Wanneer de arts in een snijvlak een tumor aantreft, wordt dat segment nogmaals dieper en wijder weggesneden en nagekeken. Dit gaat zo door totdat er geen abnormale cellen meer worden aangetroffen. Hierdoor kan de gehele groei worden verwijderd zonder al te veel omringende gezond weefsel mee te nemen. Dit is een effectieve behandeling voor terugkerende basaalcelcarcinomen en voor degenen die een grote, diepe, snelgroeiende morpheatype hebben (dit type lijkt vaak wat op littekenweefsel en kan iets verzonken in de huid liggen), of met een BCC op het gezicht.

Radiotherapie (bestraling)

Dit betreft een plaatselijke behandeling, waarbij het deel van het lichaam waar de tumor aanwezig wordt bestraald.

Fotodynamische therapie

Hierbij wordt een lichtgevoelige crème of een gel op de huid aangebracht. Deze crème, een fotosensitiser genoemd, maakt de tumor gevoeliger voor licht en vooral kankercellen nemen deze stof op. Vervolgens wordt de huid een paar minuten belicht, waardoor er een chemisch proces in de kankercellen ontstaat waardoor ze doodgaan.

Chemotherapie

Een oppervlakkig groeiend basaalcelcarcinoom kan soms met lokale chemotherapie behandeld worden. Dit gebeurt in de vorm van een crème (5-fluorouracil), welke stoffen bevat die de celdeling remmen en cellen doden (cytostatica). De crème moet je een aantal weken volgens voorschrift gebruiken.

Immunotherapie

Oppervlakkige basaalcelcarcinomen, die zich niet binnen één centimeter van de oogleden, neus, lippen of haarlijn bevinden, kunnen worden behandeld met lokale immunotherapie. Dit gebeurt in de vorm van een crème (imiquimod), welke het afweersysteem stimuleert om de kankercellen op te ruimen. Deze behandeling duurt in totaal 6 weken.

Doelgerichte therapie

Doelgerichte therapie (targeted therapie) is een behandeling met medicijnen die zich via het bloed verspreiden en kankercellen doden of de celdeling van kankercellen remmen. Bij BCC wordt doelgerichte therapie gegeven met het medicijn vismodegib.

Prognose en vooruitzichten BCC

Als basaalcelcarcinoom tijdig en op de juiste wijze wordt behandeld, is de kans op volledig herstel groot. Soms komt een carcinoom terug na succesvol behandeld en verwijderd te zijn, maar dit is minder waarschijnlijk bij kleine laesies.

Risico op uitzaaiingen

In tegenstelling tot de meeste andere kankers, verspreidt het basaalcelcarcinoom zich zelden naar andere delen van het lichaam en blijft het vaak gelokaliseerd op de plaats van oorsprong. Het blijft echter een kwaadaardige kanker, omdat het nog steeds omliggende weefsels kan infiltreren en vernietigen. Het basaalcelcarcinoom kan vitale structuren binnendringen zoals zenuwen wat leidt tot verlies van gevoel of functieverlies in het getroffen gebied.

Mensen met een basaalcelcarcinoom hebben een kans van 50% om te worden gediagnosticeerd met een andere tumor in de vijf jaar na het stellen van de diagnose BCC.

Laag-risico en hoog-risico kanker

Tumoren kunnen worden ingedeeld op basis van bepaalde prognostische factoren die van invloed zijn op de vooruitzichten. Deze factoren zijn:

• Omvang van de tumor: des te groter en meer diepgeworteld de plek is, des te slechter de prognose. Oppervlakkige laesies hebben een gunstige prognose.
• Begrenzing van de tumor: tumoren met een diffuse begrenzing reageren meestal minder goed op de behandeling dan tumoren die duidelijk zijn begrensd.
• Snelheid en groeipatroon: de aanwezigheid van sneller groeiende tumoren en meerdere tumoren verhoogt het risico van een Slecht behandelingsresultaat.
• Terugkerende tumoren: een recidief (een tumor die terugkeert) en waarbij dus de initiële therapie heeft gefaald, zal een minder positief resultaat hebben voor de patiënt.

Immuunsysteem

Het gebruik van immunosuppressiva na orgaantransplantatie of voor de behandeling van hiv kan leiden tot een slechter behandelresultaat.

Preventie

Hoewel basaalcelcarcinomen in een vroegtijdig stadium bijna altijd uitstekend zijn te behandelen, is voorkomen beter dan genezen. Neem de volgende maatregelen in acht ter voorkoming van huidkanker:

• Zoek op zonnige dagen de schaduw op, in het bijzonder tussen 10.00 en 16.00 uur.
• Zorg ervoor dat je niet verbrandt (zonnebrand is schadelijk voor de huid).
• Vermijd bruinen en maak nooit gebruik van UV-zonnebanken.
• Draag kleding die je huid beschermt tegen de zon, waaronder een breedgerande hoed en UV-blokkerende zonnebril.
• Gebruik een breed spectrum (UVA/UVB) zonnebrandcrème met een SPF van 15 of meer. Voor uitgebreide activiteiten buitenshuis, gebruik dan een waterbestendige, breed spectrum (UVA/UVB) zonnebrandcrème met een SPF van 30 of hoger.
• Breng 30 minuten voor het naar buiten gaat, twee eetlepels zonnebrandmiddel aan over je hele lichaam. Doe dit opnieuw na twee uur of na het zwemmen of overmatig zweten.
• Houd baby's uit de zon. Bescherm baby's goed tegen de zon.
• Onderzoek je huid elke maand van top tot teen op afwijkingen.
• Raadpleeg je huisarts elk jaar voor een huidonderzoek.

Lees verder

• Huidkanker: symptomen, herkennen, oorzaak en behandeling
• Plaveiselcelcarcinoom: symptomen, oorzaak en behandeling
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Plekjes op de huid, ruw en lichtbruin: oorzaken en symptomen
• Huidvlekken herkennen: verdachte vlekken herkennen