Plekjes op de huid, ruw en lichtbruin: oorzaken en symptomen

Heb je last van plekjes op de huid die ruw aanvoelen en lichtbruin van kleur zijn? Misschien heb je last van actinische keratose, ook wel 'zonneschade' van de huid genoemd. Actinisch betekent 'door zon veroorzaakt' en keratose staat voor 'verhoorning'. Actinische keratose is een verhoornings- en uitrijpingsstoornis van de huid. De plekjes zijn meestal lichtbruin van kleur en voelen ruw aan en komen vooral voor op huid die aan de zon is blootgesteld. Denk aan het gezicht of gelaat, de oorschelpranden en handruggen, maar ook de onderarmen en de nek. Het wordt het vaakst gezien bij mensen met huidtype 1 en 2. Mensen met huidtype 1 worden niet bruin; mensen met huidtype 2 worden wel bruin, maar verbranden snel. Actinische keratose kan zich manifesteren vanaf je 30e of 40e levensjaar, maar wordt vaker gezien naarmate iemand ouder is.

• Oorzaken van plekjes op de huid door actinische keratose
• Symptomen: plekjes op de huid, ruw en lichtbruin
• Ruwe plekjes op de huid
• Hoe ziet actinische keratose eruit?
• Voorkeursplekken
• Actinische keratose aan de lippen
• Onderzoek en diagnose
• Diagnose à vue
• Differentiaaldiagnose
• Behandeling van actinische keratose
• Schade aan de huid voorkomen
• Lokale behandeling
• Prognose
• Preventie van actinische keratose

Oorzaken van plekjes op de huid door actinische keratose

De huidbeschadigingen komen voor op zon-geëxposeerde huid en het wordt veroorzaakt door UVB-geïnduceerde DNA-schade. Na vele jaren (pakweg 10 tot 20 jaar) kan het overgaan in plaveiselcelcarcinoom, een vorm van huidkanker.

Symptomen: plekjes op de huid, ruw en lichtbruin

Ruwe plekjes op de huid

Actinische keratosen zijn kleine en opvallend rode, lichtbruine of huidkleurige ruwe plekjes op de huid die niet weggaan. Ze komen gewoonlijk voor op het hoofd, nek of handen, maar kunnen ook worden gezien op andere gebieden van het lichaam. Meestal is er meer dan één plekje aanwezig.

Hoe ziet actinische keratose eruit?

De plekjes zien er als volgt uit:

• Ze hebben een ruwe textuur;
• De kleur varieert van huidkleurig tot (licht)bruin;
• De plekjes variëren in grootte van 1 mm tot 3 mm of groter (ongeveer de grootte van een kleine erwt);
• De plek wordt omringd door een rode, geïrriteerde huid;
• Soms zijn de plekjes licht pijnlijk bij aanraking.

Voorkeursplekken

Voorkeurslocaties zijn:

• handruggen
• onderarmen
• het gelaat
• de schedelhuid (bij kale mannen).

Actinische keratose aan de lippen

Na verloop van jaren kan er in deze plekjes huidkanker ontstaan, maar dat hoeft niet. Veelal zijn er meerdere plekjes aanwezig (dichtbij elkaar) en zijn er aan de huid tevens andere tekenen van langdurige zonlichtblootstelling te zien, zoals vlekkige verkleuringen en pigmentvlekken, rimpels en dunner worden van de huid, vroege veroudering van de huid (leerachtige huid). Een bijzondere vorm is de actinische keratose aan de lippen ('cheilitis actinica' genaamd) en welke vooral bij ouderen voorkomt. Het is te herkennen aan de volgende verschijnselen:

• verhardingen;
• roodheid;
• schilfers;
• kloofjes; en
• kleurveranderingen van de lippen.

Onderzoek en diagnose

Diagnose à vue

Actinische keratose moet je laten evalueren door een arts, vooral als het plekje pijnlijk is, begint te bloeden, als er een zweertje ontstaat of als het plekje in omvang toeneemt. Actinische keratose wordt normaal gesproken gediagnosticeerd door middel van een huidonderzoek met het blote oog. De arts kan ook een stukje huid laten onderzoeken in het laboratorium. Dit zal hij doen wanneer de huidafwijking onrustig is, dat wil zeggen als er wondjes, roodheid of zwelling aanwezig is. Een huidbiopsie is dan nodig om huidkanker uit te sluiten.

Differentiaaldiagnose

Actinische keratose moet niet verward worden met vergelijkbare ziektebeelden:

• Plaveiselcelcarcinoom;
• Basaalcelcarcinoom;
• Ziekte van Bowen (plaveiselcelcarcinoom in situ);
• Verrucae seborrhoicae (ouderdomswrat);
• Psoriasis capitis.

Behandeling van actinische keratose

Schade aan de huid voorkomen

Allereerst is het van belang om verdere schade van de huid door UV-straling te voorkomen. Dit kan door:

• minder in de zon te vertoeven;
• het gebruik van de zonnebank te vermijden;
• het gebruik van anti-zonnebrandmiddelen met een hoge beschermingsfactor;
• het dragen van beschermende kleding en een hoofddeksel.

Lokale behandeling

Lokaal kunnen de volgende behandelingen ingezet worden:

• Cryochirurgie: hierbij worden de plekjes met speciale apparatuur van buitenaf gedurende korte tijd bevroren.
• Curretage: wegschrapen of uitlepelen van de aangedade plek en electro-coagulatie: het dichtbranden van de plek.
• Excisie: het wegsnijden van de plek.
• Efudix crème (bevat 5-Fluorouracil). Dit betreft een cytostaticum (celgroeiremmende stof), wat wordt opgenomen door de afwijkende cellen in de huid, waar het de celgroei en celdeling remt.
• Imiquimod crème Aldara. Dit is een afweermodulerend middel, dat wil zeggen een middel dat je eigen afweersysteem activeert om de afwijkende cellen op te ruimen.
• Photodynamische therapie (PDT). Een vrij nieuwe behandelmethode waarbij gebruik gemaakt wordt van zichtbaar licht en een stof die de cellen daarvoor dermate gevoelig maakt dat ze afsterven.

Prognose

De prognose van actinische keratose is over het algemeen goed, vooral wanneer de aandoening vroegtijdig wordt opgemerkt en behandeld. Hier zijn enkele belangrijke punten over de prognose:

• Vroege behandeling: Als actinische keratose vroeg wordt behandeld, is de kans groot dat de plekjes volledig verdwijnen. Behandelingen kunnen variëren van cryotherapie (bevriezing) tot topische crèmes of laserbehandelingen.
• Langzame progressie: Actinische keratose groeit meestal langzaam en blijft vaak stabiel, maar de plekjes kunnen zich in de loop van de tijd vermenigvuldigen of in grootte toenemen.
• Risico op huidkanker: Actinische keratose wordt beschouwd als een voorstadium van huidkanker (plaveiselcelcarcinoom). Ongeveer 10-15% van de onbehandelde plekjes kan zich in de loop van vele jaren ontwikkelen tot huidkanker. Daarom is regelmatige controle belangrijk.
• Recidief: Zelfs na succesvolle behandeling kan actinische keratose opnieuw optreden, vooral bij voortdurende blootstelling aan de zon. Preventieve maatregelen zoals zonnebescherming blijven belangrijk om herhaling te voorkomen.
• Levenslange opvolging: Patiënten met actinische keratose moeten vaak levenslang gecontroleerd worden door een dermatoloog, vooral als er meerdere plekjes zijn geweest of als de persoon een hoog risico heeft door blootstelling aan de zon.

Preventie van actinische keratose

Preventieve maatregelen zijn:

• Bescherm de huid tegen de zon: Gebruik dagelijks zonnebrandcrème met een hoge SPF (minimaal 30), zelfs op bewolkte dagen.
• Draag beschermende kleding: Bedek de huid met kleding, hoeden en zonnebrillen om blootstelling aan UV-straling te verminderen.
• Vermijd zon op het heetst van de dag: Blijf uit de zon tussen 10.00 en 16.00 uur, wanneer de UV-straling het sterkst is.
• Gebruik geen zonnebanken: Zonnebanken verhogen het risico op huidbeschadiging en actinische keratose.
• Voer regelmatig huidcontroles uit: Controleer regelmatig je huid op nieuwe of veranderende plekjes, vooral in gebieden die vaak aan de zon worden blootgesteld.
• Bezoek regelmatig een dermatoloog: Laat je huid periodiek controleren door een dermatoloog, vooral als je een verhoogd risico hebt door eerdere zonbeschadiging of een licht huidtype.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Actnische keratosen: symptomen, oorzaak en behandeling
• Huidaandoening neus: schilfering, pijn, zweertjes, roodheid
• Ruwe plekken op de huid: oorzaken schrale plekken op de huid
• Uitslag in het gezicht: op de wangen, kin, neus en voorhoofd