Huidvlekken herkennen: verdachte vlekken herkennen
Er zijn verschillende vormen van huidkanker. Waaraan kun je verdachte huidvlekjes herkennen? De meest voorkomende vormen zijn basaalcelcarcinoom (70% van alle huidtumoren) en plaveiselcelcarcinoom (20%). Deze twee vormen zijn goed te behandelen. Bij circa 10% van alle huidtumoren gaat het om een melanoom. In principe is deze vorm van huidkanker ook goed te behandelen mits de diagnose in een vroegtijdig stadium wordt gesteld, dat wil zeggen voordat de kanker zich heeft kunnen uitzaaien. Er zijn daarnaast verschillende afwijkingen die geen huidkanker zijn, maar dat wel kunnen worden. Deze worden 'premaligne' aandoeningen genoemd. Hoe herken je huidkanker en deze premaligne afwijkingen van de huid?
Verdachte huidvlekken herkennen: premaligne aandoendingen
Soms gaat er bij
huidkanker een fase vooraf waarin de eerste tekenen zichtbaar worden. Dergelijke (huid)afwijkingen zijn nog geen huidkanker, maar kunnen dit wel worden. Men noemt dit 'premaligne aandoeningen' en ze worden vooral gezien bij oudere mensen. Deze afwijkingen ontstaan meestal onder invloed van te veel ultraviolette straling.
Actinische keratose is de meest voorkomende premaligne aandoening. In de loop der tijd kunnen premaligne aandoeningen maligne (= kwaadaardig) worden. Daarom is het van belang dat je ze tijdig herkent. Des te eerder (een voorstadium van) huidkanker opgespoord wordt, des te groter de kans op (volledig) herstel.
Actinische keratose
Lichtbruine of rode plekjes
Actinische keratose is een door UV-straling veroorzaakte huidbeschadiging, welke zijn te herkennen als ruw of rasperig aanvoelende, Actinische keratoses. Het heeft wel wat weg van een wrat of een
eczeemplekje. Door bijvoorbeeld krabben kan er een klein wondje ontstaan. Actinische keratosen ontstaan op plaatsen die chronisch aan de zon zijn blootgesteld. Veelvoorkomende plekken zijn: handrug; gezicht; kalende schedels (hoofdhuid); oorschelpen; lippen; onderarmen; onderbenen; hals en decolleté.
Overgang naar een plaveiselcelcarcinoom
Actinische keratosen kunnen na jaren (10 tot 20 jaar) overgaan in een plaveiselcelcarcinoom (zie onder), dat zich meestal niet agressief gedraagt met uitzondering van locaties op de lip (cheilitis actinica), het oor en boven het hoofd (vertex, bij kale mannen). De kans op overgang naar een plaveiselcelcarcinoom ligt waarschijnlijk ergens tussen de 0,25-1% per jaar. Onbehandelde actinische keratose geven daarom in de loop der jaren toch een hoog cumulatief risico op ontwikkeling van een plaveiselcelcarcinoom (10-25%).¹ Meer dan de helft van de gevallen van plaveiselcelcarcinoom begint met actinische keratose. Actinische keratose kan behandeld worden door middel van PDT (lichttherapie), lokale chemotherapie met 5-fluorouracilcrème (Efudix), CO2 laser en chemische peeling (Jessner of TCA-peeling).
Melanoom
Melanoom is een vorm van huidkanker die ontstaat in de zogeheten 'melanocyten', de pigmentvormende cellen van de huid. Melanocyten maken onder invloed van zonlicht pigment aan, waardoor je bruin wordt. Er is sprake van een melanoom als een groepje pigmentcellen is veranderd in kankercellen, doordat melanocyten zich willekeurig zijn gaan vermeerderen en groeien. Een melanoom is dus een vorm van huidkanker, die ontstaat uit ontspoorde melanocyten. Vaak ontstaat een melanoom op een plek waar een moedervlek aanwezig is, maar een melanoom kan ook op een gave huid opduiken. Melanomen zijn vrijwel in alle gevallen bruin of zwart van kleur. Een melanoom kan echter ook rood, wit of huidkleurig zijn. Een melanoom groeit vrij snel en kan zich reeds in een vrij vroeg stadium
uitzaaien naar de
lymfeklieren of in de bloedvaten. Dit verslechterd de prognose. Daarom is een vroege opsporing belangrijk, zodat op tijd het melanoom verwijderd kan worden vóór er uitzaaiingen ontstaan. Zo'n 5% van alle gevallen van huidkanker betreft een melanoom.
Atypische naevi (moedervlekken)
Criteria
De atypische naevus is een onrustige
moedervlek ofwel een moedervlek die klinisch (met het blote oog kijkend) afwijkende kenmerken heeft en die een voorstadium van een melanoom kan zijn. Een sterk atypische naevus moet daarom altijd verwijderd worden. De diagnose atypische naevus wordt gesteld op basis van de aanwezigheid van ten minste drie van de volgende criteria:
- ≥ 5 mm doorsnede;
- vage begrenzing;
- onregelmatige vorm;
- onregelmatige pigmentatie;
- erytheem (roodheid van de huid).
Waarschuwingsteken
Wanneer een moedervlek pijn gaat doen, gaat jeuken, bloeden of groeien is dat altijd een waarschuwingsteken en is beoordeling door een arts gewenst (lees
hier meer over de kenmerken van een kwaadaardige moedervlek). Vaak bestaat de behandeling van een atypische naevus uit excisie, waarbij de moedervlek en een klein extra stukje huid eromheen wordt weggesneden.

Nodulair basaalcelcarcinoom: een glad, glazig knobbeltje met een parelmoerachtige glans, soms met bloedvaatjes /
Bron: Klaus D, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)Basaalcelcarcinoom
Het
basaalcelcarcinoom is de meest voorkomende vorm van huidkanker. In circa 70% van alle gevallen van huidkanker gaat het om een basaalcelcarcinoom. Blootstelling aan zonlicht is een belangrijke factor die basaalcelcarcinoom veroorzaakt. Maar
deze vorm van huidkanker kan echter ook ontstaan op plaatsen die niet of nauwelijks aan de zon zijn blootgesteld, bijvoorbeeld in een litteken na röntgenbestraling of in langdurig bestaande chronische wonden. Het basaalcelcarcinoom kenmerkt zich door
langzaam groeiende roze-huidkleurige bultjes die in grootte toenemen. Vrijwel altijd ontstaat na verloop van tijd in het midden een zweertje of wondje dat niet geneest. Meestal heb je geen klachten zoals jeuk of pijn. Het betreffende plekje is wat glazig, (parelachtig) glanzend en toont soms kleine bloedvaatjes. Het basaalcelcarcinoom zaait bijna nooit uit.
Plaveiselcelcarcinoom
Het
plaveiselcelcarcinoom is de op één na meest voorkomende vorm van huidkanker. In 20% van de huidkankergevallen gaat het om deze vorm. Het plaveiselcelcarcinoom groeit sneller dan een basaalcelcarcinoom en heeft de neiging tot uitzaaiing. Het is daarom belangrijk om er vroeg bij te zijn. Het plaveiselcelcarcinoom manifesteert zich vooral op plaatsen die veel blootstaan aan zonlicht, zoals het gezicht en de rug van je hand. In het begin zie ja vaak een roze-rood knobbeltje, soms met een schilferend korstje erop dat na verloop van tijd wordt afgestoten. Daarna blijft er een oppervlakkig zweertje achter dat maar niet wil genezen.
Noot:
- Dr. R.I.F. van der Waal, prof. dr. H.A.M. Neumann (red.): Praktische dermatologie - Klinische atlas met 470 afbeeldingen in kleur, Prelum uitgevers, Houten, 2009, pag. 2.
Lees verder