Waterintoxicatie (watervergiftiging): Overmatige waterinname

Water is de bron van leven voor alle cellen en organen in het lichaam. Vrouwen hebben gemiddeld 2,7 liter per dag nodig, bij mannen bedraagt dit 3,7 liter. Dit is wel variabel en afhankelijk van het lichaamsgewicht, de lichaamsbeweging en het klimaat. Bij tekenen van dorst is het belangrijk om te drinken. Atleten, ouderen en zwangere vrouwen drinken dagelijks het best extra veel water. In een aantal omstandigheden drinken mensen overmatig veel water waardoor de nieren dit niet meer kunnen uitscheiden via de urine. Hierdoor ontstaat watervergiftiging, ook gekend als ‘waterintoxicatie’. Het natriumgehalte in het bloed daalt en daarvoor is kans dat de druk in de hersenen vergroot, met diverse potentieel ernstige klachten als gevolg. De eventuele behandeling van waterintoxicatie gebeurt door een toediening van natrium. Luisteren naar het lichaam is tot slot het beste advies ter preventie van waterintoxicatie.

• Overmatige waterinname leidt tot verlaagd natriumgehalte in bloed
• Symptomen: Verhoogde druk in hersenen
• Risicofactoren waterintoxicatie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Preventie van overmatige inname van water
• Complicaties watervergiftiging

Overmatige waterinname leidt tot verlaagd natriumgehalte in bloed

Wanneer mensen te veel water drinken, komt te veel water in het bloed terecht. Door de verhoogde hoeveelheden water in het bloed, verdunt het natrium (zoutgehalte) in het bloed, waardoor een elektrolytenstoornis ontstaat. De natriumwaarden in het bloed dalen hierbij onder de 135 mmol/L, waardoor sprake is van hyponatriëmie (verlaagd natriumgehalte in het bloed). Natrium is nodig voor het evenwicht van vloeistoffen tussen de binnen- en buitenkant van cellen. De dalende natriumwaarden hebben als gevolg dat vloeistoffen zich verplaatsen van de buitenkant naar de binnenkant van de cellen, waardoor de cellen gaan opzwellen. Dit resulteert in levensbedreigende complicaties wanneer dit optreedt in de hersencellen.

Symptomen: Verhoogde druk in hersenen

De druk in de hersenen stijgt hierbij namelijk. De overtollige vloeistofopbouw is gekend als ‘cerebraal oedeem (zwelling van de hersenen). Hierdoor ontstaat schade aan het centrale zenuwstelsel. Symptomen die gepaard gaan met een verhoogde druk in de schedel omvatten:

• ademhalingsproblemen zoals een piepende ademhaling (stridor) door longoedeem (vocht in de longen door linkerhartfalen)
• braken
• desoriëntatie
• dubbelzien (diplopie)
• een algemeen ziek gevoel
• een verhoogde bloeddruk (hypertensie)
• gezwollen enkels en voeten
• gezwollen handen
• hoofdpijn
• misselijkheid
• problemen met het herkennen van sensorische informatie
• slaperigheid
• spierkrampen
• spierzwakte
• veranderingen in de mentale toestand en psychotische symptomen
• verwardheid

Risicofactoren waterintoxicatie

Jonge, gezonde mensen krijgen normaal gesproken geen hyponatriëmie door waterintoxicatie, tenzij ze op een zeer snelle tijd vele liters water drinken. Bij enkele aandoeningen en omgevingsfactoren komt waterintoxicatie sneller tot uiting.

Aandoeningen

Waterintoxicatie komt vaker voor bij patiënten met psychiatrische stoornissen, zoals bij mensen met schizofrenie (aandoening met o.a. waanideeën en hallucinaties) of psychogene polydipsie (dwangmatig water drinken). Ook bij volgende ziekten ontstaat verder sneller watervergiftiging:

• congestief hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• een leverziekte
• nierproblemen
• ongecontroleerde diabetes mellitus (suikerziekte)

Medicatie

Het gebruik van bepaalde medicijnen leidt soms tot een overmatig veel water in het lichaam. Dit geldt voor volgende geneesmiddelen:

• antipsychotica
• diuretica (plaspillen)
• niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s: ontstekingsremmers)

Omgevingsfactoren
In de medische literatuur zijn vooral soldaten getroffen door waterintoxicatie. Watervergiftiging komt ook voor tijdens (duur)sporten en sportevenementen. Een overmatige vochtinname is gebruikelijk bij deze activiteiten om uitdroging te voorkomen. Gedwongen waterinname is voorts een erkende vorm van kindermishandeling. MDMA (algemeen bekend als ecstasy) is een type drugs waarbij waterintoxicatie vaker eveneens verschijnt.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch criterium

Een overmatige waterinname treedt op wanneer de patiënt meer water drinkt dan de nieren via de urine kunnen uitscheiden. Bovendien telt de snelheid van het drinken ook mee voor het opstellen van een diagnostisch criterium. De kans op watervergiftiging stijgt wanneer de patiënt in een korte tijdsspanne veel water drinkt. Het risico op waterintoxicatie vermindert wanneer de patiënt dezelfde hoeveelheid water in een lange tijdsspanne drinkt. Wanneer mensen snel drie tot vier liter water drinken, ontstaan reeds klachten van hyponatriëmie. De maximale hoeveelheid water die nieren per uur kunnen verwerken, bedraagt 0,8 tot 1,0 liter. Het is dan ook belangrijk om niet meer dan één liter water per uur te drinken. De klachten van een te grote waterinname treden bijvoorbeeld ook op op een langere tijdsspanne. Het drinken van zes liter water op drie uur tijd resulteert in tekenen van een verlaagd natriumgehalte in het bloed.

Differentiële diagnose

De symptomen van hyponatriëmie schrijft de arts mogelijk verkeerdelijk toe aan dehydratie (uitdroging), warmte-uitputting (zonnesteek: oververhitting van het lichaam door een defect in het koelsysteem)) of een hitteberoerte. De patiënt zou hierdoor nog meer water toegediend krijgen hetgeen leidt tot levensbedreigende problemen en de dood.

Behandeling

Het is voor mensen niet altijd eenvoudig om het verschil te kennen tussen warmtevergiftiging en uitdroging, tenzij de hulpverlener bij de aanwezige klachten van de patiënt weet dat de patiënt een grote hoeveelheid water gedronken heeft op korte tijd. Het is echter belangrijk om onmiddellijk medische hulp in te schakelen omdat een hersenzwelling mogelijk leidt tot epileptische aanvallen en een coma. De arts injecteert bij de patiënt geconcentreerd zout water (om de zwelling te verminderen en de symptomen om te keren).

Preventie van overmatige inname van water

Het is belangrijk om niet te veel te drinken, maar het is moeilijk om een exact getal hierop te kleven. De persoon drinkt dan het best totdat het dorstgevoel weg is. Donkergele urine is normaal, maar wanneer de persoon erg veel urineert en heldere urine plast, is wellicht sprake van waterintoxicatie. Verder is het nuttig om sportdranken in plaats van water te drinken bij een zware lichamelijke inspanning. Deze dranken bevatten natrium en andere elektrolyten. Het is echter essentieel om ook niet te overdrijven met dit soort dranken.

Complicaties watervergiftiging

Onbehandeld leidt een overmatige inname van water tot epileptische aanvallen, een coma en de dood. Een vroege detectie is bijzonder belangrijk in het voorkomen van deze ernstige complicaties.