Hormoonstelsel onder de loep – de bijschildklieren

Hormoonstelsel onder de loep – de bijschildklieren De bijschildklieren zijn zeer klein, maar de invloed ervan op het lichaam is enorm. Deze orgaantjes wegen nog geen 2 gram en liggen paarsgewijs aan de achterzijde van de schildklier. Soms zijn ze zelfs in het schildklierweefsel verzonken, alsof ze zich verstoppen terwijl ze toch een hormoon aanmaken dat onmisbaar is. Het parathormoon zorgt er immers voor dat de calciumspiegel in het bloed niet te hoog wordt. Als de bijschildkliertjes niet goed werken, treden er allerlei klachten op. Van tetanie tot botontkalking, slechte eetlust en vermoeidheid.

Inhoud


Bijschildklieren – zo klein als een erwt

De vier bijschildklieren (glandulae parathyreoïdeae) liggen paarsgewijs aan de achterzijde van de schildklier. Ze doen sterk denken aan erwtjes. Hun bijzondere functie bestaat eruit dat ze de calciumspiegel in het bloed reguleren. Hoewel ze ook in naam zijn naaste buren zijn, staan de bijschildklieren verder in geen enkele relatie tot de schildklier. Het parathormoon stimuleert de opname van kalk uit de darm, de resorptie van botkalk en de fosfaatexcretie via de nieren.

Bron: PublicDomainPictures, PixabayBron: PublicDomainPictures, Pixabay
Parathormoon en calcitonine
Als de bijschildklieren niet goed functioneren zal het kalkgehalte in het bloed drastisch stijgen of dalen. Dat heeft allerlei nare gevolgen, zowel bij een hypo- als bij een hyperfunctie. Alles draait daarbij om het hormoon dat de bijschildklieren aanmaken: het parathormoon. Er is echter nog een hormoon dat de calciumspiegel reguleert. Dat is calcitonine, aangemaakt in de schildklier. Het werkt sneller dan het parathormoon dankzij het stimuleren van de uitscheiding van calcium via de nieren.

Kalk (calcium) is onmisbaar

Calcium is een belangrijk mineraal om het lichaam goed te laten functioneren. In de regulering van het calciumgehalte in het bloed spelen de bijschildklieren een cruciale rol. Als deze kliertjes teveel of te weinig parathormoon aanmaken, heeft dat grote gevolgen, zoals een sterk verhoogde kalkresorptie uit de dunne darm en niertubuli, botontkalking en tetanie (spierkrampen). Kalk is onmisbaar voor onder andere:

Parathormoon – de spin in het web

Het parathormoon, ofwel PTH (parathyreoïdhormoon), regelt in combinatie met vitamine D en calcitonine het calciumgehalte in het bloed. Het functioneren van de bijschildklieren heeft dan ook effect op de botten, de nieren (terugresorptie van calcium) en de darmen (vitamine D). De cellen in de bijschildklieren bevatten receptoren die reageren op veranderingen van de calciumspiegel. De aanmaak van PTH wordt daarop afgestemd. Bij een gebrekkige werking van de bijschildklieren wordt te weinig parathormoon aangemaakt. Dat verhoogt de prikkelbaarheid van de motorische zenuwen, wat tot spierkrampen (tetanie) kan leiden doordat prikkels die onder normale omstandigheden geen invloed hebben opeens wel klachten veroorzaken door gebrek aan calcium.

Functies

Door een te hoge productie van het parathormoon stijgt de calciumspiegel. Dat gaat ten koste van de vorming van botweefsel en leidt tot botontkalking. Het parathormoon heeft nog meer functies zoals:
  • Verlaging van de fosfaatspiegel in het bloed.
  • Vorming van actief vitamine D in de nieren.

Hyperfunctie van de bijschildklieren (hyperparathyreoïdie)

Bij een hyperfunctie van de bijschildklieren wordt te veel parathormoon aangemaakt. De calciumspiegel in het bloed stijgt dan. Vaak is een adenoom – of juist carcinoom – de boosdoener. Een adenoom is een goedaardig gezwel en veroorzaakt de ziekte van Recklinghausen. Bij deze aandoening treedt botontkalking op, waarbij calcium door de nieren wordt uitgescheiden en met de urine afgevoerd. Adenomen van de bijschildklieren worden in de regel operatief verwijderd, waarna de kalkhuishouding in het lichaam meestal normaliseert.

Symptomen

De klachten van hypercalcemie (te veel kalk in het bloed) zijn onder andere:

Bron: Frolicsomepl, PixabayBron: Frolicsomepl, Pixabay

Hypofunctie van de bijschildklieren (hypoparathyreoïdie)

Bij een geringe functie van de bijschildklieren wordt te weinig PTH aangemaakt en ontstaat hypocalcemie. Soms is een schildklieroperatie de oorzaak, waarbij te veel weefsel van de bijschildklieren is verwijderd. Ook bestraling kan een oorzaak zijn, net als auto-immuniteit. Er ontstaat dan een verhoogde prikkelbaarheid van de (dwarsgestreepte) spieren, ofwel tetanie.

Symptomen

Daarnaast zijn de klachten bij hypocalcemie onder meer:
  • Tintelende handen.
  • Buikkrampen.

PTH-receptoren

In sommige gevallen werken de bijschildklieren als zodanig goed, maar functioneren de PTH-receptoren gebrekkig. Deze receptoren registreren veranderingen in de calciumspiegel en zetten de bijschildklieren aan tot het produceren van meer of minder parathormoon.

Lees verder

© 2013 - 2024 Orion, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Tetanie, symptomen en behandelingTetanie, symptomen en behandelingTetanie lijkt qua benaming wel op tetanus. In beiden gevallen ontstaan er krampen. Toch zijn beiden aandoeningen anders.…
Calcitonine: invloed op nagel-, haar-, botsterkte en kankerCalcitonine: invloed op nagel-, haar-, botsterkte en kankerDoor de schildklier worden belangrijke stofwisselingshormonen afgeven, als ook calcitonine. Een tekort aan calcitonine k…
Bijschildklier: functie en aandoeningenBijschildklier: functie en aandoeningenDe bijschildklier of de glandula parathyreoïdea is een zeer klein kliertje ter grootte van een rijstkorrel. De hoogte be…
Veel zon en voldoende vitamine D3 en K2 bij botontkalkingVeel zon en voldoende vitamine D3 en K2 bij botontkalkingIn ons land kampen veel mensen botproblemen door osteoporose. Het aandeel personen dat ervan last heeft of zal krijgen n…

Bloeddonor worden?Bloeddonor worden?Er wordt veel aandacht besteed aan het werven van orgaan- en weefseldonors. Maar ook bloed kun je doneren en ook voor de…
Bewust of onbewust ademhalenBewust of onbewust ademhalenEen mens kan een tijdje zonder drank en voedsel maar niet zo lang zonder adem. Ademhaling is belangrijk om ons bloed via…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Mwooten, Pixabay
  • 'Grondslagen der geneeskunde', A. Waalewijn, Stafleu's Wetenschappelijke Uitgeversmaatschappij, Leiden
  • 'Biologie van de mens', H. Kreutzer, Wolters-Noordhoff, Groningen
  • Afbeelding bron 1: PublicDomainPictures, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Frolicsomepl, Pixabay
Orion (616 artikelen)
Laatste update: 11-11-2021
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 5
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.