Spijsvertering onder de loep – de dikke darm

De voedselbrij legt een lange weg af in het maag-darmstelsel. Van de mond, de slokdarm, de maag tot de dunne darm, die ongeveer 6 meter lang is. Aangekomen in de dikke darm zijn de meeste voedingsstoffen opgenomen in het bloed. Het laatste gedeelte van het spijsverteringskanaal staat in het teken van het resorberen van hoofdzakelijk water en voedingszouten. De colibacterie – Escherichia coli – heeft naast de vertering van voedselresten ook nog een andere zeer belangrijke functie: de aanmaak van vitamine K.

Inhoud

• Blinde darm en appendix
• Onderverdeling van de dikke darm
• Functie van de dikke darm (colon)
• Taken
• Verhoogde peristaltiek (diarree)
• Ontlasting
• Escherichia coli (colibacterie) in de dikke darm
• Lange reis door het maag-darmkanaal

Blinde darm en appendix

De bijna 3 meter lange kronkeldarm (ileum) vormt het laatste gedeelte van de dunne darm en mondt uit in de dikke darm (colon), die ongeveer een meter lang is en wordt afgesloten door een weefselplooi, ofwel de klep van Bauhin. Deze klep sluit echter niet ‘hermetisch’. Er vindt immers vaak een terugloop plaats na een colonklysma. Het eerste gedeelte van het colon is de blinde darm (coecum) met het wormvormig aanhangsel, ofwel de appendix. Bij iemand die zegt geopereerd te zijn aan de ‘blinde darm’ – zoals dat in de volksmond heet – is dus niet dat gedeelte van het colon ontstoken geweest, maar de appendix (appendicitis).

Onderverdeling van de dikke darm

De dikke darm bestaat uit vijf delen:

• Colon ascendens. Het gedeelte van de dikke darm dat van rechtsonder in de buik naar rechtsboven in de buikholte loopt.
• Colon transversum. Het dwarse (horizontale) gedeelte van de dikke darm, van rechts naar links.
• Colon descendens. Gedeelte van het colon dat van linksboven naar linksonder in de buikholte loopt.
• Colon sigmoideum. Dit stukje dikke darm vormt de overgang naar het rectum.
• Endeldarm (rectum). Het gedeelte van het colon vóór de anus.

Functie van de dikke darm (colon)

Na een lange reis door het spijsverteringskanaal belandt de voedselbrij uiteindelijk in de dikke darm. Het colon scheidt alleen wat slijm af en geen verteringssappen, in tegenstelling tot de dunne darm. De brij die aankomt in de dikke darm is aanvankelijk waterdun. Dit vocht is grotendeels afkomstig van speeksel en andere spijsverteringssappen. Dagelijks wordt er immers bijna 7 liter van dat vocht afgescheiden. Bovendien is het colon zeer bacterierijk. Ontelbaar veel micro-organismen, waaronder de Escherichia coli, doen de onverteerbare resten in de spijsbrij rotten en gisten.

Taken

Hoewel het minder voor de hand lijkt, is de dikke darm een zeer belangrijk onderdeel van het maag-darmkanaal. De belangrijkste functies van het colon zijn:

• Rotting van de onverteerbare resten dankzij ontelbaar veel bacteriën.
• Indikking.
• Opname van water, restsuikers en voedingszouten in het bloed.
• Aanmaak van vitamine K.

Verhoogde peristaltiek (diarree)

Doorgaans zijn de onverteerbare resten van de spijsbrij (ontlasting) binnen 24 uur de dikke darm gepasseerd en worden dan in ingedikte vorm opgeslagen in de endeldarm, waarna er aandrang volgt. Als dit proces te snel gaat, zoals bij een verhoogde peristaltiek, wordt er te weinig water aan de ontlasting onttrokken en ontstaat diarree. In het andere geval spreekt men van obstipatie.

Ontlasting

Nadat de ontlasting (feces) in de endeldarm is opgeslagen, volgt er aandrang. Ontlasting bestaat uit:

• Onverteerbare voedselresten, zoals cellulose.
• Kleurstof ontstaan uit galkleurstoffen.
• Slijm.
• Afgestoten darmepitheelcellen.
• Ontelbaar veel bacteriën.

Escherichia coli (colibacterie) in de dikke darm

Deze darmbacterie maakt vitamine K aan, een stof die noodzakelijk is voor een goed verloop van het stollingsproces. De Escherichia coli is een gram-negatieve, staafvormige bacterie, die bovendien belangrijk is voor het gistings- en rottingsproces in de dikke darm. Een tekort aan deze bacterie, zoals soms na langdurig gebruik van antibiotica, kan leiden tot vitamine K-gebrek met als gevolg neusbloedingen en soms zelfs maagbloedingen.

Lange reis door het maag-darmkanaal

Na elke maaltijd passeert het voedsel de mond, de slokdarm, de maag, de dunne en de dikke darm. Dankzij verschillende soorten verteringssappen en chemische processen worden de vetten, koolhydraten en eiwitten zodanig afgebroken dat de ‘bouwstenen’ ervan de darmwand kunnen passeren om in het bloed te worden opgenomen. De dikke darm, en uiteindelijk de endeldarm, vormt het sluitstuk van die lange weg.

Spijsvertering
Het is de moeite waard stil te staan bij wat er nodig is om het lichaam zodanig te laten functioneren dat men (meestal) niet eens merkt dat men een lichaam heeft. De spijsvertering is slechts een piepklein, maar zeer ingewikkeld radertje in de uitermate complexe fysiologie van het menselijk lichaam.

Lees verder

• Ontlasting – wat kun je eraan aflezen?
• Spijsvertering onder de loep – vochtopname en vochtverlies
• Spijsvertering onder de loep – de lever
• Spijsvertering onder de loep – de alvleesklier (pancreas)
• Aambeien (hemorroïden) – verzachtende tips & adviezen