Obstipatie – oorzaken en complicaties

Wat erin gaat, komt er ook weer uit. Dat klinkt bijna als een wet van Newton. Veel mensen hebben echter grote moeite met die uitspraak. Zij ervaren namelijk het tegendeel: obstipatie. Ook wel constipatie of verstopping genoemd. Ondanks sporten, een vezelrijke voeding en veel water drinken is bij hen de toiletgang vaak een teleurstelling, om het zo maar eens te noemen. Laxeermiddelen nemen de oorzaak niet weg. Over het algemeen geldt: drink veel, doe aan sport, eet vezelrijk en mijd stress. Niettemin helpt dat bij velen niet. Bovendien kunnen medicijnen de oorzaak van obstipatie zijn. Wie er last van blijft houden, kan beter eens langs de huisarts gaan. Dat is beter dan voortdurend tobben met laxantia en huismiddeltjes.

Inhoud

• Van spijsvertering tot stoelgang
• De dikke darm
• Functie
• Bestanddelen van ontlasting
• Stoelgang – obstipatie of diarree?
• Oorzaken van obstipatie
• Complicaties
• Is er wel sprake van obstipatie?
• Naar de huisarts?
• Ernstige symptomen

Van spijsvertering tot stoelgang

Ontlasting (faeces) is wat overblijft op de lange weg die het voedsel maakt door het spijsverteringskanaal: van de mond naar de maag, de dunne darm en dikke darm. Tijdens die 'reis' worden alle mogelijke voedingsstoffen onttrokken aan de voedselbrij en vinden er tal van fysiologische omzettingen plaats, dat alles in dienst van uiteindelijk de cellulaire stofwisseling. Het zijn immers de cellen, de kleinste eenheden van het menselijk lichaam, die in combinatie met zuurstof al deze stoffen direct of indirect nodig hebben. De dikke darm, het laatste deel van het spijsverteringskanaal, heeft een belangrijke functie en speelt een grote rol in een goede stoelgang.

De dikke darm

De dikke darm (colon) is ongeveer een meter lang. Het eerste gedeelte bestaat uit de blinde darm (coecum) en de appendix (wormvormig aanhangsel). Het laatstgenoemde gedeelte van de dikke darm wil wel eens ontstoken raken (appendicitis). De dikke darm, onderverdeeld in de colon ascendens, colon transversum en colon descendens. mondt uit in het colon sygmoideum, het stukje darm dat de overgang vormt naar het rectum ofwel de endeldarm. In het rectum verzamelt de ontlasting zich door middel van de peristaltiek. Bij voldoende inhoud volgt aandrang.

Functie

De functie of taken van de dikke darm zijn:

• Indikking van de voedselbrij.
• Opname van restwater, restsuikers en voedingszouten in het bloed.
• Aanmaak van vitamine K.
• Rotting van onverteerde voedselresten. Dat gebeurt dankzij de bacteriewerking, waarbij de Escherichia coli, of colibacil, een belangrijke rol vervult. Deze bacterie heeft ook een cruciale taak bij de aanmaak van vitamine K.

Bestanddelen van ontlasting

Ontlasting bestaat uit:

• Slijm en water.
• Bacteriën, waaronder de colibacil (Escherichia coli).
• Onverteerde en onverteerbare voedselresten, waaronder cellulose.
• Afgestoten darmwandcellen.
• Galkleurstoffen die de ontlasting de zo karakteristieke kleur geven. Zonder kleurstoffen zou de ontlasting er grijs uitzien.

Stoelgang – obstipatie of diarree?

Ontlasting (faeces) bestaat voor een zeer groot deel uit bacteriën en onverteerde en onverteerbare voedselresten. Het wordt in ingedikte vorm verzameld en opgeslagen in de endeldarm. Gedurende dat proces ontstaat er meer aandrang. Naarmate de ontlasting langer in de endeldarm blijft, wordt er meer water aan onttrokken. Aldus droogt de ontlasting in en wordt steeds harder naargelang de tijd verstrijkt. Wanneer er dan geen toiletgang plaatsvindt, ontstaat obstipatie.

Vezels
Een vezelrijke voeding is belangrijk om obstipatie te voorkomen. Hoe meer vezels, ofwel reststoffen van onverteerde plantendelen, hoe beter de peristaltiek van de dikke darm functioneert, waarbij echter ook andere factoren een rol spelen. Vezels nemen water op. Dit draagt ertoe bij dat de ontlasting langer zacht blijft. Bij een te snelle passage van de voedselbrij in de darm ontstaat het tegendeel: diarree. De dikke darm krijgt dan niet genoeg tijd om het water te doen opnemen in het bloed.

Oorzaken van obstipatie

Obstipatie wordt ook wel verstopping of constipatie genoemd, afgeleid van het Engelse woord constipation. De voor de hand liggende oorzaken van obstipatie zijn voor de meeste mensen welbekend, zoals een vezelarme voeding, te weinig lichaamsbeweging, onvoldoende water drinken en bij aandrang niet naar het toilet gaan. Mensen op oudere leeftijd hebben relatief vaker last van obstipatie. Net als kinderen (ophoudgedrag). Ook de zwangerschap lokt obstipatie uit. Stress is eveneens een beruchte oorzaak, naast andere psychische factoren zoals niet kunnen op een vreemd toilet. Verder zijn ziekte, een onregelmatig leven en voedselintolerantie bekende factoren die obstipatie in de hand werken.

Van medicijnen tot infecties
Ook medicijnen kunnen de boosdoener zijn. Lees in dat opzicht de bijsluiter. Indien u toch al vaker last hebt van obstipatie is het zaak te overleggen met uw huisarts inzake bepaalde medicijnen die u krijgt voorgeschreven. Sommige geneesmiddelen lokken nu eenmaal obstipatie uit. Het kan een bijwerking zijn van onder andere pijnstillers, sedativa en ijzertabletten. Verder zijn er tal van andere medische oorzaken debet aan obstipatie, zoals een ileus (darmobstructe), maar bijvoorbeeld ook hypothyreoïdie (trage schildklierwerking) en het prikkelbaredarmsyndroom. Bij de meeste mensen zijn de oorzaken echter onschuldig, waarbij met bijvoorbeeld een vezelrijke voeding, meer lichaamsbeweging en voldoende drinken het euvel voor een groot deel al is opgelost. Enkele andere maar minder bekende oorzaken van obstipatie zijn:

• Anorexia nervosa en boulimia.
• Infecties.
• Opiaten.
• Psychosomatische factoren.
• Tumor in de darm.
• Darmpoliepen.

Complicaties

De complicaties van obstipatie kunnen vervelend en zeer hinderlijk zijn. Zoals pijn tijdens de stoelgang en het gevoel dat de defecatie niet volledig is. Dus dat er nog iets is blijven zitten. Harde, ingedroogde ontlasting veroorzaakt bovendien kloofjes bij de anus en aambeien. Vaak met vervelende gevolgen, zoals het 'soil-effect', ofwel lekkende ontlasting. In geval van aambeien en fissuren houdt men vaak de ontlasting nog meer op omdat het zo pijnlijk is. Er ontstaat dus een vicieuze cirkel.

Is er wel sprake van obstipatie?

Geen obstipatie terwijl men van het tegendeel overtuigd is? Het komt vaker voor dan men denkt. Elke dag naar het toilet moeten is namelijk geen wetmatigheid. De defecatiebehoefte is individueel bepaald. Sommige mensen gaan elke dag een of twee keer. Anderen 'slechts' driemaal per week, wat voor hen volstaat waarbij er dus geen klachten ontstaan. Een toiletgang van een keer per dag mag men als norm stellen, maar minder dan drie keer per week is te weinig.

Naar de huisarts?

Er zijn signalen die erop duiden dat het beter is om bij klachten naar de huisarts te gaan. Obstipatie als zodanig, waarbij de kwaal af en toe voorkomt, is niet ernstig. Een slechte stoelgang kan echter ook regel worden, en venijniger van aard, waarbij de symptomen hevig zijn en er complicaties ontstaan. De normale middelen om tot een goed defecatiepatroon te komen bieden dan geen soelaas. Bijkomende klachten, zoals misselijkheid en bloed bij de ontlasting, zijn een teken dat er mogelijk iets ernstigers aan de hand is. Een voortdurend opgeblazen gevoel en een opgezwollen buik kunnen bijvoorbeeld de voorbode zijn van een ileus, ofwel een ernstige darmobstructie. Wacht ook niet tot er aambeien en kloofjes ontstaan, maar zoek medisch advies bij de huisarts.

Ernstige symptomen

Bij de volgende signalen is het zaak naar de huisarts te gaan met obstipatieklachten:

• Als de klachten langer dan drie weken aanhouden.
• Koorts.
• Misselijkheid door het gevoel dat men ‘vol’ zit.
• Steeds het gevoel dat er iets achterblijft, aandrang houden.
• Buikpijn.
• Bloed bij de ontlasting. ‘Rode’ ontlasting wijst op bloedbijwerking laag in het maag-darmkanaal, mogelijk als gevolg van aambeien of poliepen. Donkere tot zwarte ontlasting wijst op bloedbijwerking hoog in het maag-darmkanaal. Let wel, rode ontlasting kan ook ontstaan door het eten van rode bietjes. En ‘zwarte’ ontlasting door veel drop eten en bij gebruik van ijzertabletten.
• Gewichtsverlies.
• Weinig eetlust.

Lees verder

• Altijd die vervelende obstipatie – tips tegen verstopping
• Spijsvertering onder de loep – de dikke darm
• Ontlasting – wat kun je eraan aflezen?
• Spijsvertering onder de loep – vochtopname en vochtverlies
• Aambeien (hemorroïden) – verzachtende tips & adviezen