Thyroïditis: Ontsteking en zwelling van schildklier

De schildklier is een vlindervormige klier die zich aan de voorkant van de hals bevindt, net onder de adamsappel. Deze klier speelt een cruciale rol in het reguleren van de groei, het metabolisme, de hartslag en de lichaamstemperatuur door middel van het produceren van schildklierhormonen. Thyroïditis (ook wel thyreoïditis genoemd) verwijst naar een ontsteking van de schildklier, die kan leiden tot abnormale niveaus van schildklierhormonen in het bloed. De symptomen van thyroïditis variëren afhankelijk van het type en kunnen onder andere neerslachtigheid, hartkloppingen en een droge huid omvatten. Oorzaken van schildklierontsteking kunnen infecties, medicatiegebruik of problemen met het immuunsysteem zijn. De aandoening is vaak goed te behandelen met medicatie.

• Soorten thyroïditis
• De Quervain thyroïditis
• Door geneesmiddelen geïnduceerde thyroïditis
• Door straling veroorzaakte thyroïditis
• Hashimoto thyroïditis
• Postpartum thyroïditis
• Stille thyroïditis
• Subacute of infectieuze thyroïditis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van zwelling en ontsteking van de schildklier
• Prognose
• De Quervain thyroïditis
• Hashimoto Thyroïditis
• Postpartum thyroïditis
• Stille thyroïditis
• Infectieuze thyroïditis
• Complicaties van thyroïditis
• De Quervain thyroïditis
• Hashimoto Thyroïditis
• Postpartum thyroïditis
• Stille thyroïditis
• Infectieuze thyroïditis
• Preventie
• Algemene preventie
• Specifieke preventie
• Na bevalling
• Straling en Behandeling
• Praktische tips voor het omgaan met thyroïditis
• Medicatie en hormooncontrole
• Levensstijl- en voedingsaanpassingen

Soorten thyroïditis

De Quervain thyroïditis

De Quervain thyroïditis (ook bekend als subacute thyroïditis) is een pijnlijke zwelling van de schildklier die vaak wordt veroorzaakt door een virale infectie, zoals de bof of de griep. Deze aandoening komt vaker voor bij vrouwen tussen de twintig en vijftig jaar. Typische symptomen zijn koorts, nekpijn, kaakpijn of oorpijn. Bovendien kunnen symptomen van een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie) optreden, zoals:

• angst
• bevingen
• onregelmatige menstruatie of verlies van menstruatie
• hartkloppingen
• moeilijkheden met gewichtstoename
• kortademigheid
• overmatig zweten
• paniekaanvallen
• plotseling gewichtsverlies
• prikkelbaarheid
• schommelingen tussen hoge en lage energieniveaus
• slapeloosheid

De ontsteking kan leiden tot een overmaat aan schildklierhormoon in het bloed (thyreotoxicose). Voor symptomen zoals hartkloppingen en bevingen geassocieerd met thyreotoxicose worden vaak bètablokkers voorgeschreven. De Quervain thyroïditis stabiliseert meestal binnen enkele dagen, gevolgd door een periode van hypothyreoïdie (lage schildklierhormoonspiegels). Deze periode van hypothyreoïdie duurt doorgaans enkele weken voordat de schildklier zich volledig herstelt.

Door geneesmiddelen geïnduceerde thyroïditis

Thyroïditis kan ook worden veroorzaakt door bepaalde medicijnen, zoals interferon, amiodaron, en sommige middelen voor de behandeling van kanker (zoals sunitinib). Deze medicijnen kunnen de schildkliercellen beschadigen. Zowel hoge als lage niveaus van schildklierhormonen kunnen optreden. Meestal zijn de symptomen tijdelijk en verdwijnen ze zodra de patiënt stopt met de medicatie.

Door straling veroorzaakte thyroïditis

Radioactieve jodiumbehandelingen voor een overactieve schildklier of radiotherapie voor de behandeling van bepaalde kankers kunnen de schildklier beschadigen, wat leidt tot symptomen van zowel hoge als lage schildklierhormoonspiegels. Na radioactieve jodiumbehandeling is de hypothyreoïdie (lage schildklierhormoonspiegels) meestal permanent, wat een levenslange behandeling met schildklierhormoonvervangers vereist.

Hashimoto thyroïditis

Hashimoto thyroïditis, ook bekend als de ziekte van Hashimoto, is een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem ten onrechte de schildklier aanvalt. Dit leidt tot een geleidelijke zwelling en beschadiging van de schildklier, wat kan resulteren in een brok in de keel (struma). Omdat de schildklier langzaam wordt vernietigd, kan deze niet voldoende schildklierhormoon produceren, wat symptomen van hypothyreoïdie met zich meebrengt, zoals:

• broos haar
• broze nagels
• constipatie
• dunner wordend haar
• droge huid
• gevoeligheid voor koude
• gewichtstoename
• verlaagd libido
• premenstrueel syndroom
• moeite met afvallen
• moeite met helder denken
• neerslachtigheid
• onvruchtbaarheid
• spierpijn en gewrichtspijn
• spierzwakte
• vermoeidheid

Hoewel de precieze oorzaak van Hashimoto thyroïditis niet volledig begrepen is (anno augustus 2024), worden risicofactoren zoals roken, infecties, bepaalde medicijnen en stress beschouwd als mogelijke oorzaken. De aandoening wordt ook geassocieerd met andere auto-immuunziekten zoals de ziekte van Addison, diabetes mellitus (suikerziekte), en hypoparathyreoïdie (een te trage werking van de bijschildklieren). Soms komt de aandoening voor binnen families. De meerderheid van de patiënten zijn vrouwen tussen de dertig en vijftig jaar. Vaak duurt het maanden of zelfs jaren voordat de diagnose wordt gesteld vanwege de langzame ontwikkeling van de aandoening. Hashimoto thyroïditis is ongeneeslijk en de lage niveaus van schildklierhormonen zijn vaak permanent. De symptomen kunnen echter goed beheerd worden met levenslange schildklierhormoonvervangingstherapie. In sommige gevallen kan een operatie nodig zijn als het struma erg groot is of als er tekenen zijn van schildklierkanker.

Postpartum thyroïditis

Postpartum thyroïditis is een aandoening die alleen voorkomt bij vrouwen die recentelijk zijn bevallen. Het immuunsysteem valt de schildklier aan binnen vier maanden na de bevalling, wat leidt tot een tijdelijke stijging van de schildklierhormoonspiegels (thyreotoxicose). Symptomen kunnen lijken op die van een overactieve schildklier, waaronder:

• angst
• gewichtsverlies
• hartkloppingen
• prikkelbaarheid
• slapeloosheid

Na vier tot acht maanden kan de schildklier onvoldoende schildklierhormonen produceren, wat resulteert in symptomen van hypothyreoïdie, zoals:

• constipatie
• droge huid
• gewichtstoename
• neerslachtigheid
• vermoeidheid

Niet elke vrouw ervaart beide fasen van postpartum thyroïditis. Bij ernstige hypothyreoïdie kan schildklierhormoonvervanging nodig zijn totdat de symptomen verbeteren. Bij de meeste vrouwen herstelt de schildklierfunctie zich binnen twaalf tot achttien maanden na het begin van de symptomen.

Stille thyroïditis

Stille thyroïditis (ook wel painless of silent thyroïditis genoemd) vertoont symptomen die lijken op die van postpartum thyroïditis, maar het is niet gerelateerd aan de bevalling en kan zowel bij mannen als vrouwen voorkomen. De vermoedelijke oorzaak is een probleem met het immuunsysteem. Net als bij postpartum thyroïditis, begint stille thyroïditis met een fase van hoge schildklierhormoonspiegels (thyrotoxicose), gevolgd door een fase van lage schildklierhormoonspiegels (hypothyreoïdie), voordat de symptomen binnen ongeveer twaalf tot achttien maanden verdwijnen. Als ernstige symptomen optreden door lage schildklierhormoonspiegels, kan vervangende schildklierhormoontherapie nodig zijn totdat de toestand verbetert.

Subacute of infectieuze thyroïditis

Subacute of infectieuze thyroïditis is meestal het gevolg van een bacteriële infectie. Kenmerkende symptomen zijn keelpijn, een algemeen ziek gevoel, zwelling van de schildklier, en soms symptomen van hoge of lage schildklierhormoonspiegels. Deze symptomen verbeteren vaak na een antibioticabehandeling tegen de infectie. In de tussentijd kunnen pijnstillers zoals ibuprofen worden gebruikt om de pijn te verlichten.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van thyroïditis wordt gesteld door middel van een bloedonderzoek en een schildklier-scintigrafie. Deze onderzoeken helpen bij het bepalen van de aanwezigheid van schildklierhormonen in het bloed en bij het beoordelen van de schildklierfunctie.

Behandeling van zwelling en ontsteking van de schildklier

Behandeling van hypothyreoïdie gebeurt met synthetische schildklierhormonen, meestal in de vorm van pillen. Naarmate het metabolisme weer normaliseert, kan een aanpassing van de dosis nodig zijn. De behandeling van hyperthyreoïdie hangt af van het type ontsteking en de symptomen. Vaak worden bètablokkers voorgeschreven om symptomen zoals een snelle hartslag en hartkloppingen te verlichten. Anti-schildklier medicijnen kunnen helpen om de productie van schildklierhormonen te verminderen. In sommige gevallen wordt radioactief jodium voorgeschreven om de schildklier te verkleinen en symptomen te verminderen. Bij pijn aan de schildklier kunnen aspirine of ibuprofen worden gebruikt. Soms is een operatie nodig als andere behandelingen niet effectief zijn geweest.

Prognose

De prognose van thyroïditis hangt sterk af van het type en de ernst van de aandoening. Over het algemeen zijn de vooruitzichten voor de meeste vormen van thyroïditis positief, vooral als de aandoening tijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld.

De Quervain thyroïditis

De prognose van de Quervain thyroïditis is meestal goed. De aandoening herstelt vaak vanzelf binnen enkele weken tot maanden. Tijdens de herstelperiode kan er een tijdelijke periode van hypothyreoïdie optreden, maar de meeste patiënten herstellen volledig zonder blijvende gevolgen.

Hashimoto Thyroïditis

Hashimoto thyroïditis heeft meestal een chronische voortgang, maar de meeste patiënten kunnen hun symptomen effectief beheersen met levenslange schildklierhormoonvervangingstherapie. Ondanks een levenslange behandeling kunnen de schildklierhormoonspiegels goed gereguleerd worden, en veel patiënten ervaren een normale levenskwaliteit.

Postpartum thyroïditis

Bij postpartum thyroïditis herstellen veel vrouwen binnen twaalf tot achttien maanden na de bevalling volledig. De aandoening kan echter leiden tot tijdelijke symptomen van zowel hyperthyreoïdie als hypothyreoïdie. Vervangende schildklierhormoontherapie kan nodig zijn bij ernstige symptomen.

Stille thyroïditis

Stille thyroïditis heeft een vergelijkbare prognose als postpartum thyroïditis. De symptomen verdwijnen meestal binnen twaalf tot achttien maanden zonder blijvende schade aan de schildklier. Vervangende schildklierhormonen kunnen worden voorgeschreven als de symptomen ernstig zijn.

Infectieuze thyroïditis

De prognose voor infectieuze thyroïditis is over het algemeen goed als de onderliggende bacteriële infectie met antibiotica wordt behandeld. De symptomen van schildklierontsteking verbeteren doorgaans na het ondergaan van de juiste behandeling.

Complicaties van thyroïditis

Hoewel thyroïditis vaak goed te behandelen is, kunnen er enkele complicaties optreden, afhankelijk van het type en de ernst van de aandoening.

De Quervain thyroïditis

Sommige patiënten ervaren langdurige hypothyreoïdie na de acute fase, die langdurige schildklierhormoonvervanging kan vereisen. In zeldzame gevallen kunnen symptomen terugkeren na het initiële herstel.

Hashimoto Thyroïditis

De meeste patiënten ontwikkelen een blijvende hypothyreoïdie die levenslange schildklierhormoonvervanging vereist. Groeiende schildklierweefsels kunnen leiden tot een zichtbaar vergrote schildklier, wat mogelijk chirurgie vereist. Hashimoto thyroïditis kan geassocieerd worden met andere auto-immuunziekten, zoals diabetes mellitus type 1 of de ziekte van Addison.

Postpartum thyroïditis

In sommige gevallen kunnen de symptomen van hypothyreoïdie aanhouden na de aanvankelijke fase. Vrouwen met postpartum thyroïditis hebben een verhoogd risico om in de toekomst opnieuw thyroïditis te ontwikkelen.

Stille thyroïditis

Hoewel de aandoening meestal tijdelijk is, kunnen sommige patiënten langetermijneffecten ervaren als de diagnose en behandeling vertraagd zijn. Bij ernstige gevallen kan een langdurige schildklierhormoontherapie nodig zijn.

Infectieuze thyroïditis

In zeldzame gevallen kan een bacteriële infectie leiden tot het vormen van een abces in de schildklier. Langdurige zwelling kan optreden als de infectie niet adequaat wordt behandeld.

Preventie

Hoewel het niet altijd mogelijk is om thyroïditis te voorkomen, kunnen enkele maatregelen helpen om het risico te verminderen:

Algemene preventie

Een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging kunnen bijdragen aan een gezond immuunsysteem en een goede schildklierfunctie. Roken is een bekende risicofactor voor verschillende vormen van thyroïditis, waaronder Hashimoto thyroïditis. Het vermijden van tabak kan helpen om het risico te verlagen.

Specifieke preventie

Zorg voor een adequate inname van jodium, wat essentieel is voor een gezonde schildklierfunctie. Te veel of te weinig jodium kan bijdragen aan schildklieraandoeningen. Als je medicijnen gebruikt die thyroïditis kunnen veroorzaken, overleg dan regelmatig met je arts over mogelijke alternatieven of noodzakelijke monitoring. Vermijd infecties door goede hygiëne te handhaven en indien nodig vaccinaties te ontvangen om virale infecties te voorkomen die schildklierontsteking kunnen veroorzaken.

Na bevalling

Vrouwen die recentelijk zijn bevallen, moeten worden gecontroleerd op tekenen van postpartum thyroïditis, vooral als ze symptomen ervaren die wijzen op schildklierproblemen.

Straling en Behandeling

Als je behandeld moet worden met straling, bijvoorbeeld voor kanker, overleg met je arts over de mogelijke impact op je schildklier en de mogelijkheid van preventieve maatregelen.

Praktische tips voor het omgaan met thyroïditis

Thyroïditis is een ontsteking van de schildklier, die kan leiden tot zowel overmatige (hyperthyreoïdie) als onvoldoende (hypothyreoïdie) productie van schildklierhormonen. De symptomen kunnen variëren, maar het is belangrijk om de aandoening goed te beheren om complicaties te voorkomen.

Medicatie en hormooncontrole

De behandeling van thyroïditis varieert afhankelijk van de vorm van de aandoening. Voor hyperthyreoïdie kunnen medicijnen zoals bètablokkers of antithyroïdum geneesmiddelen worden voorgeschreven om de schildklierfunctie te reguleren. Bij hypothyreoïdie wordt vaak synthetisch schildklierhormoon voorgeschreven om het tekort aan hormonen aan te vullen. Regelmatige controle van je schildklierwaarden is essentieel om de behandeling aan te passen en je symptomen te beheren.

Levensstijl- en voedingsaanpassingen

Het handhaven van een gezond voedingspatroon en een regelmatig slaappatroon kan helpen om de symptomen van thyroïditis te beheersen. Voor mensen met hyperthyreoïdie kan het nuttig zijn om kaliumrijke voedingsmiddelen te eten om de schildklier te ondersteunen, terwijl mensen met hypothyreoïdie baat kunnen hebben bij voedingsmiddelen die rijk zijn aan jodium en selenium. Het vermijden van stressvolle situaties is ook belangrijk, aangezien stress de schildklierfunctie kan beïnvloeden.

Lees verder

• Ziekte van Hashimoto: Verminderde schildklierfunctie
• Thyrotoxicose: Verhoogde schildklierhormonen in bloed
• Hypothyreoïdie: Onvoldoende werking van schildklier
• Hyperthyreoïdie: Overmatig actieve (overactieve) schildklier
• Struma (goiter, kropgezwel): Zwelling van schildklier