Thyroïditis: Ontsteking en zwelling van schildklier

De schildklier is een vlindervormige klier aan de voorkant van de keel, net onder de adamsappel. Het produceert hormonen die vrijkomen in de bloedbaan om de groei en het metabolisme van het lichaam te controleren. De hormonen reguleren de hartslag en lichaamstemperatuur en helpen voedsel om te zetten in energie om het lichaam in beweging te houden. Thyroïditis (thyreoïditis) is de medische term voor een ontsteking (zwelling) van de schildklier. Hierdoor ontstaat ofwel abnormaal lage of anders hoge niveaus van schildklierhormonen in het bloed. De symptomen variëren afhankelijk van het type thyroïditis en bestaan uit bijvoorbeeld neerslachtigheid, hartkloppingen en een droge huid. Een infectie, medicatiegebruik of een probleem met het immuunsysteem veroorzaken mogelijk een ontsteking van de schildklier. Meestal is de aandoening goed te behandelen met medicatie.

• Soorten thyroïditis
• De Quervain thyroïditis
• Door geneesmiddelen geïnduceerde thyroïditis
• Door straling veroorzaakte thyroïditis
• Hashimoto thyroïditis
• Postpartum thyroïditis
• Stille thyroïditis
• Subacute of infectieuze thyroïditis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van zwelling en ontsteking van schildklier

Soorten thyroïditis

De Quervain thyroïditis

De Quervain thyroïditis (subacute thyroïditis) is een pijnlijke zwelling van de schildklier die wellicht het gevolg is van een virale infectie, zoals de bof (virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren) of de griep. Vrouwen tussen twintig en vijftig jaar zijn het vaakst aangetast. De Quervain thyroïditis veroorzaakt meestal koorts en nekpijn, kaakpijn of oorpijn. Daarnaast treden één of meer tekenen van een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie) op zoals:

• angst
• bevingen
• een onregelmatige menstruatie of een volledig verlies van menstruatie
• hartkloppingen
• het onvermogen om aan te komen in gewicht
• kortademigheid
• overmatig zweten
• paniekaanvallen
• plotseling gewichtsverlies
• prikkelbaarheid
• schommelingen tussen een laag en hoog energieniveau
• slapeloosheid

De ontsteking resulteert namelijk in te veel schildklierhormoon in het bloed (thyreotoxicose). Voor de hartkloppingen en bevingen geassocieerd met thyreotoxicose schrijft de arts bètablokkers voor. De Quervain thyroïditis stabiliseert zich na een paar dagen waarna vaak een periode van hypothyreoïdie (lage niveaus van schildklierhormoon) tot stand komt. De te traag werkende schildklier houdt bij de meeste patiënten een paar weken aan, voordat de schildklier zich uiteindelijk volledig herstelt.

Door geneesmiddelen geïnduceerde thyroïditis

Thyroïditis is soms ook het resultaat van de inname van de geneesmiddelen interferon, amiodaron en een klasse geneesmiddelen om bepaalde kankers (waaronder sunitinib) te behandelen. Deze geneesmiddelen beschadigen namelijk mogelijk de schildkliercellen. Zowel hoge als lage niveaus van schildklierhormonen zijn mogelijk. Meestal zijn de klachten slechts tijdelijk en van korte duur. De symptomen verbeteren namelijk wanneer de patiënt gestopt is met de medicamenteuze behandeling.

Door straling veroorzaakte thyroïditis

Een radioactieve jodiumbehandeling voor een overactieve schildklier of radiotherapie voor de behandeling van bepaalde kankers beschadigt ook de schildklier, wat leidt tot symptomen van zowel hoge als lage schildklierhormoonwaarden. De hypothyreoïdie (lage schildklierhormoonwaarden) na de toediening van radioactief jodium is meestal permanent, en veroorzaakt symptomen van een te traag werkende schildklier. De patiënt heeft een levenslange behandeling met schildklierhormoonvervangende medicijnen nodig.

Hashimoto thyroïditis

Bij Hashimoto thyroïditis (ziekte van Hashimoto) valt het immuunsysteem per abuis de schildklier aan, waardoor de schildklier geleidelijk zwelt en beschadigd raakt. De gezwollen schildklier veroorzaakt uiteindelijk een brok in de keel (struma). Aangezien de schildklier langzaam in de loop van de tijd wordt vernietigd, kan de schildklier niet genoeg hoeveelheden schildklierhormoon produceren. Hierdoor ontstaan symptomen van een te trage schildklier zoals:

• broos haar
• broze nagels
• constipatie
• dunner wordend haar
• een droge huid
• een gevoeligheid voor koude temperaturen
• een gewichtstoename
• een laag libido
• het premenstrueel syndroom
• moeite met afvallen
• moeite met helder denken
• neerslachtigheid
• onvruchtbaarheid
• spierpijn en gewrichtspijn
• spierzwakte
• vermoeidheid

De oorzaak van Hashimoto thyroïditis is niet bekend anno oktober 2020, maar bij gevoelige patiënten zijn roken, een infectie, bepaalde medicijnen of stress mogelijke risicofactoren. Hashimoto thyroïditis is voorts geassocieerd met andere aandoeningen zoals de ziekte van Addison, diabetes mellitus (suikerziekte) of hypoparathyreoïdie (een te traag werkende bijschildklier). Soms is de aandoening ook aanwezig in families. Het merendeel van de patiënten zijn vrouwen tussen de dertig en vijftig jaar. Vaak duurt het maanden of zelfs jaren voordat de arts de diagnose stelt van Hashimoto thyroïditis omdat het verloop van de aandoening erg traag is. Hashimoto's thyroïditis is ongeneeslijk, want de lage niveaus van schildklierhormonen zijn meestal permanent. De symptomen zijn goed te behandelen door een levenslange schildklierhormoonvervangende therapie. De patiënt heeft soms een operatie nodig als het kropgezwel (struma) erg groot is of als de tekenen wijzen op de aanwezigheid van schildklierkanker.

Postpartum thyroïditis

Net als Hashimoto thyroïditis is het immuunsysteem verantwoordelijk voor postpartum thyroïditis. Postpartum thyroïditis ontstaat enkel bij vrouwen die net zijn bevallen. Tot vier maanden na de geboorte tast het immuunsysteem de schildklier aan, waardoor het schildklierhormoon in het bloed terechtkomt. Dit veroorzaakt een tijdelijke stijging van de schildklierhormoonspiegels (thyreotoxicose) en symptomen die lijken op de tekenen een overactieve schildklier, waaronder onder andere:

• angst
• gewichtsverlies
• hartkloppingen
• prikkelbaarheid
• slapeloosheid

Na ongeveer vier tot acht maanden kan de schildklier onvoldoende schildklierhormonen produceert, wat leidt tot een daling van het schildklierhormoon (hypothyreoïdie). De vrouw ervaart dan tekenen van een traag werkende schildklier, waaronder:

• constipatie
• een droge huid
• een gewichtstoename
• neerslachtigheid
• vermoeidheid

Niet elke vrouw met postpartum thyroïditis maakt beide fasen mee. Bij ernstig verlaagde schildklierhormonen is vervangende schildklierhormoontherapie nodig totdat de klachten verbeteren. Bij de meeste vrouwen herstelt de schildklierfunctie zich binnen twaalf tot achttien maanden nadat de symptomen zijn begonnen.

Stille thyroïditis

De symptomen van stille thyroïditis (painless of silent thyroïditis) zijn vergelijkbaar met deze van postpartum thyroïditis, maar stille thyroïditis is niet gerelateerd aan de bevalling en treedt op bij zowel mannen als vrouwen. De oorzaak is vermoedelijk een probleem met het immuunsysteem. Net als postpartum thyroïditis ontstaat er een fase van hoge schildklierhormoonspiegels (thyrotoxicose) wat dan wordt gevolgd door een fase van lage schildklierhormoonniveaus (hypothyreoïdie), voordat de symptomen uiteindelijk ongeveer na twaalf tot achttien maanden verdwijnen. Als lage schildklierhormoonspiegels ernstige symptomen veroorzaken, moet de patiënt mogelijk vervangende schildklierhormonen nemen totdat de toestand verbetert.

Subacute of infectieuze thyroïditis

Subacute of infectieuze thyroïditis is meestal het gevolg van een bacteriële infectie. De meest bekende symptomen van subacute of infectieuze thyroïditis zijn: keelpijn, een algemeen ziek gevoel, een zwelling van de schildklier en soms symptomen van een laag of hoog niveau van schildklierhormonen. Deze symptomen verbeteren meestal wanneer de patiënt een antibioticabehandeling neemt om de infectie te bestrijden. In de tussentijd behandelt de arts de schildklierpijn met niet-steroïde anti-inflammatoire pijnstillers (NSAID’s) zoals ibuprofen.

Diagnose en onderzoeken

Het stellen van de diagnose van thyroïditis gebeurt met behulp van een bloedonderzoek en schildklierscan.

Behandeling van zwelling en ontsteking van schildklier

Hypothyreoïdie behandelt de arts met synthetische versies van schildklierhormoon. Deze zijn verkrijgbaar als een pil. Naarmate het metabolisme weer normaliseert, is mogelijk een andere dosis nodig. De behandeling van hyperthyreoïdie hangt af van het type ontsteking en ook van eventuele aanwezige symptomen. Bètablokkers zijn vaak inzetbaar om symptomen te behandelen zoals een snelle hartslag en hartkloppingen. Anti-schildklier medicijnen zijn bruikbaar om de hoeveelheid geproduceerde hormonen te verlagen. Soms schrijft de arts een vorm van radioactief jodium voor om de schildklier te laten krimpen en eventuele symptomen te verminderen. Heeft de patiënt pijn aan de schildklier, dan mag de patiënt aspirine of ibuprofen nemen. Af en toe is een operatie nodig als andere behandelingen gefaald hebben.

Lees verder

• Ziekte van Hashimoto: Verminderde schildklierfunctie
• Thyrotoxicose: Verhoogde schildklierhormonen in bloed
• Hypothyreoïdie: Onvoldoende werking van schildklier
• Hyperthyreoïdie: Overmatig actieve (overactieve) schildklier
• Struma (goiter, kropgezwel): Zwelling van schildklier