Duimpijn: Oorzaken van en symptomen bij pijnlijke duim

Soms ervaren patiënten pijn in of aan de duim. Veel oorzaken zijn bekend voor duimpijn, zoals bijvoorbeeld artritis of het carpale tunnel syndroom. Mogelijk verschijnen ook andere tekenen in combinatie met de pijnlijke duim, zoals een zwelling en stijfheid. Het is belangrijk om de bron van de pijn te kennen zodat hiervoor een gepaste behandeling in kan worden gezet. Soms zijn thuisbehandelingen mogelijk met bijvoorbeeld rust, het dragen van een spalk en vrij verkrijgbare medicijnen, maar sommige oorzaken van een pijnlijke duim vereisen een professionele medische behandeling.

• Anatomie duim en relatie tot duimpijn
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van pijnlijke duim
• Carpaal tunnel syndroom
• Contractuur van Dupuytren
• De Quervain tenosynovitis
• Duimartritis
• Duim van de bowlingspeler (Bowlers thumb)
• Skiduim
• Trigger finger
• Verwonding of verstuiking en pijn aan de duim
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van duimpijn
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Anatomie duim en relatie tot duimpijn

De duim is een essentieel onderdeel van de hand, met unieke anatomische structuren die het mogelijk maken om te grijpen, te draaien en fijn motorisch werk te verrichten. Duimpijn kan ontstaan door een verscheidenheid aan oorzaken, die vaak verband houden met de complexiteit van de gewrichten, spieren, pezen en zenuwen in dit gebied.

Botstructuren van de duim
De duim bestaat uit twee belangrijke botten: het proximale falanx (eerste kootje) en het distale falanx (tweede kootje), die verbonden zijn door gewrichten. Het carpometacarpale (CMC)-gewricht, dat de basis van de duim vormt, is bijzonder belangrijk voor het manipuleren van objecten. Pijn in de duim kan ontstaan door letsel of slijtage aan dit gewricht, zoals bij artrose.

Spieren en pezen
De duim heeft verschillende belangrijke spieren en pezen, zoals de opponenspollicis, abductor pollicis brevis, en flexor pollicis longus, die allemaal samenwerken om bewegingen mogelijk te maken. Spierspanning of overbelasting van deze pezen kan leiden tot pijn en ongemak. Duimpijn kan ook het gevolg zijn van peesontsteking, zoals bij tendinitis.

Zenuwen en gevoeligheid
De medianus- en ulnariszenuwen leveren het gevoel en de motoriek aan de duim. Schade of irritatie van deze zenuwen kan leiden tot pijn, gevoelloosheid of tintelingen in de duim en andere delen van de hand. Het syndroom van de carpaal tunnel, bijvoorbeeld, kan leiden tot pijn in de duim door druk op de medianuszenuw.

Epidemiologie

Duimpijn komt voor bij mensen van alle leeftijden, hoewel de frequentie varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de levensstijl van de patiënt. Verschillende aandoeningen, zoals artrose, peesontsteking en nerveuze compressie, beïnvloeden de prevalentie en de ernst van duimpijn.

Prevalentie van duimpijn
Duimpijn komt vaak voor bij ouderen, vooral bij vrouwen, door degeneratie van de gewrichten, zoals gezien bij artrose van het carpometacarpale gewricht. Onderzoekers schatten dat ongeveer 10-30% van de volwassenen met artrose last heeft van pijn in dit gewricht, met een verhoogd risico naarmate mensen ouder worden.

Leeftijdsgebonden verschillen
Jongere mensen ontwikkelen vaak duimpijn als gevolg van overbelasting, zoals bij repetitieve bewegingen of sportblessures. Ouderen ervaren duimpijn vaker door slijtage van de gewrichten of zenuwcompressie. De prevalentie van aandoeningen zoals de ziekte van de duim, een vorm van artritis in de duim, is bijzonder hoog in de oudere leeftijdsgroepen.

Geslachtsverschillen
Vrouwen hebben een hogere prevalentie van duimpijn door artritis dan mannen, waarschijnlijk als gevolg van hormonale verschillen en een hoger risico op botontkalking na de menopauze. Mannen hebben daarentegen vaker last van duimpijn door overbelasting door hun beroep of fysieke activiteiten.

Mechanisme

De mechanismen van duimpijn zijn divers, afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Pijn in de duim kan zowel acuut als chronisch zijn, met verschillende fysiopathologische processen die daarbij een rol spelen.

Overbelasting en repetitieve bewegingen
Veel gevallen van duimpijn ontstaan door overbelasting of repetitieve bewegingen, zoals het herhaaldelijk tillen of draaien van objecten. Dit leidt tot irritatie van de pezen en gewrichten in de duim, wat kan resulteren in ontstekingen en pijn. Peesontstekingen zoals tendinitis komen vaak voor bij mensen die handmatig werk verrichten of veel typen.

Artrose en slijtage van het gewricht
Artrose is een veelvoorkomende oorzaak van duimpijn, vooral bij ouderen. Bij artrose van het carpometacarpale gewricht slijt het kraakbeen tussen de botten van de duimbasis, wat leidt tot pijn, stijfheid en beperkte beweging. Deze aandoening ontstaat vaak door het verouderingsproces, maar kan ook het gevolg zijn van eerdere letsels of overmatig gebruik.

Zenuwcompressie en neuropathie
Zenuwcompressie, zoals bij het carpaal tunnel syndroom of een beknelde medianuszenuw, kan leiden tot pijn, gevoelloosheid en tintelingen in de duim. Dit gebeurt wanneer druk wordt uitgeoefend op de zenuw, vaak door zwelling of ontsteking van de weefsels rond de zenuw.

Oorzaken van pijnlijke duim

De pijn aan de duim treedt mogelijk op door een probleem of letsel aan:

• de botten
• de duimbasis
• de huid
• de knokkels
• de ligamenten rond de duim
• de nagels
• de pezen
• de spieren
• de zenuwen
• het bindweefsel
• het duimgewricht
• het vlezige gedeelte van de duim

Carpaal tunnel syndroom

Mogelijk is pijn in het duimgewricht te wijten aan het carpaal tunnel syndroom. Deze aandoening veroorzaakt vooral tijdens de nacht klachten, zoals zwakte, gevoelloosheid, tintelingen of een brandend gevoel aan de pols, in de vingers of in de gewrichten van de handen. De symptomen zijn het gevolg van overmatige druk op de middelste zenuw in de pols (carpale tunnel). Warmte en koude toepassen, vrij verkrijgbare en op voorschrift verkrijgbare medicatie, fysiotherapie en een gipsverband zijn inzetbaar voor het verlichten van deze gewrichtsaandoening. Enkele tips verhogen de gewrichtsgezondheid waardoor het carpaal tunnel syndroom minder snel tot uiting komt.

Contractuur van Dupuytren

Bij de contractuur van Dupuytren verdikt een weefsellaagje net onder de huid van de handpalm. Tevens wordt deze weefsellaag samengetrokken. Hierdoor ontstaat uiteindelijk een pijnloze buigstand van de vingers, waaronder de duim. Suikerziekte, alcoholmisbruik, epilepsie, roken en een verhoogd cholesterolgehalte zijn enkele risicofactoren van de ziekte. Het strekken of verplaatsen van de duim is hierdoor bemoeilijkt of onmogelijk. Orthopedische hulpmiddelen, fysiotherapie, medicatie en chirurgie zijn inzetbaar om de handmisvorming te verhelpen.

De Quervain tenosynovitis

De Quervain tenosynovitis is een aandoening waarbij het synovium (omhulsel dat de twee pezen die tussen de pols en de duim lopen, omringt) chronisch ontstoken is. Wanneer het synovium door de ontsteking zwelt en verdikt, ontstaat er een vernauwing van de peesschede. Hierdoor zijn de pezen niet meer goed in staat om door de peesschede te glijden. Afwijkende polsposities, herhaalde bewegingen, een trauma aan de pols of duim, ontstekingsaandoeningen en zwangerschap zijn bekende risicofactoren voor deze aandoening. Zwelling en pijn aan de duimbasis en de zijkant van de pols, een verminderde grijpkracht en schurende of krakende geluiden (gewrichtsgeluiden) horen, zijn mogelijke symptomen. De behandeling bestaat uit bijvoorbeeld:

• corticosteroïde injecties (bij ernstige klachten)
• een chirurgische ingreep
• een spalk dragen
• fysiotherapie
• warmte of koude toepassen

Duimartritis

Het kussenachtige kraakbeen in het duimgewricht breekt af door de veroudering, waardoor symptomen ontstaan van duimartritis. De patiënt kan dan met de duim niet meer goed grijpen en bewegen. Duimartritis is mogelijk geassocieerd met artrose (aantasting van het gewricht en het bot) of reumatoïde artritis (een auto-immuunaandoening met ontsteking van gewrichten en organen). Duimpijn aan het duimgewricht veroorzaakt door artritis (gewrichtsontsteking) veroorzaakt een brandend of stekend gevoel of resulteert in ‘krakende’ pijn.

Duim van de bowlingspeler (Bowlers thumb)

De duim van een bowlingspeler is een zeldzame, traumatische zenuwaandoening waarbij druk ontstaat op een zenuw van de duim (ulnaire digitale zenuw). De symptomen ontstaan door chronische wrijvingsirritatie aan de duim, vaak wanneer een fervent bowlingspeler herhaaldelijk de ulnaire digitale zenuw samendrukt door het duimgat van een bowlingbal vast te grijpen. Juweliers, basketbalspelers en massagetherapeuten kunnen vergelijkbare symptomen ervaren. De patiënt kampt dan met pijn, gevoeligheid, gevoelloosheid, tintelingen, eeltvorming en/of huidverlies. Stoppen met bowlen of een andere activiteit die de duimklachten veroorzaakt, vermindert de klachten.

Skiduim

Mogelijk krijgt een patiënt een pijnlijke duim als gevolg van een skiduim. Hierbij ontstaat een uitrekking of scheur aan het ligament (zachte weefsel) dat de botten van de duim aan elkaar verbindt. Deze duimaandoening gaat gepaard met pijn, zwelling, grijp- of knijpproblemen en blauwe plekken. Bij een volledige scheur is een operatie nodig. Revalidatie is eveneens belangrijk zodat de duimfunctie weer volledig kan herstellen.

Trigger finger

Een trigger finger is een vingeraandoening waarbij een plaatselijke vernauwing van de buigpeesschede van een vinger, zoals de duim, ontstaat. Dit resulteert in een verdikking van de pees, waardoor deze niet meer goed kan bewegen door de peesschede. Dit veroorzaakt een vastzittende positie van een gebogen vinger en pijn. De patiënt kan de duim (of een andere vinger) niet meer strekken. Probeert hij dit toch, dan ‘knipt’ de duim open. Rust, een spalk aanbrengen, medicijnen en/of chirurgie behandelen de vingeraandoening.

Verwonding of verstuiking en pijn aan de duim

Verwondingen, verstuikingen of breuken aan de duim veroorzaken schade aan de duimligamenten. Vaak komen dit type verwondingen tot stand door contactsporten of valpartijen. Pijn op de plaats van het gewricht, zwelling, stijfheid en zelfs misselijkheid door de pijn zijn enkele symptomen die mogelijk ontstaan door duimletsels.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die het risico op duimpijn verhogen. Sommige van deze factoren zijn genetisch, terwijl andere te maken hebben met levensstijl of beroepskeuze.

Leeftijd en geslacht
Oudere leeftijd is een belangrijke risicofactor voor duimpijn, vooral door de afname van kraakbeen en de ontwikkeling van artrose. Vrouwen hebben meer kans op duimpijn dan mannen, vooral in de menopauze, wanneer het risico op osteoporose toeneemt.

Beroeps- en recreatieve activiteiten
Beroepen die repetitieve bewegingen van de handen vereisen, zoals typen, schilderen of tillen, verhogen de kans op duimpijn. Sporten zoals tennis, waarbij de duim vaak wordt belast, kunnen ook een rol spelen bij de ontwikkeling van tics of pijn in de duim.

Genetische aanleg
Mensen met een familiegeschiedenis van gewrichtsproblemen of artritis kunnen een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van duimpijn. Genetische factoren kunnen de structuur van de gewrichten beïnvloeden, wat het risico op slijtage en ontsteking vergroot.

Risicogroepen

Er zijn specifieke groepen die meer kans hebben op het ontwikkelen van duimpijn, vaak als gevolg van hun beroep, leeftijd of genetische aanleg.

Ouderen
Ouderen, vooral vrouwen, hebben een verhoogd risico op duimpijn door de afname van kraakbeen in de gewrichten en de ontwikkeling van artrose. Dit wordt vaak gezien bij mensen boven de 50 jaar, die meer kans hebben op degeneratie van het carpometacarpale gewricht.

Mensen met repetitieve handbewegingen
Mensen die repetitieve handbewegingen maken, zoals kappers, schrijvers, programmeurs en bepaalde sporters, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van tics of andere aandoeningen die duimpijn veroorzaken.

Patiënten met familiaire gewrichtsaandoeningen
Mensen met een familiegeschiedenis van artritis of andere gewrichtsaandoeningen hebben meer kans om duimpijn te ontwikkelen. Dit komt doordat erfelijke factoren de stabiliteit en gezondheid van de gewrichten beïnvloeden.

Symptomen

De milde tot ernstige pijn is constant of treedt met tussenpozen op. De pijn beschrijven patiënten als scherp, saai, dof, kloppend, brandend of stekend. Af en toe straalt de pijn uit naar andere gebieden zoals de pols.

Duimpijn gaat voorts mogelijk gepaard met andere symptomen zoals:

• blauwe plekken
• een beperkt bewegingsbereik
• een bloeding
• een knobbeltje
• grijp- of knijpproblemen
• stijfheid
• warmte
• zwelling

Soms is sprake van uitstralingspijn aan de duim, waarbij het oorspronkelijke probleem te wijten is aan een beknelde zenuw in de schouder, de elleboog of de pols of een probleem met het ruggenmerg.

Alarmsymptomen

Bij volgende symptomen is medische hulp nodig:

• een kromme of misvormde duim
• een mogelijke breuk aan een bot in de duim, de pols of een ander deel van de hand
• een onbeweeglijke duim of beperkte duimbewegingen
• moeite met het vastgrijpen van voorwerpen
• terugkerende pijn
• toenemende pijn in de loop van de dag
• verstoring van de dagelijkse activiteiten door gewrichtspijn

Diagnose en onderzoeken

Om de oorzaak van pijn aan of in de duim te achterhalen, noteert de arts de medische geschiedenis en de symptomen van de patiënt. Verdere diagnostische onderzoeken zijn vaak vereist zoals:

• een echografie om ontstoken of vergrote zenuwen te identificeren
• een MRI-scan om de pols- en gewrichtsanatomie in beeld te krijgen
• een röntgenfoto om breuken of artritis te onthullen
• een zenuwtest of zenuwgeleidingsonderzoek om het carpaletunnelsyndroom op te sporen

Behandeling van duimpijn

Zelfzorg

IJs
Het toepassen van ijs op de pijnlijke plekken is nuttig wanneer er een zwelling aanwezig is.

Rust
In een aantal omstandigheden is rust de beste therapie. Dit geldt bijvoorbeeld bij:

• een verwonding aan zacht weefsel
• het overmatig gebruik van de duim
• overmatige extensie (uitrekken) van het duimgewricht

Spalk
Een spalk is nuttig bij het carpale tunnel syndroom of een slechte grip. Patiënten dragen de spalk vooral ’s nachts. Hierdoor stabiliseren de samengedrukte zenuwen in de pols.

Vrij verkrijgbare medicijnen
Vrij verkrijgbare via de mond ingenomen medicijnen die gewrichtspijn behandelen, omvatten NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen), zoals ibuprofen
(Advil, Motrin), naproxen (Aleve) of acetaminophin (Tylenol).

Professionele medische behandeling

Soms werken huismiddeltjes niet of onvoldoende bij een pijnlijke duim. De patiënt raadpleegt dan best een arts. De arts spoort de oorzaak op en zet dan een geschikte behandeling in voor het verlichten van de pijn aan de duim zoals:

• een hersteloperatie bij pees- of gewrichtsschade
• fysiotherapie
• injecties met corticosteroïden in de gewrichten
• op de huid toegepaste of via de mond ingenomen pijnstillers

Prognose

De prognose van een pijnlijke duim hangt af van de onderliggende oorzaak en de behandeling:

• Verstuikingen en lichte verwondingen: Genezen meestal goed met rust, ijs en soms spalken.
• Carpaal tunnel syndroom: Kan goed beheerd worden met spalken, fysiotherapie en soms chirurgie.
• Artritis: Chronisch, maar symptomen kunnen beheerd worden met medicatie en fysiotherapie.
• De Quervain tenosynovitis: Vaak succesvol behandeld met rust, spalken en soms injecties of chirurgie.

Complicaties

Complicaties kunnen optreden als de pijnlijke duim niet adequaat wordt behandeld:

• Chronische pijn: Bij onvoldoende behandeling kan pijn chronisch worden.
• Gehoorverlies: Bij langdurige of onbehandelde infecties kan blijvend gehoorverlies optreden.
• Functiebeperking: Onbehandelde aandoeningen kunnen leiden tot blijvende beperkingen in duimfunctie.
• Gevoelloosheid en zwakte: Vooral bij zenuwcompressie zoals bij het carpaal tunnel syndroom.
• Gewrichtsschade: Langdurige ontsteking of letsel kan blijvende gewrichtsschade veroorzaken.

Preventie

Preventieve maatregelen om een pijnlijke duim te voorkomen zijn onder andere:

• Correcte handpositie: Vermijd overmatige belasting en verkeerde handposities bij repetitieve taken.
• Gebruik van ergonomische hulpmiddelen: Bijvoorbeeld ergonomische toetsenborden en muizen.
• Oefeningen en stretching: Regelmatig rekken en strekken van de handen en polsen kan helpen om stijfheid en spanning te verminderen.
• Bescherming tijdens sport: Gebruik beschermende uitrusting tijdens sportactiviteiten om letsel te voorkomen.
• Juiste techniek bij tillen en grijpen: Gebruik de juiste techniek om overbelasting van de duim te voorkomen.
• Regelmatige pauzes: Neem regelmatig pauzes bij langdurig gebruik van de handen om spanning te verminderen.

Door deze maatregelen te nemen, kan de kans op het ontwikkelen van oorafscheiding en pijnlijke duimen aanzienlijk verminderd worden. Tijdige diagnose en behandeling zijn cruciaal voor het voorkomen van complicaties en het bevorderen van herstel.

Lees verder

• Gezwollen duim: Oorzaken van zwelling van duim
• Duimartritis: Slijtage van kraakbeen met pijn aan duimbasis
• De Quervain tendinitis: Pijn bij bewegen van duim
• Trigger finger: Vastzittende positie van gebogen vinger
• Contractuur van Dupuytren: Pijnloze handmisvorming