Osteonecrose: Afsterven bot door beperkte bloedtoevoer

Osteonecrose is een aandoening waarbij de bloedtoevoer naar de botten tijdelijk of permanent wordt belemmerd. Dit kan leiden tot het afsterven van botcellen, vaak in de heup. Hoewel een lokale verwonding (trauma) vaak de oorzaak is, kunnen ook andere aandoeningen en omgevingsfactoren bijdragen aan osteonecrose. Deze ernstige aandoening resulteert in een verminderde functie van het aangetaste bot, dat verzwakt en zijn draagkracht verliest. Uiteindelijk kan osteonecrose leiden tot de vernietiging van het gewricht dat het aangetaste bot omgeeft. Een snelle diagnose en behandeling zijn cruciaal om ernstige complicaties te voorkomen. De behandeling kan medicatie en/of chirurgie omvatten, en de vooruitzichten zijn afhankelijk van vele factoren, inclusief de snelheid van diagnose en behandeling.

• Synoniemen van osteonecrose
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Belemmerde bloedtoevoer
• Risicofactoren van afsterven van botcellen
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Pijn
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van osteonecrose
• Trauma voorkomen
• Onderliggende problemen behandelen
• Medicatie
• Chirurgie
• Prognose van aandoening
• Complicaties
• Preventie van botdood
• Praktische tips voor het omgaan met osteonecrose
• Zoek medische hulp bij de eerste symptomen
• Volg je behandelplan strikt op
• Versterk je botten door een evenwichtig voedingspatroon
• Vermijd overbelasting van de gewrichten
• Overweeg chirurgische opties als andere behandelingen niet effectief zijn
• Blijf actief met gepaste oefeningen

Synoniemen van osteonecrose

Osteonecrose staat ook bekend als:

• aseptische necrose
• avasculaire necrose
• ischemische botnecrose
• osteonecrose

Epidemiologie

Osteonecrose, ook wel avasculaire necrose genoemd, is een aandoening waarbij het botweefsel afsterft door onvoldoende bloedtoevoer. Het komt wereldwijd voor, maar de prevalentie varieert afhankelijk van risicofactoren en de onderliggende oorzaken. Osteonecrose kan meerdere gewrichten aantasten, maar de heupen zijn het meest getroffen. De prevalentie van osteonecrose neemt toe met de leeftijd en bij bepaalde medische aandoeningen.

Prevalentie en incidentie
De incidentie van osteonecrose varieert per regio en bevolkingsgroep. In westerse landen wordt het geschat dat ongeveer 10.000 tot 20.000 nieuwe gevallen per jaar optreden, voornamelijk bij volwassenen tussen de 30 en 60 jaar. Bij patiënten met risicofactoren zoals langdurig gebruik van corticosteroïden of alcoholmisbruik is de incidentie aanzienlijk hoger.

Leeftijd en geslacht
Osteonecrose komt vaker voor bij volwassenen in de leeftijd van 30 tot 60 jaar, met een piek in de leeftijd van 40 tot 50 jaar. Er is een lichte oververtegenwoordiging bij mannen in de 30-40-jarige leeftijdsgroep, terwijl het bij oudere leeftijdsgroepen vaker bij vrouwen voorkomt, vooral na de menopauze.

Geografische variaties
De incidentie van osteonecrose varieert geografisch. In ontwikkelde landen is de aandoening vaak geassocieerd met medicatiegebruik en alcoholisme, terwijl in ontwikkelingslanden vaker een verband wordt gelegd met trauma en infecties. Het gebruik van corticosteroïden is wereldwijd de belangrijkste risicofactor voor osteonecrose.

Mechanisme

Osteonecrose ontstaat wanneer de bloedtoevoer naar een bepaald deel van het bot wordt belemmerd, waardoor het botweefsel afsterft. Dit kan leiden tot de instorting van het bot en schade aan de gewrichtskraakbeen, wat uiteindelijk resulteert in pijn, beperkte mobiliteit en gewrichtsdegeneratie.

Verlies van bloedtoevoer
De belangrijkste oorzaak van osteonecrose is een verstoring van de bloedtoevoer naar het bot. Dit kan veroorzaakt worden door verschillende factoren, zoals trauma (bijvoorbeeld fracturen of dislocaties), ontstekingen, of verstoppingen in de bloedvaten (door bijvoorbeeld bloedstolsels).

Cellulaire schade door zuurstoftekort
Wanneer het bot geen adequate bloedtoevoer heeft, krijgen de botcellen niet genoeg zuurstof en voedingsstoffen, wat leidt tot hun afsterven. Dit veroorzaakt een cascade van cellulaire schade en botresorptie, wat resulteert in de afbraak van het botweefsel en uiteindelijk botinstorting.

Zonder bloedtoevoer vervalt het bot
Osteonecrose kan leiden tot het afsterven van botcellen, wat de structuur van het bot verzwakt. Uiteindelijk kunnen er breuken of vervormingen optreden in het gewricht, wat leidt tot blijvende pijn en mobiliteitsbeperkingen.

Oorzaken: Belemmerde bloedtoevoer

Osteonecrose ontstaat door een tijdelijke of permanente onderbreking van de bloedtoevoer naar het betrokken bot. Normaal gesproken vervangt het lichaam continu oud bot door nieuw bot. Bij osteonecrose leidt een verminderde bloedtoevoer tot een versnelde afbraak van het bot, terwijl het lichaam niet in staat is om voldoende nieuw bot aan te maken. Dit resulteert uiteindelijk in het afsterven en afbreken van het bot.

Risicofactoren van afsterven van botcellen

Aandoeningen

Diverse aandoeningen kunnen de bloedtoevoer naar het bot belemmeren:

• Beenmerg- en bloedziekten, zoals sikkelcelanemie, leukemie, de ziekte van Gaucher (vetophoping in organen), en thalassemie (tekort aan hemoglobine, wat leidt tot anemie)
• Bloedstolsels
• Decompressieziekte (duikersziekte: snelle afname van de omgevingsdruk van lucht of water)
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Traumatisch letsel aan het betrokken bot, zoals een fractuur of ontwrichting (vaak voorkomend), bijvoorbeeld een heupfractuur
• HIV / aids
• Inflammatoire darmaandoeningen
• Pancreatitis (alvleesklierontsteking)
• Systemische lupus erythematosus (auto-immuunziekte)
• Vasculitis (ontsteking van de bloedvaten)
• Vetafzettingen in bloedvaten (verhoogd cholesterolgehalte in het bloed)

Omgevingsfactoren

Enkele omgevingsfactoren kunnen ook het risico op osteonecrose verhogen:

• Zwangerschap
• Chronisch gebruik van steroïdenmedicatie (glucocorticoïden zoals prednison en prednisolon, vooral in hoge doses)
• Gebruik van bisfosfonaten: Deze medicijnen worden gebruikt voor de behandeling van botaandoeningen zoals osteoporose. Ironisch genoeg kan het gebruik van bisfosfonaten het risico op avasculaire necrose van de kaak verhogen.
• Roken van sigaretten
• Overmatig alcoholgebruik
• Radiotherapie en chemotherapie voor de behandeling van kanker

Risicogroepen

Bepaalde groepen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van osteonecrose. Dit zijn vaak patiënten met specifieke aandoeningen of levensstijlfactoren.

Patiënten met hart- en vaatziekten
Patiënten die lijden aan hart- en vaatziekten, vooral degenen die bloedverdunners gebruiken of problemen hebben met de bloedcirculatie, lopen een verhoogd risico op osteonecrose. Verminderde bloedtoevoer kan leiden tot het afsterven van botweefsel.

Ouderen
Ouderen hebben een verhoogd risico op osteonecrose, vooral als ze een geschiedenis hebben van langdurig gebruik van medicatie, zoals corticosteroïden, of als ze gewrichtsschade hebben opgelopen door andere aandoeningen zoals artrose.

Patiënten met nierziekten
Patiënten met nierziekten, vooral degenen die langdurig dialyse ondergaan, hebben een verhoogd risico op osteonecrose vanwege verstoringen in de bloedcirculatie en de invloed van medicatie op de botgezondheid.

Symptomen: Pijn

Osteonecrose treft vaak de heup, gevolgd door de knie, schouder, enkel, elleboog en pols. Bij trauma is meestal slechts één gewricht aangetast, terwijl bij niet-traumatische osteonecrose meerdere gewrichten betrokken kunnen zijn. Sommige patiënten ontwikkelen avasculaire necrose aan beide zijden (bijvoorbeeld aan beide heupen of knieën).

Aseptische necrose begint soms als een pijnloze botafwijking en kan lange tijd zonder pijn blijven. Pas in een later stadium ontstaan vaak botpijn in het getroffen bot, vooral bij gebruik. Gewrichtspijn is vaak het eerste symptoom van avasculaire necrose. Bij betrokkenheid van de knie of enkel kan dit leiden tot zwakte tijdens het lopen. Wanneer de heup betrokken is, komt liespijn vaak voor, vooral tijdens het lopen. De heupkom kan langzaam instorten, wat resulteert in aanhoudende pijn (heuppijn) bij bewegingen zoals draaien of gewichtdragende activiteiten, bijvoorbeeld bij het wandelen. Heupeffusie (vocht in de heup) kan ook optreden, wat gepaard gaat met gewrichtspijn en gewrichtsstijfheid.

Alarmsymptomen

Osteonecrose vertoont vaak weinig vroege symptomen, maar naarmate de aandoening vordert, kunnen er verschillende alarmsymptomen optreden.

Pijn in het gewricht
Een van de vroegste symptomen van osteonecrose is pijn in het gewricht, vooral tijdens beweging of belasting van het aangetaste gewricht. De pijn kan aanvankelijk mild zijn, maar wordt vaak intenser naarmate de aandoening vordert.

Bewegingsbeperkingen
Na verloop van tijd kunnen patiënten moeite krijgen met het bewegen van het getroffen gewricht. Dit kan leiden tot stijfheid en zwakte in de spieren rondom het gewricht, wat de mobiliteit verder beperkt.

Kraakbeenbeschadiging en gewrichtsinstorting
In gevorderde stadia van osteonecrose kan het bot beginnen in te storten, wat leidt tot schade aan het kraakbeen en verdere verstoring van de gewrichtsfunctie. Dit kan aanzienlijke pijn en verminderde mobiliteit veroorzaken, wat vaak resulteert in de noodzaak voor chirurgische ingrepen zoals een gewrichtsvervanging.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van aseptische necrose wordt vaak, maar niet altijd, bevestigd met behulp van röntgenfoto's. De arts vergelijkt oudere röntgenfoto’s met nieuwe om veranderingen te volgen. Andere nuttige onderzoeken zijn botscans, CT-scans en MRI-scans, die tekenen van avasculaire necrose kunnen onthullen.

Behandeling van osteonecrose

Trauma voorkomen

Patiënten wordt aangeraden om blessures aan het getroffen bot te vermijden, bijvoorbeeld door het gebruik van krukken. Het doel van de arts is om een gewrichtsvervanging uit te stellen, vooral bij jonge patiënten.

Onderliggende problemen behandelen

Patiënten moeten stoppen met roken, overmatig alcoholgebruik vermijden en een gezonde, gevarieerde voeding aanhouden. De arts zal ook onderliggende aandoeningen behandelen die bijdragen aan osteonecrose. Dit helpt om de progressie van de ziekte te vertragen en de betrokkenheid van andere botten te voorkomen.

Medicatie

Sommige bisfosfonaten kunnen botpijn verminderen en de botfunctie verbeteren. Ook medicijnen die de bloedvetten (lipiden, waaronder cholesterol en triglyceriden) verlagen en bloedverdunners (anticoagulantia) kunnen effectief zijn in bepaalde gevallen.

Chirurgie

Chirurgische behandelingen bij avasculaire necrose omvatten procedures om het gewricht te beschermen of om het gewricht te vervangen (artroplastiek). In een vroege fase kan de arts proberen de bloedtoevoer naar het aangetaste bot te verbeteren, terwijl in latere stadia gewrichtsvervanging noodzakelijk kan zijn.

Prognose van aandoening

De prognose van osteonecrose hangt sterk af van de ernst van de aandoening en de tijdigheid van de diagnose. Bij vroege detectie kan osteonecrose vaak worden beheerd met medicatie en fysieke therapie. Bij gevorderde gevallen kan chirurgie nodig zijn.

Behandeling en herstel
In de vroege stadia kan osteonecrose behandeld worden met medicatie en niet-chirurgische methoden, zoals het verminderen van de belasting op het gewricht en het gebruik van ontstekingsremmende medicijnen. In ernstigere gevallen kan een gewrichtsvervanging of bottransplantatie nodig zijn om de mobiliteit te herstellen.

Langdurige gevolgen
Zonder behandeling kan osteonecrose leiden tot blijvende gewrichtsschade, chronische pijn en verlies van mobiliteit. Het is belangrijk om tijdig een diagnose te stellen om de kans op complicaties te minimaliseren.

Complicaties

Pijn en functieverlies
Osteonecrose kan leiden tot ernstige pijn in het getroffen gewricht en vermindering van de mobiliteit. Dit kan het dagelijks functioneren belemmeren en invloed hebben op de kwaliteit van leven.

Gewrichtsschade
Als de osteonecrose voortschrijdt, kan dit leiden tot beschadiging van het gewrichtskraakbeen en de botstructuren. Dit kan resulteren in artritis en verdere gewrichtsdegeneratie.

Fracturen
Verzwakte botten door osteonecrose kunnen leiden tot verhoogde vatbaarheid voor fracturen, zelfs bij geringe trauma of belasting.

Verminderde doorbloeding
De aandoening kan de bloedtoevoer naar de aangetaste botten verstoren, wat kan bijdragen aan de voortgang van de ziekte en complicaties zoals avasculaire necrose kan verergeren.

Chronische invaliditeit
Bij ernstige gevallen van osteonecrose kan er blijvende invaliditeit optreden, waardoor langdurige pijn en beperking van beweging het leven van de patiënt aanzienlijk kunnen beïnvloeden.

Preventie van botdood

Het voorkomen van blessures zoals botbreuken en ontwrichtingen kan helpen bij het voorkomen van traumagerelateerde avasculaire necrose. Tijdige diagnose en behandeling van osteonecrose en onderliggende aandoeningen zijn essentieel om de volledige vernietiging van het bot te verminderen of te voorkomen.

Praktische tips voor het omgaan met osteonecrose

Osteonecrose is een aandoening waarbij het botweefsel afsterft door een slechte doorbloeding. Dit kan leiden tot pijn, zwelling en zelfs botbreuken. Het is belangrijk om de juiste stappen te nemen om de aandoening te beheersen en verdere schade te voorkomen. Hier zijn enkele praktische tips voor het omgaan met osteonecrose.

Zoek medische hulp bij de eerste symptomen

Als je pijn of andere symptomen ervaart die wijzen op osteonecrose, zoals gewrichtspijn of verminderde mobiliteit, is het belangrijk om snel een arts te raadplegen. De arts kan gebruik maken van beeldvormende onderzoeken om de mate van schade te beoordelen en een behandelplan op te stellen. Vroege diagnose kan helpen bij het voorkomen van verdere schade en het optimaliseren van de behandeling.

Volg je behandelplan strikt op

Je arts zal waarschijnlijk een combinatie van behandelingen aanbevelen, zoals medicijnen om de pijn te verlichten, fysiotherapie om de mobiliteit te behouden, of zelfs chirurgie in ernstigere gevallen. Het is van cruciaal belang om alle voorgeschreven behandelingen en medicatie volgens de aanwijzingen van je arts te volgen. Dit kan helpen om de voortgang van de aandoening te vertragen en de kwaliteit van leven te verbeteren.

Versterk je botten door een evenwichtig voedingspatroon

Een gezond dieet kan helpen om je botten sterk te houden. Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon dat rijk is aan vitaminen, zoals vitamine D en calcium, die belangrijk zijn voor de botgezondheid. Voedingsmiddelen zoals zuivel, groene bladgroenten, en vette vis kunnen bijdragen aan het versterken van je botten. Praat met je arts of een diëtist om te bepalen welke voedingsstoffen voor jou het belangrijkst zijn.

Vermijd overbelasting van de gewrichten

Het is belangrijk om de gewrichten die zijn getroffen door osteonecrose niet te overbelasten. Vermijd langdurig staan, lopen of zwaar tillen, omdat dit de pijn kan verergeren. Wanneer je activiteiten uitvoert, probeer dan gebruik te maken van hulpmiddelen zoals een wandelstok of braces om de belasting op je gewrichten te verminderen. Het is ook raadzaam om rustperioden in te lassen om je gewrichten de tijd te geven om te herstellen.

Overweeg chirurgische opties als andere behandelingen niet effectief zijn

In sommige gevallen kan de arts een chirurgische ingreep aanbevelen om de beschadigde delen van het gewricht te herstellen. Dit kan variëren van het plaatsen van een gewrichtsprothese tot het uitvoeren van een bottransplantatie. Als je merkt dat andere behandelingen niet effectief zijn, bespreek dan met je arts of chirurgie een geschikte optie is voor jou. Het kan helpen om de functionaliteit van het gewricht te herstellen en de pijn te verminderen.

Blijf actief met gepaste oefeningen

Fysiotherapie kan een belangrijk onderdeel zijn van je herstelplan. Je fysiotherapeut kan je specifieke oefeningen aanbevelen die de mobiliteit van je gewricht bevorderen zonder de schade te verergeren. Deze oefeningen kunnen helpen om spierkracht op te bouwen en de gewrichten soepel te houden, wat essentieel is voor het behouden van je onafhankelijkheid en het verminderen van pijn.

Lees verder

• Osteoradionecrose (ORN): Afsterven bot na radiotherapie