Osteonecrose: Afsterven bot door beperkte bloedtoevoer

Osteonecrose is een aandoening waarbij de bloedtoevoer naar de botten tijdelijk of permanent wordt belemmerd. Dit kan leiden tot het afsterven van botcellen, vaak in de heup. Hoewel een lokale verwonding (trauma) vaak de oorzaak is, kunnen ook andere aandoeningen en omgevingsfactoren bijdragen aan osteonecrose. Deze ernstige aandoening resulteert in een verminderde functie van het aangetaste bot, dat verzwakt en zijn draagkracht verliest. Uiteindelijk kan osteonecrose leiden tot de vernietiging van het gewricht dat het aangetaste bot omgeeft. Een snelle diagnose en behandeling zijn cruciaal om ernstige complicaties te voorkomen. De behandeling kan medicatie en/of chirurgie omvatten, en de vooruitzichten zijn afhankelijk van vele factoren, inclusief de snelheid van diagnose en behandeling.

• Synoniemen van osteonecrose
• Oorzaken: Belemmerde bloedtoevoer
• Risicofactoren van afsterven van botcellen
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Pijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van osteonecrose
• Trauma voorkomen
• Onderliggende problemen behandelen
• Medicatie
• Chirurgie
• Prognose van aandoening
• Complicaties
• Preventie van botdood

Synoniemen van osteonecrose

Osteonecrose staat ook bekend als:

• aseptische necrose
• avasculaire necrose
• ischemische botnecrose
• osteonecrose

Oorzaken: Belemmerde bloedtoevoer

Osteonecrose ontstaat door een tijdelijke of permanente onderbreking van de bloedtoevoer naar het betrokken bot. Normaal gesproken vervangt het lichaam continu oud bot door nieuw bot. Bij osteonecrose leidt een verminderde bloedtoevoer tot een versnelde afbraak van het bot, terwijl het lichaam niet in staat is om voldoende nieuw bot aan te maken. Dit resulteert uiteindelijk in het afsterven en afbreken van het bot.

Risicofactoren van afsterven van botcellen

Aandoeningen

Diverse aandoeningen kunnen de bloedtoevoer naar het bot belemmeren:

• Beenmerg- en bloedziekten, zoals sikkelcelanemie, leukemie, de ziekte van Gaucher (vetophoping in organen), en thalassemie (tekort aan hemoglobine, wat leidt tot anemie)
• Bloedstolsels
• Decompressieziekte (duikersziekte: snelle afname van de omgevingsdruk van lucht of water)
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Traumatisch letsel aan het betrokken bot, zoals een fractuur of ontwrichting (vaak voorkomend), bijvoorbeeld een heupfractuur
• HIV / aids
• Inflammatoire darmaandoeningen
• Pancreatitis (alvleesklierontsteking)
• Systemische lupus erythematosus (auto-immuunziekte)
• Vasculitis (ontsteking van de bloedvaten)
• Vetafzettingen in bloedvaten (verhoogd cholesterolgehalte in het bloed)

Omgevingsfactoren

Enkele omgevingsfactoren kunnen ook het risico op osteonecrose verhogen:

• Zwangerschap
• Chronisch gebruik van steroïdenmedicatie (glucocorticoïden zoals prednison en prednisolon, vooral in hoge doses)
• Gebruik van bisfosfonaten: Deze medicijnen worden gebruikt voor de behandeling van botaandoeningen zoals osteoporose. Ironisch genoeg kan het gebruik van bisfosfonaten het risico op avasculaire necrose van de kaak verhogen.
• Roken van sigaretten
• Overmatig alcoholgebruik
• Radiotherapie en chemotherapie voor de behandeling van kanker

Symptomen: Pijn

Osteonecrose treft vaak de heup, gevolgd door de knie, schouder, enkel, elleboog en pols. Bij trauma is meestal slechts één gewricht aangetast, terwijl bij niet-traumatische osteonecrose meerdere gewrichten betrokken kunnen zijn. Sommige patiënten ontwikkelen avasculaire necrose aan beide zijden (bijvoorbeeld aan beide heupen of knieën).

Aseptische necrose begint soms als een pijnloze botafwijking en kan lange tijd zonder pijn blijven. Pas in een later stadium ontstaan vaak botpijn in het getroffen bot, vooral bij gebruik. Gewrichtspijn is vaak het eerste symptoom van avasculaire necrose. Bij betrokkenheid van de knie of enkel kan dit leiden tot zwakte tijdens het lopen. Wanneer de heup betrokken is, komt liespijn vaak voor, vooral tijdens het lopen. De heupkom kan langzaam instorten, wat resulteert in aanhoudende pijn (heuppijn) bij bewegingen zoals draaien of gewichtdragende activiteiten, bijvoorbeeld bij het wandelen. Heupeffusie (vocht in de heup) kan ook optreden, wat gepaard gaat met gewrichtspijn en gewrichtsstijfheid.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van aseptische necrose wordt vaak, maar niet altijd, bevestigd met behulp van röntgenfoto's. De arts vergelijkt oudere röntgenfoto’s met nieuwe om veranderingen te volgen. Andere nuttige onderzoeken zijn botscans, CT-scans en MRI-scans, die tekenen van avasculaire necrose kunnen onthullen.

Behandeling van osteonecrose

Trauma voorkomen

Patiënten wordt aangeraden om blessures aan het getroffen bot te vermijden, bijvoorbeeld door het gebruik van krukken. Het doel van de arts is om een gewrichtsvervanging uit te stellen, vooral bij jonge patiënten.

Onderliggende problemen behandelen

Patiënten moeten stoppen met roken, overmatig alcoholgebruik vermijden en een gezonde, gevarieerde voeding aanhouden. De arts zal ook onderliggende aandoeningen behandelen die bijdragen aan osteonecrose. Dit helpt om de progressie van de ziekte te vertragen en de betrokkenheid van andere botten te voorkomen.

Medicatie

Sommige bisfosfonaten kunnen botpijn verminderen en de botfunctie verbeteren. Ook medicijnen die de bloedvetten (lipiden, waaronder cholesterol en triglyceriden) verlagen en bloedverdunners (anticoagulantia) kunnen effectief zijn in bepaalde gevallen.

Chirurgie

Chirurgische behandelingen bij avasculaire necrose omvatten procedures om het gewricht te beschermen of om het gewricht te vervangen (artroplastiek). In een vroege fase kan de arts proberen de bloedtoevoer naar het aangetaste bot te verbeteren, terwijl in latere stadia gewrichtsvervanging noodzakelijk kan zijn.

Prognose van aandoening

De prognose van osteonecrose hangt af van de oorzaak, de ernst van de schade en de locatie van het aangetaste bot. Grote gebieden van avasculaire necrose zijn vaak niet volledig te herstellen met gewrichtsbeschermende maatregelen, waardoor gewrichtsvervanging noodzakelijk kan worden. Bij succesvolle behandeling van een onderliggende oorzaak kan de ziekte mogelijk niet verder verergeren en kan de betrokkenheid van andere botgebieden worden verminderd.

Complicaties

Pijn en functieverlies
Osteonecrose kan leiden tot ernstige pijn in het getroffen gewricht en vermindering van de mobiliteit. Dit kan het dagelijks functioneren belemmeren en invloed hebben op de kwaliteit van leven.

Gewrichtsschade
Als de osteonecrose voortschrijdt, kan dit leiden tot beschadiging van het gewrichtskraakbeen en de botstructuren. Dit kan resulteren in artritis en verdere gewrichtsdegeneratie.

Fracturen
Verzwakte botten door osteonecrose kunnen leiden tot verhoogde vatbaarheid voor fracturen, zelfs bij geringe trauma of belasting.

Verminderde doorbloeding
De aandoening kan de bloedtoevoer naar de aangetaste botten verstoren, wat kan bijdragen aan de voortgang van de ziekte en complicaties zoals avasculaire necrose kan verergeren.

Chronische invaliditeit
Bij ernstige gevallen van osteonecrose kan er blijvende invaliditeit optreden, waardoor langdurige pijn en beperking van beweging het leven van de patiënt aanzienlijk kunnen beïnvloeden.

Preventie van botdood

Het voorkomen van blessures zoals botbreuken en ontwrichtingen kan helpen bij het voorkomen van traumagerelateerde avasculaire necrose. Tijdige diagnose en behandeling van osteonecrose en onderliggende aandoeningen zijn essentieel om de volledige vernietiging van het bot te verminderen of te voorkomen.

Lees verder

• Osteoradionecrose (ORN): Afsterven bot na radiotherapie