Anorectaal melanoom: Kanker aan anus en rectum met pijn

Een anorectaal melanoom (anorectaal mucosaal melanoom) is een zeldzame vorm van huidkanker die start in het gebied van het rectum (endeldarm: laatste deel van de dikke darm) en/of de anus. De vorm van kanker kent weinig symptomen in het beginstadium. Wijzigingen in de ontlasting en pijn zijn enkele latere symptomen van de aandoening. Omdat het klinisch beeld bij veel andere aandoeningen past, plakt de arts dan ook een foute diagnose op dit type kanker. De prognose is bijgevolg over het algemeen slecht. Een melanoom van de anus en het rectum werd voor het eerst gerapporteerd door Moore in 1857.

• Epidemiologie van anorectale melanomen
• Oorzaken van kanker aan anus en/of rectum
• Risicofactoren
• Symptomen: Pijn en wijzigingen aan de stoelgang
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van tumor in anorectale regio
• Prognose van een anorectaal melanoom
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie van anorectale melanomen

Anorectale melanomen vertegenwoordigen ongeveer 1% van alle melanomen en ongeveer 0,5-2% van alle anorectale maligniteiten. Een primair maligne (kwaadaardig) melanoom van de anus en het rectum is een zeldzame en zeer dodelijke vorm van kanker die vooral ouderen aantast. De tumor treft meestal vrouwen in het vijfde of zesde decennium, al zijn mannen ook getroffen. Personen met een blanke huidskleur zijn net iets vaker dan personen met een zwarte huidskleur aangetast.

Oorzaken van kanker aan anus en/of rectum

Een primair anorectaal maligne melanoom ontstaat uit normale melanocyten. Waarom dit precies tot stand komt, is niet geweten anno oktober 2020. Ook risicofactoren zijn niet bekend anno oktober 2020.

Risicofactoren

Risicofactoren voor anorectaal melanoom zijn onder andere een geschiedenis van huidmelanoom, blootstelling aan UV-stralen, en immunosuppressie. Leeftijd en geslacht spelen ook een rol, waarbij oudere volwassenen en mannen mogelijk een hoger risico hebben.

Symptomen: Pijn en wijzigingen aan de stoelgang

De tumor komt voor in het anale kanaal en/of het rectum, waarbij de meeste tumoren binnen zes centimeter van de anale rand verschijnen. De patiënt presenteert zich met rectale bloedingen, anorectale pijn en jeuk, aambeien en/of een knobbeltje in het rectum. Verder komt veranderingen in de ontlasting voor zoals diarree, obstipatie, incontinentie, een pijnlijke stoelgang, bloed bij de ontlasting en een aandrang om veel de darmen te ledigen (tenesmen). Patiënten met uitzaaiingen op het moment van de presentatie ervaren bovendien vermoeidheid / kankervermoeidheid, gewichtsverlies en bloedarmoede (anemie). Typische symptomen zijn niet aanwezig bij een anorectaal melanoom en daarom is het stellen van een vroege diagnose moeilijk.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van anorectaal melanoom omvatten pijn in het anorectale gebied, veranderingen in huidkleur, bloedingen, en de aanwezigheid van een merkbare massa of zweren. Het kan gepaard gaan met symptomen zoals jeuk, ongemak, en veranderingen in de stoelgang.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts betast de buik, en voert een digitaal rectaal onderzoek uit om de aanwezigheid van een tumor te bevestigen. Ook betast de arts de lies om gezwollen lymfeklieren in dit gebied op te sporen.

Diagnostisch onderzoek

Een colonoscopie biedt eveneens informatie over de aanwezigheid van de tumor. Een biopsie van de massa onthult informatie over het kankerstadium. Een CT-scan van de buik en het bekkengebied en een PET-scan geven de arts eveneens informatie over de abnormale massa.

Differentiële diagnose

Primaire anorectale maligne melanomen diagnosticeert de arts in bijna 80% van de gevallen verkeerd. Dit is te wijten aan niet-specifieke symptomen, evenals de anatomische locatie. Veel voorkomende foute diagnoses voor een anorectaal melanoom omvatten:

• aambeien
• een adenocarcinoom
• een carcinoom
• een lymfoom
• een poliep
• een rectaal ulcus (rectale zweer)
• een sarcoom (kanker in bindweefsel)

Behandeling van tumor in anorectale regio

De arts verwijdert de volledige tumor en ook een stuk van het omliggende weefsel, om zeker te zijn dat hij alle kankercellen verwijdert. De meerderheid van de patiënten heeft reeds uitzaaiingen (metastasen) bij de diagnose. Chemotherapie of radiotherapie zijn inzetbaar voor patiënten in een gevorderd stadium.

Prognose van een anorectaal melanoom

Een vroege diagnose en behandeling zijn cruciaal voor het verbeteren van de overlevingskansen. Omdat de typische symptomen ontbreken en de diagnose daarom pas in een laat stadium gebeurt, is de algemene slechte prognose slecht. De vijfjaarsoverleving van een anorectaal melanoom bedraagt minder dan 20%. Prognostische factoren zijn het stadium van de ziekte op het moment van de diagnose en de tumordikte. De tumor verspreidt zich tot slot snel naar de hersenen (hersenmetastasen), de lever (levermetastasen) en de longen (longmetastasen). De meeste patiënten sterven ongeacht de gekozen behandelingsvorm door de agressieve aard en de snelle progressie van de tumor.

Complicaties

Complicaties van anorectaal melanoom kunnen het gevolg zijn van de ziekte zelf of van de behandeling. Deze kunnen onder andere metastasen naar andere organen, bijwerkingen van behandelingen, en langdurige problemen met de anorectale functie omvatten.

Preventie

Preventie van anorectaal melanoom richt zich op het minimaliseren van risicofactoren zoals blootstelling aan UV-stralen en het monitoren van huidveranderingen. Regelmatige controles door een dermatoloog en vroege evaluatie van verdachte huidletsels kunnen bijdragen aan vroege detectie en behandeling.

Lees verder

• Melanoom: Vorm van huidkanker door blootstelling aan zon
• Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie
• Mucosaal melanoom: Tumor van slijmvlies met weinig symptomen
• Anale jeuk: Oorzaken van jeukende anus (pruritus ani)