Psychogene pijn: Pijnstoornis door psychologische factoren

Psychogene pijn, ook wel psychalgie genoemd, is geen officiële medische term, maar artsen gebruiken deze term om pijn te beschrijven die voortkomt uit psychologische factoren in plaats van lichamelijk letsel. Psychogene pijn kan ontstaan door mentale of emotionele problemen die de pijn veroorzaken, verlengen of verergeren. Patiënten met psychogene pijn ervaren vaak pijn die niet overeenkomt met de zichtbare symptomen. Het behandelplan bestaat uit het aanpakken van het onderliggende psychische probleem, met aanvullende ondersteunende behandeling van de pijn zelf. De vooruitzichten voor behandelde patiënten zijn doorgaans goed, en met de juiste aanpak verdwijnen de pijnklachten meestal na verloop van tijd.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Pijn door psychologische factoren
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Soorten en symptomen van psychogene pijn
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Nieuwe inzichten en onderzoeken
• Prognose van psychogene pijn
• Complicaties
• Preventie en zelfzorg
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met psychogene pijn
• Zoek therapie of psychotherapie
• Volg een evenwichtig voedingspatroon
• Zorg voor voldoende rust en slaap
• Beoefen ontspanningstechnieken
• Zorg voor een ondersteunend sociaal netwerk
• Monitor je stressniveaus
• Communiceer met je zorgverleners
• Vermijd overbelasting en overbelasting van je lichaam
• Wees geduldig met jezelf
• Misvattingen rond psychogene pijn
• Psychogene pijn is altijd verbeelding
• Psychogene pijn kan worden genezen door psychotherapie alleen
• Psychogene pijn komt alleen voor bij mensen met ernstige psychische stoornissen
• Psychogene pijn is minder ernstig dan lichamelijke pijn
• Mensen met psychogene pijn kunnen hun pijn stoppen als ze willen
• Psychogene pijn wordt altijd veroorzaakt door trauma
• Psychogene pijn heeft geen invloed op de fysieke gezondheid

Epidemiologie

Psychogene pijn is een complex verschijnsel waarbij emotionele of psychologische factoren de fysieke pijnervaring beïnvloeden. De epidemiologie van psychogene pijn omvat de frequentie en spreiding van de aandoening in verschillende populaties, evenals de prevalentie in bepaalde leeftijdsgroepen. Psychogene pijn wordt vaak onderschat en is moeilijk te kwantificeren, aangezien het sterk afhankelijk is van de interactie tussen geestelijke en lichamelijke gezondheid.

Incidentie en prevalentie
De incidentie van psychogene pijn varieert sterk, afhankelijk van de populatie en de klinische setting. Het komt vaker voor bij patiënten met chronische pijnklachten, vooral bij diegenen met een voorgeschiedenis van psychische aandoeningen zoals angststoornissen, depressie of posttraumatische stressstoornis (PTSS).

Geografische spreiding
Er is geen specifieke geografische spreiding van psychogene pijn, aangezien het wereldwijd voorkomt. Het is echter wel belangrijk om rekening te houden met culturele verschillen in de perceptie en erkenning van pijn, wat de diagnostiek en behandeling in verschillende regio’s kan beïnvloeden.

Mechanisme

Het mechanisme van psychogene pijn omvat de complexe interactie tussen psychologische, neurologische en fysiologische processen. Bij psychogene pijn is er geen duidelijke fysieke oorzaak, maar wordt de pijn veroorzaakt of verergerd door emotionele stress, angst, trauma of andere psychologische factoren.

Neurologische betrokkenheid
Neurologisch gezien is er vaak sprake van een verstoorde pijnverwerking in de hersenen. Onderzoek heeft aangetoond dat bepaalde hersengebieden, zoals de anterior cingulate cortex en de insula, betrokken zijn bij de perceptie van pijn bij patiënten met psychogene pijn. Stress kan de pijnsensaties versterken door het activeren van het zenuwstelsel.

Psychologische factoren
Emotionele stress, angst, depressie en traumatische ervaringen spelen een cruciale rol in het ontstaan van psychogene pijn. Deze psychologische factoren kunnen leiden tot veranderingen in de manier waarop het brein pijnsignalen verwerkt, wat resulteert in het ervaren van pijn zonder een duidelijke fysieke oorzaak.

Oorzaken: Pijn door psychologische factoren

Bepaalde overtuigingen, angsten, herinneringen of emoties kunnen de oorzaak zijn van pijn of deze pijn verlengen en verergeren. Patiënten met psychogene pijn hebben vaak een geschiedenis van onopgeloste psychische problemen die onbewust weer naar boven komen en pijn veroorzaken. Pijn wordt vaak ervaren als een fysiek symptoom, waardoor de emotionele en psychologische aspecten van de aandoening gemakkelijk over het hoofd worden gezien. Deze psychologische factoren zijn echter cruciaal voor het opstellen van een effectief behandelplan.

Het mechanisme achter psychogene pijn is anno augustus 2024 nog niet volledig begrepen. Het lijkt erop dat stressvolle omgevingsfactoren een rol spelen en dat er veranderingen optreden in de functie van het zenuwstelsel. Een complexe combinatie van gebeurtenissen en factoren kan bijdragen aan de ontwikkeling van psychogene pijn.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van psychogene pijn kunnen vergroten. Deze factoren zijn zowel psychologisch als sociaal van aard, en spelen een belangrijke rol in de manifestatie van de aandoening.

Psychische aandoeningen
Patiënten met een voorgeschiedenis van psychische stoornissen, zoals angststoornissen, depressie of persoonlijkheidsstoornissen, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van psychogene pijn. Deze aandoeningen kunnen de manier waarop iemand pijn ervaart en ermee omgaat, beïnvloeden.

Traumatische ervaringen
Traumatische ervaringen, vooral in de vroege jeugd, kunnen een belangrijke risicofactor zijn voor het ontwikkelen van psychogene pijn. Mensen die in hun leven ingrijpende gebeurtenissen, zoals misbruik of verlies van dierbaren, hebben meegemaakt, kunnen vatbaarder zijn voor het ontwikkelen van pijnklachten zonder fysieke oorzaak.

Risicogroepen

De risicogroepen voor psychogene pijn omvatten mensen met bepaalde psychische aandoeningen, evenals diegenen die emotioneel of fysiek trauma hebben ervaren. Deze groepen hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van pijn die primair door psychologische factoren wordt veroorzaakt.

Patiënten met psychische aandoeningen
Patiënten met een voorgeschiedenis van angst, depressie of stressgerelateerde stoornissen hebben meer kans op het ontwikkelen van psychogene pijn. Deze aandoeningen kunnen het vermogen van het zenuwstelsel beïnvloeden om pijn goed te verwerken, wat resulteert in chronische pijn zonder een lichamelijke oorzaak.

Mensen die trauma’s hebben meegemaakt
Mensen die blootgesteld zijn aan traumatische gebeurtenissen, zoals geweld, misbruik of oorlogservaringen, kunnen psychogene pijn ervaren. De manier waarop het brein trauma verwerkt kan leiden tot de manifestatie van fysieke pijn als reactie op de psychologische belasting.

Soorten en symptomen van psychogene pijn

Psychogene pijn kan zich uiten in fysieke klachten zoals maagpijn, hoofdpijn, spierpijn, rugpijn en buikpijn. De oorzaak is echter meestal gerelateerd aan psychologische factoren in plaats van nociceptieve of neuropathische veranderingen. Vaak komt pijn die in het verleden is ervaren terug via het pijngeheugen, wat leidt tot herhaalde episodes van aanzienlijke pijn. De pijn kan overal in het lichaam optreden en varieert in intensiteit. Het kan acuut zijn (kortdurend en sterk) of chronisch (aanhoudend en terugkerend over weken, maanden of zelfs jaren). Patiënten hebben vaak moeite met het precies aangeven van de locatie, kwaliteit en diepte van de pijn.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van psychogene pijn zijn vaak moeilijk te onderscheiden van andere pijnklachten, vooral omdat er geen duidelijke lichamelijke oorzaak is. De aanwezigheid van specifieke psychologische factoren en de duur van de klachten kunnen wijzen op psychogene pijn.

Chronische pijn zonder lichamelijke oorzaak
Een belangrijk alarmsymptoom is het ervaren van chronische pijn zonder dat er een onderliggende lichamelijke aandoening kan worden vastgesteld. Deze pijn kan variëren in intensiteit en kan zowel lichamelijk als emotioneel belastend zijn.

Psychosociale factoren
Bij veel patiënten met psychogene pijn spelen psychosociale factoren, zoals stress, angst of depressie, een belangrijke rol. Het is belangrijk om deze factoren te herkennen, aangezien ze vaak bijdragen aan de ernst en duur van de pijnklachten.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van psychogene pijn wordt gesteld door andere oorzaken van pijn uit te sluiten. Patiënten met een psychogene pijnstoornis ervaren pijn die niet volledig verklaard kan worden door lichamelijke symptomen. Om andere aandoeningen uit te sluiten, voert de arts verschillende onderzoeken uit, zoals een bloedonderzoek, een CT-scan, een MRI-scan, en mogelijk andere diagnostische tests.

Behandeling

De behandeling van psychogene pijn vereist een multidisciplinaire aanpak. Dit houdt in dat een team van specialisten, waaronder een pijnspecialist, neuroloog, psycholoog en/of psychiater, samenwerkt om de pijn te verlichten. Aangezien de pijn secundair is aan een psychische aandoening, ligt de focus op het behandelen van de onderliggende psychologische problemen om pijnverlichting te bereiken. Psychotherapie is vaak de eerste keuze voor behandeling bij psychogene pijn. Daarnaast kunnen bepaalde soorten antidepressiva en niet-narcotische pijnstillers nuttig zijn bij het verlichten van pijnklachten die samenhangen met psychogene pijn. Bij aanwezigheid van gewrichtspijn en/of spierpijn kan fysiotherapie ook effectief zijn. Alternatieve behandelingen, zoals acupunctuur, kunnen eveneens bijdragen aan pijnverlichting. Een gezonde levensstijl, waaronder een gezonde en evenwichtige voeding en regelmatige lichaamsbeweging, kan ook helpen om pijnklachten te verminderen.

Nieuwe inzichten en onderzoeken

Recente onderzoeken naar psychogene pijn richten zich op de rol van neurobiologische en psychosociale factoren bij de ontwikkeling en behandeling van deze aandoening. Studies suggereren dat een combinatie van cognitieve gedragstherapie en mindfulness kan helpen bij het verminderen van symptomen en verbeteren van de kwaliteit van leven bij patiënten met psychogene pijn. Verder onderzoek is nodig om meer inzicht te krijgen in de complexe interacties tussen psychologische factoren en pijnervaringen.

Prognose van psychogene pijn

De prognose van psychogene pijn hangt af van verschillende factoren, waaronder de onderliggende psychologische toestand van de patiënt en de behandeling die wordt geboden. Met de juiste therapie en interventies kan de pijn vaak verminderd worden, maar het herstel kan tijd vergen.

Zonder behandeling
Zonder behandeling kan psychogene pijn chronisch worden en het dagelijks functioneren sterk belemmeren. De pijn kan dan verergeren en leiden tot bijkomende psychische problemen zoals depressie en angst.

Met behandeling
Met een holistische benadering, inclusief therapieën zoals cognitieve gedragstherapie, psychotherapie en soms medicatie, kan psychogene pijn aanzienlijk verminderen. Vroege diagnose en interventie verbeteren de prognose aanzienlijk, en veel patiënten ervaren verlichting van hun klachten.

Complicaties

Wanneer psychogene pijn niet behandeld wordt, kunnen de volgende complicaties optreden:

• alcoholmisbruik
• drugsmisbruik
• geheugenverlies
• isolatie
• prikkelbaarheid
• slaapstoornissen
• vermoeidheid

Preventie en zelfzorg

Preventie van psychogene pijn richt zich vooral op het voorkomen van psychische aandoeningen en het bieden van tijdige interventie bij risicogroepen. Het bevorderen van gezonde copingmechanismen en het aanpakken van psychologische stress kan bijdragen aan het voorkomen van de ontwikkeling van psychogene pijn.

Psychologische ondersteuning
Het aanbieden van psychologische ondersteuning en therapieën, zoals psychotherapie of counseling, kan patiënten helpen om met stressvolle situaties om te gaan en de kans op het ontwikkelen van psychogene pijn te verkleinen.

Gezonde levensstijl
Een gezonde levensstijl, met aandacht voor zowel fysieke als mentale gezondheid, kan bijdragen aan het voorkomen van psychogene pijn. Het ontwikkelen van gezonde gewoonten, zoals regelmatige lichaamsbeweging en ontspanningstechnieken, kan de belasting van psychologische stress verminderen.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met psychogene pijn

Psychogene pijn is pijn die wordt veroorzaakt door psychologische factoren, zoals stress, angst of depressie, en heeft geen duidelijke lichamelijke oorzaak. Het kan moeilijk zijn om mee om te gaan, zowel voor jou als voor je omgeving. Hier zijn enkele praktische tips om psychogene pijn te beheren en het dagelijks leven te verbeteren.

Zoek therapie of psychotherapie

Psychogene pijn is vaak het resultaat van emotionele of mentale stress. Het is belangrijk om professionele hulp te zoeken in de vorm van psychotherapie. Een therapeut kan je helpen om de onderliggende oorzaken van je pijn te identificeren en ermee om te gaan. Verschillende therapieën, zoals cognitieve gedragstherapie of mindfulness, kunnen effectief zijn bij het verminderen van pijn door het aansteken van positieve veranderingen in je denken en gedragingen.

Volg een evenwichtig voedingspatroon

Hoewel psychogene pijn geen fysieke oorzaak heeft, kunnen je voedingskeuzes wel degelijk invloed hebben op je mentale gezondheid en pijnniveau. Een gezond, evenwichtig voedingspatroon is essentieel voor het behouden van een goede geestelijke en lichamelijke gezondheid. Zorg voor voldoende voeding met veel vitaminen en mineralen om je energieniveau te stabiliseren en je stressniveaus te verminderen. Het vermijden van overmatige cafeïne of suiker kan ook helpen om angst te verminderen, die vaak gepaard gaat met psychogene pijn.

Zorg voor voldoende rust en slaap

Psychogene pijn kan verergeren door gebrek aan slaap of chronische vermoeidheid. Probeer elke nacht voldoende rust te krijgen, idealiter 7 tot 9 uur slaap. Een goede slaaproutine kan helpen je energie op peil te houden en je geest te kalmeren. Als je moeite hebt met slapen door pijn, probeer dan ontspanningstechnieken zoals diepe ademhaling, meditatie of luisteren naar rustgevende muziek voordat je naar bed gaat.

Beoefen ontspanningstechnieken

Aangezien psychogene pijn vaak verband houdt met stress, is het belangrijk om ontspanningstechnieken toe te passen die kunnen helpen om je lichaam en geest tot rust te brengen. Probeer technieken zoals yoga, meditatie, ademhalingsoefeningen of progressieve spierontspanning. Deze kunnen je helpen de spanning in je lichaam te verminderen en de pijn te verlichten. Begin klein, bijvoorbeeld met een paar minuten per dag, en breid het langzaam uit naarmate je meer gewend raakt aan de technieken.

Zorg voor een ondersteunend sociaal netwerk

Het is belangrijk om je gevoelens te delen met mensen die je vertrouwt. Dit kan een partner, een vriend, een familielid of een therapeut zijn. Een sociaal netwerk kan je niet alleen emotioneel ondersteunen, maar ook helpen om je pijn beter te begrijpen en ermee om te gaan. Sociale steun is een belangrijke factor in het verlichten van psychogene pijn, aangezien het gevoelens van eenzaamheid en isolatie kan verminderen.

Monitor je stressniveaus

Omdat stress vaak de oorzaak is van psychogene pijn, is het belangrijk om je stressniveaus goed in de gaten te houden. Probeer stressvolle situaties te identificeren en zoek manieren om ze te vermijden of beter te beheersen. Dit kan onder andere door tijd voor jezelf te nemen, grenzen te stellen in sociale situaties of professionele hulp in te schakelen als de stress te veel wordt. Het gebruik van stressmanagementtechnieken kan de pijn helpen te verminderen en je algehele welzijn verbeteren.

Communiceer met je zorgverleners

Bij psychogene pijn is het essentieel om openlijk te communiceren met je zorgverleners over je symptomen. Dit stelt hen in staat om een effectief behandelplan op te stellen dat specifiek gericht is op jouw situatie. Zorg ervoor dat je niet alleen lichamelijke pijn bespreekt, maar ook je emotionele en psychologische welzijn. Soms kan het nodig zijn om je behandeling aan te passen om betere resultaten te bereiken. Regelmatige controleafspraken zijn belangrijk om je voortgang te volgen.

Vermijd overbelasting en overbelasting van je lichaam

Bij psychogene pijn is het belangrijk om je lichaam niet te veel te belasten, omdat dit je mentale en fysieke gezondheid kan beïnvloeden. Zorg ervoor dat je je activiteiten aanpast aan wat je lichaam aankan en neem regelmatig pauzes om je energie weer op te laden. Overbelasting kan je pijn verergeren, dus wees geduldig met jezelf en geef jezelf de tijd om te herstellen.

Wees geduldig met jezelf

Het omgaan met psychogene pijn kan een langdurig proces zijn, en het is belangrijk om geduld met jezelf te hebben. Je pijn kan niet altijd direct verdwijnen, maar met de juiste behandeling en zorg kun je het beheersen en verlichten. Het kan ook nuttig zijn om kleine doelen voor jezelf te stellen, zoals het regelmatig beoefenen van ontspanningstechnieken of het volgen van therapie. Deze kleine stapjes kunnen helpen om je mentale en fysieke gezondheid op de lange termijn te verbeteren.

Misvattingen rond psychogene pijn

Psychogene pijn is pijn die wordt veroorzaakt of verergerd door psychologische factoren, zoals stress, angst of depressie. Er zijn veel misvattingen over de aard van deze pijn en de manier waarop het behandeld moet worden. Het is belangrijk om deze misvattingen te begrijpen om beter met psychogene pijn om te gaan.

Psychogene pijn is altijd verbeelding

Een veelvoorkomende misvatting is dat psychogene pijn enkel in iemands hoofd bestaat en dat het dus "verbeelding" is. Hoewel psychogene pijn wordt beïnvloed door psychologische factoren, is de pijn daadwerkelijk echt en kan het dezelfde fysieke impact hebben als pijn veroorzaakt door lichamelijke aandoeningen. Het kan bijvoorbeeld verergeren door stress of emotionele belasting, wat de waarneming van pijn intensifieert.

Psychogene pijn kan worden genezen door psychotherapie alleen

Sommigen denken dat psychogene pijn alleen door psychotherapie kan worden behandeld, maar dit is niet altijd het geval. Behandelingen moeten vaak een combinatie van therapieën omvatten, zoals mentale gezondheidsondersteuning, medicijnen, en fysieke therapieën. Het is belangrijk om de pijn op holistische wijze aan te pakken, waarbij zowel de geest als het lichaam worden behandeld.

Psychogene pijn komt alleen voor bij mensen met ernstige psychische stoornissen

Een misvatting is dat psychogene pijn alleen voorkomt bij mensen met ernstige psychische stoornissen, zoals psychische stoornissen. Echter, psychogene pijn kan bij iedereen optreden, ongeacht de mentale gezondheid. Stressvolle situaties of langdurige emotionele spanningen kunnen de pijn beïnvloeden, zelfs bij mensen zonder formele diagnose van een psychische aandoening.

Psychogene pijn is minder ernstig dan lichamelijke pijn

Er wordt vaak gedacht dat psychogene pijn minder ernstig is dan lichamelijke pijn. Dit is onjuist. Psychogene pijn kan net zo invaliderend zijn als lichamelijke pijn en heeft vaak dezelfde invloed op de kwaliteit van leven. Het kan bijvoorbeeld leiden tot beperkingen in dagelijks functioneren, zelfs als de pijn geen zichtbare fysieke oorzaak heeft.

Mensen met psychogene pijn kunnen hun pijn stoppen als ze willen

Sommige mensen geloven dat degenen die lijden aan psychogene pijn het kunnen stoppen als ze hun gedachten of emoties veranderen. Dit is niet het geval. De pijn wordt beïnvloed door complexe interacties tussen lichaam en geest, en het vereist vaak professionele behandeling om de onderliggende psychologische en fysiologische factoren aan te pakken.

Psychogene pijn wordt altijd veroorzaakt door trauma

Hoewel trauma een mogelijke oorzaak kan zijn van psychogene pijn, is dit niet altijd het geval. Andere factoren, zoals chronische stress, angst of depressie, kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van psychogene pijn. Het is belangrijk om de bredere context van iemands leven te begrijpen voordat men de oorzaak van de pijn vaststelt.

Psychogene pijn heeft geen invloed op de fysieke gezondheid

Een andere misvatting is dat psychogene pijn geen invloed heeft op de fysieke gezondheid. Psychologische factoren kunnen de perceptie van pijn en de manier waarop het lichaam ermee omgaat aanzienlijk beïnvloeden. Langdurige stress of psychologische belasting kan bijvoorbeeld leiden tot verhoogde spierspanning of veranderingen in het zenuwstelsel, wat de pijn verergert.