Psychogene pijn: Pijnstoornis door psychologische factoren

Psychogene pijn (psychalgie) is geen officiële diagnostische term. Artsen gebruiken echter de term om pijn te beschrijven die te wijten is aan psychologische factoren en niet aan een lichamelijk letsel. Sommige soorten mentale of emotionele problemen veroorzaken, verlengen of verergeren namelijk pijn. Een patiënt met een psychogene pijnstoornis heeft dan kortstondige tot langdurige pijn die niet overeenstemt met de aanwezige symptomen. Een team van specialisten behandelt eerst het onderliggende psychisch probleem, al is daarnaast een ondersteunende behandeling van de pijn nuttig. De vooruitzichten van behandelde patiënten zijn doorgaans zeer goed, waardoor de pijnklachten na verloop van tijd verdwenen zijn.

• Oorzaken: Pijn door psychologische factoren
• Soorten en symptomen van psychogene pijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pijnstoornis
• Prognose van psychische aandoening
• Complicaties van pijnklachten

Oorzaken: Pijn door psychologische factoren

Bepaalde overtuigingen, angsten, herinneringen of emoties leiden tot het begin van pijn, of anders verlengen of verergeren ze de pijnklachten. Patiënten met psychogene pijn hebben vaak een geschiedenis van onopgeloste psychische problemen, die onbewust opnieuw opduiken en symptomen van pijn veroorzaken. Patiënten ervaren pijn als een fysiek teken, en daarom zijn de emotie en psychologische aspecten van de aandoening gemakkelijk over het hoofd te zien. Ze vormen echter de kern van de aandoening en zijn bijgevolg ook belangrijk voor het opstellen van een goed behandelplan.

Het mechanisme van psychogene pijn is niet goed begrepen anno oktober 2020. Wellicht spelen stressvolle omgevingsfactoren een rol en treden veranderingen op in de functie van het zenuwstelsel. Wellicht dragen een complexe combinatie van gebeurtenissen en factoren bij aan de pathologie van psychogene pijn.

Soorten en symptomen van psychogene pijn

Psychische pijn veroorzaakt echte fysieke pijn zoals bijvoorbeeld maagpijn, hoofdpijn, spierpijn, rugpijn en buikpijn. De oorzaak hangt echter meer samen met psychologische factoren dan met nociceptieve of neuropathische veranderingen. Vaak komt pijn die in het verleden is ervaren terug via het pijngeheugen en veroorzaakt dit herhaalde episodes van aanzienlijke pijn. De pijnklachten zijn overal in het lichaam mogelijk en hebben een verschillende intensiteit. De pijn is acuut (piekt kortstondig en verdwijnt dan) of chronisch (pijn blijft bestaan en keert terug in de loop van weken, maanden of zelfs jaren). De patiënt heeft het verder lastig om de exacte locatie, kwaliteit en diepte van de pijn aan te geven.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van psychogene pijn is enkel te stellen door het uitsluiten van andere oorzaken van pijn. Een patiënt met een psychogene pijnstoornis heeft pijn die niet overeenkomt met zijn of haar symptomen. Om zeker te zijn dat de patiënt niet lijdt aan een andere aandoening die pijn met zich meebrengt, voert de arts diverse onderzoeken uit zoals een bloedonderzoek, een CT-scan, een MRI-scan, …

Behandeling van pijnstoornis

Het behandelen van de pijn gebeurt multidisciplinair. Dit houdt in dat een pijnspecialist, een neuroloog, een psycholoog en/of een psychiater samenwerken om de pijn te elimineren. De pijn is secundair is aan een psychische aandoening. De arts behandelt daarom de onderliggende problemen om verlichting van de pijn mogelijk te maken. Psychotherapie is meestal de eerstelijnsbehandeling voor patiënten met psychogene pijn. Bovendien zijn sommige soorten antidepressiva en niet-narcotische pijnstiller nuttig voor het verlichten van de pijnklachten die geassocieerd zijn met psychogene pijn. Wanneer gewrichtspijn en/of spierpijn aanwezig zijn, is fysiotherapie eveneens inzetbaar. Alternatieve behandelingen zoals acupunctuur verminderen eveneens pijn die geassocieerd is met de pijnaandoening. Een gezonde levensstijl vermindert tot slot pijnklachten, zoals het eten van een gezonde en evenwichtige voeding en voldoende lichaamsbeweging uitvoeren.

Prognose van psychische aandoening

De prognose van psychogene pijn is meestal zeer goed, al kost het vaak veel tijd om van de klachten verlost te zijn.

Complicaties van pijnklachten

Zonder behandeling krijgt de patiënt sneller te maken met:

• alcoholmisbruik
• drugsmisbruik
• geheugenverlies
• isolatie
• prikkelbaarheid
• slaapstoornissen
• vermoeidheid