Psychogene pijn: Pijnstoornis door psychologische factoren

Psychogene pijn, ook wel psychalgie genoemd, is geen officiële medische term, maar artsen gebruiken deze term om pijn te beschrijven die voortkomt uit psychologische factoren in plaats van lichamelijk letsel. Psychogene pijn kan ontstaan door mentale of emotionele problemen die de pijn veroorzaken, verlengen of verergeren. Patiënten met psychogene pijn ervaren vaak pijn die niet overeenkomt met de zichtbare symptomen. Het behandelplan bestaat uit het aanpakken van het onderliggende psychische probleem, met aanvullende ondersteunende behandeling van de pijn zelf. De vooruitzichten voor behandelde patiënten zijn doorgaans goed, en met de juiste aanpak verdwijnen de pijnklachten meestal na verloop van tijd.

• Epidemiologie
• Oorzaken: Pijn door psychologische factoren
• Soorten en symptomen van psychogene pijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Nieuwe inzichten en onderzoeken
• Prognose van psychogene pijn
• Complicaties
• Preventie en zelfzorg

Epidemiologie

Psychogene pijn is een veelvoorkomende aandoening die vaak voorkomt in de algemene bevolking. Schattingen wijzen uit dat psychogene pijn bij ongeveer 10-20% van de patiënten met chronische pijnklachten aanwezig is. De prevalentie kan variëren afhankelijk van de populatie en de diagnostische criteria die worden gebruikt.

Onderzoek heeft aangetoond dat psychogene pijn vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen, hoewel de exacte verhouding afhankelijk kan zijn van de onderzochte populatie en de aard van de psychische aandoeningen. Psychogene pijn komt vaak voor bij mensen met een geschiedenis van psychiatrische aandoeningen, zoals angststoornissen, depressie en posttraumatische stressstoornis (PTSS). De aandoening kan ook worden gezien bij patiënten met complexe trauma-ervaringen en langdurige stress.

De epidemiologie van psychogene pijn benadrukt ook de noodzaak voor een geïntegreerde benadering van pijnbehandeling, waarbij zowel fysieke als psychologische aspecten worden aangepakt. Het erkennen van psychogene pijn als een belangrijke component van chronische pijnsyndromen is cruciaal voor het verbeteren van de diagnostische en behandelingsstrategieën.

Oorzaken: Pijn door psychologische factoren

Bepaalde overtuigingen, angsten, herinneringen of emoties kunnen de oorzaak zijn van pijn of deze pijn verlengen en verergeren. Patiënten met psychogene pijn hebben vaak een geschiedenis van onopgeloste psychische problemen die onbewust weer naar boven komen en pijn veroorzaken. Pijn wordt vaak ervaren als een fysiek symptoom, waardoor de emotionele en psychologische aspecten van de aandoening gemakkelijk over het hoofd worden gezien. Deze psychologische factoren zijn echter cruciaal voor het opstellen van een effectief behandelplan.

Het mechanisme achter psychogene pijn is anno augustus 2024 nog niet volledig begrepen. Het lijkt erop dat stressvolle omgevingsfactoren een rol spelen en dat er veranderingen optreden in de functie van het zenuwstelsel. Een complexe combinatie van gebeurtenissen en factoren kan bijdragen aan de ontwikkeling van psychogene pijn.

Soorten en symptomen van psychogene pijn

Psychogene pijn kan zich uiten in fysieke klachten zoals maagpijn, hoofdpijn, spierpijn, rugpijn en buikpijn. De oorzaak is echter meestal gerelateerd aan psychologische factoren in plaats van nociceptieve of neuropathische veranderingen. Vaak komt pijn die in het verleden is ervaren terug via het pijngeheugen, wat leidt tot herhaalde episodes van aanzienlijke pijn. De pijn kan overal in het lichaam optreden en varieert in intensiteit. Het kan acuut zijn (kortdurend en sterk) of chronisch (aanhoudend en terugkerend over weken, maanden of zelfs jaren). Patiënten hebben vaak moeite met het precies aangeven van de locatie, kwaliteit en diepte van de pijn.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van psychogene pijn wordt gesteld door andere oorzaken van pijn uit te sluiten. Patiënten met een psychogene pijnstoornis ervaren pijn die niet volledig verklaard kan worden door lichamelijke symptomen. Om andere aandoeningen uit te sluiten, voert de arts verschillende onderzoeken uit, zoals een bloedonderzoek, een CT-scan, een MRI-scan, en mogelijk andere diagnostische tests.

Behandeling

De behandeling van psychogene pijn vereist een multidisciplinaire aanpak. Dit houdt in dat een team van specialisten, waaronder een pijnspecialist, neuroloog, psycholoog en/of psychiater, samenwerkt om de pijn te verlichten. Aangezien de pijn secundair is aan een psychische aandoening, ligt de focus op het behandelen van de onderliggende psychologische problemen om pijnverlichting te bereiken. Psychotherapie is vaak de eerste keuze voor behandeling bij psychogene pijn. Daarnaast kunnen bepaalde soorten antidepressiva en niet-narcotische pijnstillers nuttig zijn bij het verlichten van pijnklachten die samenhangen met psychogene pijn. Bij aanwezigheid van gewrichtspijn en/of spierpijn kan fysiotherapie ook effectief zijn. Alternatieve behandelingen, zoals acupunctuur, kunnen eveneens bijdragen aan pijnverlichting. Een gezonde levensstijl, waaronder een gezonde en evenwichtige voeding en regelmatige lichaamsbeweging, kan ook helpen om pijnklachten te verminderen.

Nieuwe inzichten en onderzoeken

Recente onderzoeken naar psychogene pijn richten zich op de rol van neurobiologische en psychosociale factoren bij de ontwikkeling en behandeling van deze aandoening. Studies suggereren dat een combinatie van cognitieve gedragstherapie en mindfulness kan helpen bij het verminderen van symptomen en verbeteren van de kwaliteit van leven bij patiënten met psychogene pijn. Verder onderzoek is nodig om meer inzicht te krijgen in de complexe interacties tussen psychologische factoren en pijnervaringen.

Prognose van psychogene pijn

De prognose voor patiënten met psychogene pijn is over het algemeen goed, hoewel het vaak veel tijd kan kosten om volledig van de klachten verlost te raken. Vroegtijdige en effectieve behandeling kan echter de vooruitzichten aanzienlijk verbeteren.

Complicaties

Wanneer psychogene pijn niet behandeld wordt, kunnen de volgende complicaties optreden:

• alcoholmisbruik
• drugsmisbruik
• geheugenverlies
• isolatie
• prikkelbaarheid
• slaapstoornissen
• vermoeidheid

Preventie en zelfzorg

Preventie van psychogene pijn kan onder andere bestaan uit het leren omgaan met stress en het ontwikkelen van effectieve copingstrategieën. Het beoefenen van mindfulness en ontspanningstechnieken kan bijdragen aan een betere psychologische veerkracht. Regelmatige medische controles en psychologische ondersteuning kunnen ook helpen om problemen vroegtijdig op te sporen en te behandelen, waardoor de kans op chronische pijnklachten vermindert.