De pijnstoornis

Pijnstoornis is één van de 7 somatoforme stoornissen die door de DSM-IV worden onderscheiden. Deze groep stoornissen heeft als kenmerk dat er geen lichamelijke oorzaak gevonden kan worden voor de klachten. In dit artikel wordt beschreven wat een somatoforme stoornis is, wat een pijnstoornis is, wat de symptomen zijn en wat de eventuele behandeling is.

Indeling

• Wat is een somatoforme stoornis?
• Wat is een pijnstoornis?
• Wanneer is er sprake van een pijnstoornis?
• Behandeling

Wat is een somatoforme stoornis?

Somatoforme stoornissen behoren tot de psychiatrische stoornissen. Somatoforme stoornissen hebben als kenmerk dat er sprake is van aanhoudende lichamelijke klachten of zorgen over lichamelijke klachten, die niet volledig verklaard kunnen worden door een lichamelijke aandoening of een andere psychiatrische stoornis. Dit is een groep stoornissen waarbij de medische kennis te kort schiet.

Onbegrepen klachten

Onbegrepen lichamelijke klachten komen zeer veel voor. Ongeveer 80% van de Nederlandse bevolking heeft minstens 1 onbegrepen lichamelijke klacht per week. Toch is er lang niet in al deze gevallen sprake van een somatoforme stoornis. Vaak gaan de klachten weer over zonder dat mensen zich daar bewust van zijn. Bij een kleine groep mensen blijven de onbegrepen klachten langer bestaan, hebben zij een negatieve invloed op het leven en het functioneren en leiden uiteindelijk tot een bezoek aan de huisarts. Na voldoende onderzoek leidt geruststelling bij een groot deel van deze groep mensen tot een afname van de zorgen. Bij een klein deel van deze groep mensen blijven de klachten en de zorgen hierover bestaan. Sommige mensen zoeken geruststelling en gaan bepaalde activiteiten (zoals sport) vermijden uit angst dat de klachten hierdoor verergeren. Als het leven van iemand negatief wordt beïnvloed door deze symptomen is er een aanwijzing dat er sprake is van een somatoforme stoornis.
Zeer belangrijk om te vermelden is dat er bij somatoforme stoornissen wel degelijk klachten zijn. Deze klachten zijn zelfs zo ernstig dat zij het leven en iemands functioneren sterk beïnvloeden. Hoewel er geen lichamelijke oorzaak en direct lichamelijk gevaar gevonden kunnen worden, moeten deze klachten zeer serieus worden genomen. De klachten kunnen namelijk een ernstig beperkende factor zijn in iemands leven.

Wat is een pijnstoornis?

Bij een pijnstoornis is er sprake van pijn, waarvoor geen lichamelijke oorzaak gevonden kan worden. De pijn is niet anders te diagnosticeren dan door de patiënt zelf.

Symptomen

Pijn is het belangrijkste symptoom uiteraard. De volgende symptomen kunnen voorkomen op basis van dit pijnbeeld:

1. angst
2. depressie
3. irritatie
4. frustratie
5. hulpeloosheid of machteloosheid
6. overmatig medicijngebruik
7. slechte nachtrust
8. blijvende vraag om medische hulp

Ontstaanswijze

De ontstaanswijze is nog niet begrepen. De theorie is dat een combinatie van biologische, psychologische en sociale factoren de pijnbeleving en het pijngedrag veroorzaken. Negatieve verwachtingen, catastroferende gedachten en een gevoel van gebrek aan controle beïnvloeden het ziektebeloop op een negatieve manier.

Gevolgen

Deze ziekte is zeer ingrijpend, niet alleen voor de patiënt maar ook voor diens omgeving. De aandoening belast het hele gezin. Het uit handen nemen van taken lijkt echter een ongunstige invloed te hebben op de ziekte.

Wanneer is er sprake van een pijnstoornis?

De DSM-IV is een handboek voor diagnose en statistiek van psychische aandoeningen. Dit boek wordt wereldwijd als standaard in de psychiatrische diagnostiek gebruikt. De DSM-IV heeft de diagnostische criteria voor pijnstoornis als volgt omschreven:

• A. Pijn op éénn of meerplaatsen is het belangrijkste aspect van het klinische beeld en deze is ernstig genoeg om medische behandeling te rechtvaardigen.
• B. De pijn veroorzaakt klinisch lijden of problemen in de sociale omgang, op het werk of op andere belangrijke terreinen.
• C. Psychische factoren spelen een belangrijke rol in het ontstaan, de ernst, de verergering of de duur van de pijn.
• D. De symptomen zijn niet met opzet nagebootst of opgewekt (zoals bij een nagebootste stoornis of simulatie).
• E. De pijn komt niet uitsluitend voor als onderdeel van een stemmingsstoornis, angststoornis of psychotische stoornis en voldoet niet aan de criteria voor dyspareunie (pijn tijdens de geslachtsgemeenschap).

Voordat de diagnose pijnstoornis gesteld kan worden moet een lichamelijke oorzaak eerst correct worden uitgesloten.

Behandeling

Psycho-educatie (voorlichting over de aandoening) is de eerste stap. Hierbij wordt uitleg gegeven over de ontstaanswijze van de stoornis en de behandelopties worden besproken.

Psychotherapie

Het meeste onderzoek op dit gebied is gedaan naar cognitieve gedragstherapie (CGT), dit is de eerste keuze binnen de psychotherapeutische behandelingen. CGT richt zich op het denken en het daaruit voortkomende gedrag van de patiënt. Er wordt inzicht verkregen in het gedrag van de patiënt en in de sessies wordt aandacht besteed aan de onderliggende redenen voor dit gedrag. Aan de hand hiervan wordt gewerkt aan het doorbreken van het negatieve patroon.

Medicamenteuze therapie

Aanvankelijk kan met pijnmedicatie worden geprobeerd om de pijn te behandelen, maar dit heeft vaak weinig effect. Antidepressiva, met name uit de categorie tricyclische antidepressiva (TCA's), kunnen ook effectief zijn.

Lees verder

• Conversiestoornis
• Informatie over depressie
• Somatisatiestoornis
• Somatoforme stoornis NAO (niet anderszins omschreven)
• Ongedifferentieerde somatoforme stoornis (OSS)