Levermetastasen: Uitzaaiingen van kanker in de lever

Levermetastasen ontstaan wanneer kanker die oorspronkelijk in een ander deel van het lichaam is begonnen, zich verspreidt naar de lever. Deze aandoening wordt ook wel secundaire leverkanker genoemd. In tegenstelling tot primaire leverkanker, die zijn oorsprong in de lever zelf vindt en veel minder vaak voorkomt, zijn levermetastasen het gevolg van kanker die ergens anders is begonnen. Meestal worden oudere patiënten getroffen door levermetastasen, en vaak wordt de diagnose pas in een later stadium gesteld, wanneer de kanker al is uitgezaaid naar de lever. Het is daarom van cruciaal belang om sommige vormen van kanker vroegtijdig op te sporen om levermetastasen te voorkomen. De behandeling van levermetastasen is meestal palliatief, aangezien de vooruitzichten vaak somber zijn.

• Synoniemen
• Functies van de lever
• Epidemiologie van levermetastasen
• Oorzaken van levermetastasen
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen vaak pas in een later stadium
• Alarmsymptomen van levermetastasen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van levermetastasen
• Ondersteunende zorg en levensstijlaanpassingen
• Prognose
• Complicaties

Synoniemen

Levermetastasen zijn ook bekend onder de volgende termen:

• leveruitzaaiingen
• uitgezaaide leverkanker
• uitzaaiingen naar de lever

Functies van de lever

De lever, het grootste orgaan in het lichaam, is verdeeld in twee lobben en vervult verschillende vitale functies:

• Opslag van glycogeen (suiker), dat door het lichaam wordt gebruikt voor energie
• Aanmaak van enzymen die essentieel zijn voor diverse stofwisselingsprocessen
• Productie van gal, dat helpt bij de vetvertering
• Synthese van vele eiwitten die dienen als brandstof en voor celregeneratie
• Verwijdering van toxines (giftige stoffen) uit het bloed

Levermetastasen ontwikkelen zich meestal in beide lobben van de lever. Ze komen 18-40 keer vaker voor dan primaire levertumoren.

Epidemiologie van levermetastasen

Levermetastasen zijn de meest voorkomende vorm van leverziekten bij kankerpatiënten. De lever fungeert als een belangrijke filter voor het bloed en is vaak de eerste organen die worden aangetast wanneer kankercellen zich vanuit andere delen van het lichaam verspreiden. Het wordt geschat dat ongeveer 20-50% van de patiënten met een solide tumor, zoals longkanker, borstkanker of darmkanker, levermetastasen ontwikkelt gedurende hun ziekteproces.

De incidentie van levermetastasen kan variëren, afhankelijk van het type primaire tumor. Kanker van de colorectale oorsprong is de meest voorkomende oorzaak van levermetastasen, gevolgd door longkanker en borstkanker. De prognose van patiënten met levermetastasen hangt sterk af van de primaire tumor, de grootte en het aantal metastasen in de lever, en de algehele gezondheidstoestand van de patiënt.

Bovendien zijn levermetastasen vaker aanwezig bij oudere patiënten, hoewel ze op elke leeftijd kunnen voorkomen. De vooruitgang in beeldvormingstechnieken en behandelingsopties heeft geleid tot een betere diagnose en management van levermetastasen, maar ze blijven een belangrijke oorzaak van morbiditeit en mortaliteit bij kankerpatiënten.

Oorzaken van levermetastasen

Bijna elke kanker kan uitzaaien naar de lever. Veel voorkomende kankers die naar de lever kunnen uitzaaien zijn onder andere:

• alvleesklierkanker (tumor in de alvleesklier met symptomen zoals geelzucht en buikpijn)
• baarmoederkanker (abnormale vaginale bloedingen)
• borstkanker (uitzaaiingen van borstkanker)
• Colorectale kanker (dikkedarmkanker)
• Een melanoom op de huid of een oogmelanoom
• eierstokkanker
• huidkanker
• longkanker
• maagkanker
• nierkanker
• Rectumkanker
• slokdarmkanker (slikproblemen en problemen met eten)

Het risico op levermetastasen is afhankelijk van de locatie van de oorspronkelijke kanker. Soms zijn uitzaaiingen naar de lever al aanwezig wanneer de primaire kanker wordt gediagnosticeerd. In andere gevallen ontstaan levermetastasen pas maanden of jaren later, nadat de primaire tumor is verwijderd. Regelmatige controles zijn daarom essentieel.

Risicofactoren

Levermetastasen zijn secundaire tumoren die zich in de lever ontwikkelen als gevolg van kanker die zich vanuit andere delen van het lichaam verspreidt. Het begrijpen van de risicofactoren die bijdragen aan de ontwikkeling van levermetastasen is essentieel voor vroege detectie en behandeling.

Primaire kankers

Levermetastasen komen vaak voor bij patiënten met bepaalde primaire kankers, zoals colorectale kanker, longkanker en borstkanker. Deze kankers hebben een verhoogde kans op metastasering naar de lever, wat de noodzaak van nauwlettende monitoring en evaluatie bij deze patiënten benadrukt.

Leefstijl en omgevingsfactoren

Leefstijlfactoren zoals roken, overmatig alcoholgebruik en ongezond voedingspatroon kunnen bijdragen aan een verhoogd risico op levermetastasen. Bovendien kan blootstelling aan bepaalde chemische stoffen en omgevingsverontreiniging ook de kans op het ontwikkelen van levermetastasen verhogen.

Chronische leverziekten

Patiënten met chronische leverziekten, zoals hepatitis B en C, en cirrose hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van levermetastasen. De aanwezigheid van leverziekte kan de progressie van metastasen versnellen en complicaties veroorzaken.

Genetische predispositie

Genetische factoren kunnen ook een rol spelen in het risico op levermetastasen. Patiënten met een familiegeschiedenis van bepaalde vormen van kanker hebben mogelijk een verhoogd risico op het ontwikkelen van levermetastasen. Genetisch advies kan nuttig zijn voor deze patiënten.

Immuunstatus

De immuunstatus van een patiënt kan ook van invloed zijn op het risico op levermetastasen. Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen met hiv/aids of patiënten die immunosuppressieve therapie ondergaan, kunnen een verhoogd risico lopen op metastasering.

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten zijn meer vatbaar voor het ontwikkelen van levermetastasen, vaak als gevolg van specifieke onderliggende aandoeningen of risicofactoren.

Patiënten met colorectale kanker

Colorectale kanker is een van de meest voorkomende oorzaken van levermetastasen. Patiënten die gediagnosticeerd zijn met deze vorm van kanker moeten regelmatig worden gecontroleerd op levermetastasen, gezien het verhoogde risico.

Ouderen

Ouderen zijn vaak vatbaarder voor het ontwikkelen van kanker en de daaruit voortvloeiende metastasen, waaronder levermetastasen. Dit kan worden toegeschreven aan veroudering van het immuunsysteem en de accumulatie van andere gezondheidsproblemen.

Patiënten met chronische leverziekten

Patiënten met chronische leverziekten zoals cirrose en hepatitis hebben een verhoogd risico op levermetastasen. De aanwezige leverziekte kan de kans op metastasering vergroten en de prognose negatief beïnvloeden.

Rokers

Rokers hebben een verhoogd risico op verschillende vormen van kanker, wat ook de kans op levermetastasen kan verhogen. Het stoppen met roken kan een belangrijk aspect zijn van het verminderen van het risico op kanker en metastasering.

Patiënten met een familiegeschiedenis van kanker

Patiënten met een familiegeschiedenis van bepaalde vormen van kanker hebben mogelijk een verhoogd risico op het ontwikkelen van levermetastasen. Dit benadrukt het belang van genetisch advies en monitoring voor deze risicogroep.

Symptomen vaak pas in een later stadium

In de vroege stadia vertonen patiënten vaak geen symptomen. Naarmate de ziekte vordert, kan de lever opzwellen, maar symptomen blijven vaak aspecifiek omdat de lever nog steeds functioneert. Pas in een vergevorderd stadium kunnen duidelijke symptomen optreden, afhankelijk van het aantal en de locatie van de tumoren in de lever. Mogelijke symptomen zijn:

• Anorexia
• Donkergekleurde urine
• jeukende huid
• verminderde eetlust
• geelzucht (icterus: gele verkleuring van de huid en het wit van de ogen)
• gewichtsverlies
• koorts
• misselijkheid
• pijn in de rechterbovenhoek van de buik
• Pijn in de rechterschouder
• vermoeidheid / kankervermoeidheid
• verwardheid
• Zwelling van de buik door vochtophoping (medische term: ascites) of een opgeblazen gevoel in de buik
• Zwelling van de enkels
• Zweten

Alarmsymptomen van levermetastasen

Onverklaarbaar gewichtsverlies

Een van de meest voorkomende alarmsymptomen van levermetastasen is onverklaarbaar gewichtsverlies. Patiënten kunnen significante hoeveelheden gewicht verliezen zonder dat er een duidelijke reden voor is. Dit gewichtsverlies kan het gevolg zijn van veranderingen in de eetlust, metabolisme of de impact van de tumor op de spijsvertering.

Vermoeidheid en zwakte

Patiënten met levermetastasen ervaren vaak een toenemende vermoeidheid en zwakte. Dit kan hen belemmeren in hun dagelijkse activiteiten en kan voortkomen uit de ziekte zelf, alsook uit de effecten van een verstoorde leverfunctie.

Buikpijn en ongemak

Buikpijn, vooral in de rechterbovenbuik, is een belangrijk alarmsymptoom. Dit kan variëren van een doffe pijn tot scherpe pijn die aanhoudend is. De pijn kan het gevolg zijn van de druk die de metastasen uitoefenen op omliggende structuren of door leververgroting.

Geelzucht (icterus)

Geelzucht, of icterus, is een ander significant symptoom dat kan optreden bij levermetastasen. Dit gebeurt wanneer de lever niet in staat is om bilirubine goed te verwerken, wat leidt tot een ophoping van bilirubine in het bloed. Patiënten kunnen een gele verkleuring van de huid en ogen opmerken, evenals donker gekleurde urine en lichte ontlasting.

Veranderingen in de stoelgang

Patiënten met levermetastasen kunnen ook veranderingen in de stoelgang ervaren, zoals diarree of een verandering in de consistentie van de ontlasting. Deze veranderingen kunnen het gevolg zijn van de impact van de metastasen op de leverfunctie en de spijsvertering.

Ascites

Ascites, of de ophoping van vocht in de buikholte, is een ander alarmsymptoom dat kan wijzen op levermetastasen. Dit kan leiden tot een gevoel van volheid, een gezwollen buik en ongemak. Ascites kan ook gepaard gaan met kortademigheid als gevolg van druk op het diafragma.

Koorts en nachtzweten

Patiënten met levermetastasen kunnen ook koorts en nachtzweten ervaren. Deze symptomen kunnen duiden op een onderliggende infectie of op de aanwezigheid van kanker in het lichaam, wat de algehele toestand van de patiënt verder kan beïnvloeden.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Tijdens de anamnese (vraaggesprek) noteert de arts de symptomen en de medische geschiedenis van de patiënt. Bij lichamelijk onderzoek kan de arts knobbeltjes in de lever voelen bij palpatie. De lever kan ook vergroot zijn (hepatomegalie) en gevoelig aanvoelen bij aanraking. Deze bevindingen kunnen wijzen op levermetastasen, maar verdere onderzoeken zijn nodig om de diagnose te bevestigen.

Diagnostisch onderzoek

De volgende beeldvormende onderzoeken worden vaak uitgevoerd:

• CT-scan van de buik
• echografie van de buik (= echografisch onderzoek)
• MRI-scan van de buik
• PET-scan

Daarnaast kan een leverbiopsie nodig zijn, uitgevoerd via een laparoscopie. Deze minimaal invasieve procedure is zeer betrouwbaar voor het diagnosticeren van kanker. Een leverfunctieonderzoek (bloedonderzoek) is ook nuttig. Bij een angiografie injecteert de arts kleurstof in een slagader, wat helpt bij het verkrijgen van hoge-contrast beelden van de inwendige structuren.

Differentiële diagnose

Het kan een uitdaging zijn om levermetastasen te diagnosticeren, vooral vanwege de hoge prevalentie van goedaardige leverletsels. Soms worden metastasen verward met hemangiomen, en in mindere mate met focale nodulaire hyperplasie (FNH). Andere differentiële diagnoses omvatten:

• Meerdere levercysten (symptomen kunnen buikpijn, schouderpijn en een vol gevoel zijn)
• Hepatocellulair carcinoom (een vorm van leverkanker)
• Een leveradenoom (goedaardige tumor in de lever, vooral bij vrouwen)
• Voorbijgaande leververschillen door levercirrose
• Meerdere galhamartomen
• Cholangiocarcinoom
• Meerdere leverabcessen
• Leverpeliosis (een aandoening die met bloedingen gepaard gaat)

Behandeling van levermetastasen

De behandeling hangt af van verschillende factoren:

• De algehele gezondheid en leeftijd van de patiënt
• De werking van de lever
• De aanwezigheid van uitzaaiingen naar andere organen
• De grootte, locatie en het aantal uitgezaaide tumoren
• De locatie van de primaire kanker
• De persoonlijke voorkeuren van de patiënt
• De eerdere behandelingsvormen voor kanker

Als de tumoren zich slechts in enkele delen van de lever bevinden, kan de chirurg proberen deze operatief te verwijderen. Wanneer de kanker is uitgezaaid naar de lever of naar andere organen, wordt vaak systemische chemotherapie toegepast. Het type chemotherapie hangt af van de oorspronkelijke kankervorm. Chemo-embolisatie is ook een optie; hierbij plaatst de arts een katheter in een slagader in de lies, die naar de lever wordt geleid. Via deze katheter worden kanker dodende middelen toegediend. Radio-embolisatie is een andere mogelijkheid, waarbij straling wordt gebruikt om kankercellen te vernietigen. Daarnaast kan de arts ethanol (alcohol) in de levertumor injecteren om de kankercellen te doden, of warmte-energie gebruiken via een sonde voor radiofrequente ablatie. Deze techniek maakt gebruik van elektroden die aan de sonde zijn bevestigd om de tumor te verwarmen en te vernietigen. Cryotherapie, waarbij de tumor wordt bevroren, is een andere optie.

Ondersteunende zorg en levensstijlaanpassingen

Naast medische behandelingen kunnen ondersteunende zorg en levensstijl aanpassingen helpen bij het beheer van levermetastasen en het verbeteren van de kwaliteit van leven:

• Voeding: Een evenwichtig voedingspatroon rijk aan vitamines en mineralen kan bijdragen aan de algehele gezondheid en het versterken van het immuunsysteem.
• Hydratatie: Voldoende water drinken helpt om de lichaamseigen functies te ondersteunen en kan de leverfunctie verbeteren.
• Pijnbeheer: Het gebruik van pijnstillers en andere pijnbeheermethoden kan helpen om de symptomen te verlichten.
• Psychosociale ondersteuning: Psychotherapie en ondersteunende groepen kunnen nuttig zijn voor emotionele ondersteuning en copingstrategieën.
• Regelmatige medische opvolging: Continue monitoring en opvolging bij de arts zijn cruciaal voor het aanpassen van de behandeling en het beheren van complicaties.

Prognose

De vooruitzichten variëren sterk afhankelijk van de locatie van de oorspronkelijke kanker en de hoeveelheid uitzaaiingen naar de lever of andere organen. Genezing door chirurgie is meestal alleen mogelijk als er slechts een beperkt aantal tumoren in de lever aanwezig is. In de meeste gevallen zijn levermetastasen niet te genezen, en patiënten overlijden vaak aan de gevolgen van de ziekte. Behandelingen kunnen echter de tumoren doen krimpen, wat de levensverwachting kan verbeteren en de symptomen kan verlichten. De relatieve vijfjaarsoverleving voor levermetastasen is ongeveer vijftien procent.

Complicaties

Complicaties van levermetastasen kunnen optreden door de verspreiding van tumoren naar andere organen en weefsels rondom de lever. Mogelijke complicaties zijn:

• Blokkering van de galwegen
• Verminderde eetlust
• Gewichtsverlies
• Koorts
• leverfalen (meestal alleen in de late stadia van de ziekte)
• Pijn

Lees verder

• Botmetastasen: Uitzaaiingen van kanker in de botten met pijn
• Hersenmetastasen: Uitzaaiingen van kanker in hersenen
• Longmetastasen: Uitzaaiingen van kanker in de longen
• Leverkanker: Kanker in lever met geelzucht en buikpijn
• Metastasen: Uitzaaiingen van kanker in andere lichaamsdelen