Decompressieziekte (duikersziekte): Oorzaken en behandeling

Decompressieziekte, ook bekend als caissonziekte of duikersziekte, ontstaat door een snelle afname van de omgevingsdruk, meestal tijdens duiken. Deze aandoening treft vaak duikers, maar kan ook andere personen beïnvloeden die aan drukveranderingen worden blootgesteld. Personen met bepaalde hartaandoeningen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van decompressieziekte. Gewrichtspijn, hoofdpijn en duizeligheid behoren tot de bekende symptomen. De beste behandeling is hyperbare zuurstoftherapie. Met een tijdige behandeling is de prognose meestal goed, hoewel gewrichtspijn soms enkele dagen tot weken kan aanhouden. Voorkom caissonziekte door geen alcohol te drinken voor het duiken, langzaam op te stijgen en te dalen, en andere preventieve maatregelen te nemen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren van decompressieziekte
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van duikersziekte
• Prognose
• Complicaties van decompressieziekte
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met decompressieziekte
• Voorkomen van decompressieziekte
• Herkennen van symptomen van decompressieziekte
• Wat te doen als je symptomen hebt van decompressieziekte?
• Het belang van tijdige behandeling
• Herstel na decompressieziekte
• Preventieve maatregelen voor duikers
• Begeleiding en nazorg
• Langdurige monitoring van gezondheid na decompressieziekte
• Misvattingen rond decompressieziekte
• Decompressieziekte is alleen een probleem voor professionele duikers
• Decompressieziekte komt alleen voor bij diepe duiken
• Symptomen van decompressieziekte zijn altijd direct merkbaar
• Decompressieziekte is eenvoudig te behandelen door een bezoek aan de dokter
• Decompressieziekte kan alleen worden voorkomen door gebruik van duikcomputers
• Mensen die decompressieziekte hebben gehad, kunnen niet meer duiken

Epidemiologie

Decompressieziekte, ook bekend als caissonziekte of "the bends," is een zeldzame maar ernstige aandoening die kan optreden bij snelle drukverlaging, zoals bij duikers en piloten. De incidentie en prevalentie zijn afhankelijk van de omstandigheden, zoals type duik, naleving van decompressieprotocollen en individuele gezondheidstoestand.

Globale incidentie
De incidentie van decompressieziekte bij recreatieve duikers wordt geschat op 1 tot 5 gevallen per 10.000 duiken. Bij professionele duikers, die vaak langere en diepere duiken uitvoeren, is de incidentie hoger.

Invloed van technologie en protocollen
Dankzij verbeterde decompressietabellen en duikcomputers is de prevalentie van decompressieziekte de afgelopen decennia afgenomen. Deze hulpmiddelen minimaliseren het risico op gasbellenvorming tijdens opstijgingen.

Geografische en beroepsgebonden verschillen
In regio’s waar professioneel duiken veel voorkomt, zoals in offshore-industrieën, is decompressieziekte een bekende beroepsgerelateerde aandoening. Sportduiken, populair in toeristische kustgebieden, draagt bij aan incidenties in recreatieve settings.

Impact op gezondheidszorgsystemen
De behandeling van decompressieziekte vereist gespecialiseerde apparatuur zoals hyperbare kamers. In gebieden zonder directe toegang tot dergelijke voorzieningen is de mortaliteit en morbiditeit hoger.

Mechanisme

Decompressieziekte ontstaat door de vorming van gasbellen in het lichaam bij snelle drukverlaging. Deze gasbellen kunnen weefsels en bloedvaten beschadigen, wat leidt tot uiteenlopende symptomen.

Oplosbaarheid van gassen bij drukverandering
Tijdens een duik lost stikstof uit ingeademde lucht op in het bloed en de weefsels door de verhoogde omgevingsdruk. Bij een te snelle opstijging wordt deze stikstof niet geleidelijk afgevoerd, waardoor gasbellen ontstaan.

Effect op bloedvaten en weefsels
Gasbellen kunnen bloedvaten blokkeren, wat leidt tot zuurstoftekort in de omliggende weefsels. Dit veroorzaakt pijn en functiestoornissen, afhankelijk van de locatie van de bubbels.

Systemische effecten
Bij ernstige gevallen kunnen gasbellen ook ontstekingsreacties en stollingsstoornissen veroorzaken. Deze effecten kunnen leiden tot neurologische complicaties, hartproblemen of longembolieën.

Oorzaken

Decompressieziekte ontstaat wanneer een duiker na een diepere duik te snel naar de oppervlakte komt. Tijdens een duik wordt stikstof uit de lucht die de duiker inademt, opgelost in het bloed en weefsels. Bij een snelle verandering van druk, zoals tijdens een snelle opstijging, heeft het lichaam niet genoeg tijd om de stikstof op een gecontroleerde manier uit te scheiden. Dit leidt tot de vorming van stikstofbellen die schade aan weefsels en bloedvaten kunnen veroorzaken, vergelijkbaar met het openen van een koolzuurhoudende drank waarbij gasbellen uit de vloeistof komen.

Risicofactoren van decompressieziekte

De belangrijkste risicofactoren voor decompressieziekte zijn:

• Aangeboren afwijkingen van het hart, zoals patent foramen ovale (PFO), atriumseptumdefect en ventriculair septumdefect
• Leeftijd: Personen boven de 30 jaar lopen een hoger risico
• Duiken in koud water
• Hoge percentages lichaamsvet
• Longaandoeningen, zoals astma of chronische obstructieve longziekte (COPD)
• Slaapgebrek en vermoeidheid
• Slechte hart- en vaatgezondheid
• Geslacht: Mannen hebben een 2,5 keer hoger risico dan vrouwen
• Gebruik van alcohol en tabak
• Vermoeidheid en zeeziekte
• Verwondingen, zowel recent als oud

Patiënten met een aangeboren hartafwijking hebben een bijzonder hoog risico op ernstige symptomen van decompressieziekte. Stikstofbellen kunnen makkelijker door een opening in het hart stromen, wat kan leiden tot ernstige complicaties zoals een luchtembolie en beroerte. Personen met astma kunnen ook risico lopen door de aanwezigheid van dunwandige luchtzakjes (bullae) in de longen die kunnen uitzetten en scheuren tijdens een duik.

Risicogroepen

Hoewel decompressieziekte bij iedereen kan voorkomen die wordt blootgesteld aan drukveranderingen, lopen sommige groepen een groter risico.

Recreatieve duikers
Onervaren duikers of diegenen die decompressietabellen negeren, lopen een verhoogd risico. Verkeerd gebruik van duikapparatuur of gebrek aan kennis over veilig opstijgen speelt hierbij een rol.

Professionele duikers en tunnelarbeiders
Personen die regelmatig worden blootgesteld aan hoge druk, zoals duikers in de offshore-industrie en tunnelarbeiders, hebben een verhoogd risico, vooral als ze langdurig op grote diepte werken.

Ouderen en patiënten met co-morbiditeit
Ouderen en personen met cardiovasculaire aandoeningen of een patent foramen ovale (een hartafwijking) lopen een verhoogd risico. Deze groepen hebben vaak minder effectieve stikstofafvoer.

Symptomen

De symptomen van decompressieziekte kunnen variëren en komen vaak voor in de schouders, ellebogen, knieën en enkels. Veelvoorkomende symptomen zijn onder andere:

• Bevingen
• Bewusteloosheid
• Duizeligheid
• Gevoelloosheid of een doof gevoel
• Prikkeling en jeuk (gevoel van spelden en naalden)
• Huiduitslag of vlekkerige huid
• Jeukende huid
• Gewrichtspijn (de schouders zijn vaak het meest aangetast)
• Hoofdpijn
• Kortademigheid
• Misselijkheid
• Verlies van helder denken
• Oorsuizen
• Plasproblemen, zoals moeite met het volledig ledigen van de blaas
• Spierpijn
• Spierzwakte (vooral in romp, armen of benen)
• Tintelingen
• Verlamming
• Vermoeidheid
• Verwardheid, persoonlijkheidsveranderingen, en ongebruikelijk gedrag

Alarmsymptomen

Het herkennen van vroege symptomen van decompressieziekte is essentieel om ernstige complicaties te voorkomen.

Pijn en stijfheid in gewrichten
Pijn, vaak in de schouders of knieën, is een van de eerste symptomen. Dit wordt veroorzaakt door gasbellen in de weefsels rond de gewrichten.

Neurologische symptomen
Tintelingen, gevoelloosheid, verlamming of verwardheid wijzen op bubbels in het zenuwstelsel. Dit vereist onmiddellijke behandeling.

Ademhalingsproblemen
Kortademigheid of pijn op de borst kan duiden op gasbellen in de longen of een luchtembolie. Dit is een medisch noodgeval.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van decompressieziekte begint met een gedetailleerde duikgeschiedenis en evaluatie van de symptomen. Bloedonderzoeken en röntgenfoto's van gewrichten en organen kunnen nuttig zijn om andere aandoeningen uit te sluiten, maar zullen meestal geen specifieke tekenen van decompressieziekte tonen. Indien nodig, kan een MRI of CT-scan worden uitgevoerd om de ernst van de schade te beoordelen.

Behandeling van duikersziekte

Decompressieziekte vereist snelle en specifieke behandeling om schade te beperken en complicaties te voorkomen.

Hyperbare zuurstoftherapie
De belangrijkste behandeling is hyperbare zuurstoftherapie, waarbij de patiënt in een drukcabine pure zuurstof inademt. Dit vermindert gasbellen en bevordert zuurstoftransport naar beschadigde weefsels.

Medische stabilisatie
Bij ernstige gevallen worden intraveneuze vloeistoffen toegediend om de bloedcirculatie te ondersteunen en eventuele shock te behandelen. Medicatie tegen pijn of ontsteking kan ook nodig zijn.

Transport naar een gespecialiseerd centrum
Patiënten worden vaak overgebracht naar een centrum met een hyperbare kamer. Vervoer moet plaatsvinden onder gecontroleerde drukomstandigheden om verdere complicaties te voorkomen.

Prognose

De prognose voor decompressieziekte hangt af van de snelheid en kwaliteit van de behandeling.

Vroege herkenning en behandeling
Wanneer decompressieziekte snel wordt herkend en behandeld, is volledig herstel mogelijk zonder blijvende gevolgen.

Langetermijneffecten
Onbehandelde of ernstige gevallen kunnen leiden tot blijvende schade, zoals chronische gewrichtspijn, neurologische tekorten of cardiovasculaire problemen.

Preventieve maatregelen
Strikte naleving van decompressieprotocollen, het gebruik van geavanceerde duikcomputers en regelmatige medische controle minimaliseren het risico op decompressieziekte.

Complicaties van decompressieziekte

Complicaties van decompressieziekte kunnen ernstig zijn en omvatten:

• Botinfarcten
• Ruggenmerginfarcten
• Luchtembolie (luchtbellen in de bloedvaten)
• Hersenvliesontsteking (meningitis)
• Herseninfarcten
• Labyrintitis (ontsteking van het binnenoor)
• Longembolie
• Nierproblemen
• Osteonecrose (afsterving van botweefsel door verminderde bloedtoevoer)

Preventie

Om het risico op decompressieziekte te minimaliseren, volg de onderstaande adviezen:

• Geen alcohol drinken voor het duiken
• Vermijd het gebruik van hot tubs, sauna's en hete baden na het duiken
• Duik langzaam en stijg langzaam op; houd je aan de aanbevolen duik- en opstijgtijden volgens duiktabellen
• Vlieg niet binnen 24 uur na het duiken
• Blijf goed gehydrateerd voor en na het duiken
• Zorg ervoor dat je goed uitgerust en voorbereid bent voor het duiken

Patiënten die onlangs een ernstige ziekte, verwonding of operatie hebben gehad, moeten altijd hun arts raadplegen voordat ze gaan duiken. Personen met bepaalde medische aandoeningen, zoals hartafwijkingen, astma, diabetes mellitus of een onbehandelde liesbreuk, mogen mogelijk helemaal niet duiken of moeten extra voorzorgsmaatregelen nemen.

Voor gedetailleerd advies over duiken met specifieke medische aandoeningen, zoals hartproblemen of longaandoeningen, is het essentieel om advies te vragen aan een gespecialiseerde arts.

Praktische tips voor het omgaan met decompressieziekte

Decompressieziekte, ook wel bekend als de duikersziekte, ontstaat wanneer een duiker snel opstijgt na het duiken, wat leidt tot de vorming van stikstofbellen in het lichaam. Deze bubbels kunnen schade veroorzaken aan weefsels en organen, wat kan leiden tot symptomen zoals pijn, duizeligheid en in ernstige gevallen verlamming of zelfs de dood. Hoewel decompressieziekte meestal voorkomt bij duikers, kan het ook andere mensen treffen, zoals piloten of mensen die snel stijgen van grote hoogtes. Het is essentieel om te weten hoe je decompressieziekte kunt voorkomen, de symptomen kunt herkennen, en effectief kunt omgaan met de aandoening zodra deze optreedt.

Voorkomen van decompressieziekte

De belangrijkste manier om decompressieziekte te voorkomen, is door de richtlijnen voor veilig duiken en stijgen te volgen. Duikers moeten altijd de aanbevolen snelheid voor opstijgen volgen, namelijk niet sneller dan 9 meter per minuut. Dit geeft het lichaam de tijd om stikstof veilig uit te ademen. Het is ook belangrijk om voldoende tijd te nemen voor een geleidelijke decompressie, vooral na diepere duiken. Het gebruik van een decompressietabel of duikcomputer kan helpen om veilig te duiken en te stijgen. Als je een vliegtuig bestiert, moet je altijd rekening houden met de tijd tussen het duiken en vliegen, aangezien de luchtdruk in het vliegtuig je risico op decompressieziekte kan verhogen. Zorg ervoor dat je tussen een duik en het vliegen minimaal 24 uur wacht.

Herkennen van symptomen van decompressieziekte

De symptomen van decompressieziekte kunnen variëren, afhankelijk van de ernst van de aandoening. Veelvoorkomende symptomen zijn onder andere gewrichtspijn (vaak in de knieën, schouders of heupen), duizeligheid, misselijkheid, vermoeidheid, ademhalingsmoeilijkheden, en pijn op de borst. In ernstigere gevallen kunnen er neurologische symptomen optreden, zoals verlamming, gevoelloosheid, of problemen met het zicht. Als je enige van deze symptomen ervaart, vooral kort na het duiken, is het cruciaal om onmiddellijk medische hulp te zoeken.

Wat te doen als je symptomen hebt van decompressieziekte?

Als je vermoedt dat je decompressieziekte hebt, is het belangrijk om onmiddellijk actie te ondernemen. De eerste stap is om de duiklocatie te verlaten en het water te verlaten, indien van toepassing. Zoek snel een arts die bekend is met duikongevallen of ga naar een ziekenhuis met een hyperbare kamer, die speciaal is uitgerust om decompressieziekte te behandelen. Het ontvangen van hyperbare zuurstoftherapie is de standaardbehandeling voor decompressieziekte, waarbij je in een drukkamer ademhaalt van 100% zuurstof. Deze behandeling helpt de stikstofbellen in het lichaam sneller op te lossen en de schade aan weefsels te verminderen.

Het belang van tijdige behandeling

Een snelle en effectieve behandeling is cruciaal om de gevolgen van decompressieziekte te minimaliseren. Hoe langer je wacht met medische hulp, hoe groter de kans op blijvende schade. Hyperbare zuurstoftherapie kan in veel gevallen helpen om het herstel te versnellen en de kans op blijvende schade te verkleinen. Hoe sneller je wordt behandeld, hoe groter de kans op volledig herstel.

Herstel na decompressieziekte

Na een episode van decompressieziekte kan het herstel variëren afhankelijk van de ernst van de symptomen. In veel gevallen kunnen patiënten volledig herstellen met de juiste behandeling, maar het kan enige tijd duren. Gedurende deze periode is het belangrijk om voldoende rust te nemen en fysiek zware activiteiten te vermijden om het lichaam de tijd te geven om te genezen. Sommige patiënten kunnen revalidatie nodig hebben, zoals fysiotherapie of oefentherapie, om de beweeglijkheid en kracht te herstellen, vooral als er neurologische schade is opgetreden.

Preventieve maatregelen voor duikers

Als je regelmatig duikt, zijn er verschillende preventieve maatregelen die je kunt nemen om het risico op decompressieziekte te verminderen. Naast het volgen van de voorgeschreven opstijgsnelheid en het gebruiken van decompressietabellen, is het ook belangrijk om goed gehydrateerd te blijven en voldoende rust te nemen voor en na het duiken. Vermijd alcoholgebruik na het duiken, aangezien dit de bloedcirculatie kan beïnvloeden en het risico op decompressieziekte kan verhogen. Het dragen van de juiste duikuitrusting, inclusief een goed werkende duikcomputer of dieptemeter, kan je helpen om je duiken veilig te plannen en uit te voeren.

Begeleiding en nazorg

Als je een decompressieziekte hebt gehad, is het belangrijk om opvolging te krijgen bij een arts die gespecialiseerd is in duikongevallen. Deze arts kan je begeleiden bij het herstel en je adviseren over veilige duikpraktijken voor de toekomst. Het kan ook nuttig zijn om een duikmedisch centrum of vereniging te raadplegen voor informatie over preventie en nazorg. Na het herstel is het essentieel om te weten wanneer het veilig is om weer te duiken, en om de medische aanbevelingen te volgen om te voorkomen dat het probleem zich herhaalt.

Langdurige monitoring van gezondheid na decompressieziekte

Zelfs nadat je hersteld bent van decompressieziekte, is het raadzaam om regelmatig je gezondheid te laten controleren. Vooral als je van plan bent om weer te gaan duiken, kan het nuttig zijn om jaarlijks een medische keuring te ondergaan. Dit kan helpen om vroegtijdig andere gezondheidsproblemen op te sporen die je risico op decompressieziekte kunnen verhogen. Het blijven volgen van preventieve maatregelen en regelmatig overleg met een arts is essentieel om je veiligheid op lange termijn te waarborgen.

Met de juiste kennis, behandeling en voorzorgsmaatregelen kun je veilig omgaan met decompressieziekte en het risico op herhaling minimaliseren.

Misvattingen rond decompressieziekte

Decompressieziekte, ook wel bekend als de ‘duikersziekte’, ontstaat wanneer een persoon te snel naar de oppervlakte komt na een duik. Dit veroorzaakt de vorming van stikstofbellen in het bloed en de weefsels, wat ernstige gevolgen kan hebben. Ondanks dat decompressieziekte goed begrepen wordt door medische professionals, bestaan er nog veel misvattingen die kunnen leiden tot onjuiste behandelingen of preventiemaatregelen.

Decompressieziekte is alleen een probleem voor professionele duikers

Een veelvoorkomende misvatting is dat decompressieziekte alleen duikers betreft die professioneel werk verrichten. In werkelijkheid kan elke persoon die te snel stijgt na het duiken, ongeacht ervaring of vaardigheid, decompressieziekte ontwikkelen. Dit geldt zowel voor recreatieve als voor professionele duikers. Zelfs recreatieve duikers kunnen last krijgen van decompressieziekte als ze niet de juiste duiktechnieken volgen of de aanbevolen opstijgsnelheid overschrijden.

Decompressieziekte komt alleen voor bij diepe duiken

Hoewel diepe duiken inderdaad een hoger risico op decompressieziekte met zich meebrengen, kunnen ook ondiepere duiken deze aandoening veroorzaken, vooral als er lange duiktijden zijn. De hoeveelheid opgeloste stikstof in het lichaam hangt af van de tijd en diepte van de duik. Zelfs een duik op een geringe diepte kan decompressieziekte veroorzaken als er te weinig tijd wordt genomen voor een veilige stijging naar de oppervlakte.

Symptomen van decompressieziekte zijn altijd direct merkbaar

Een andere misvatting is dat de symptomen van decompressieziekte onmiddellijk optreden na het duiken. In werkelijkheid kunnen de symptomen uren of zelfs dagen later verschijnen. Pijn in de gewrichten, duizeligheid, ademhalingsproblemen en gevoelloosheid kunnen zich pas na verloop van tijd ontwikkelen. Dit maakt het soms lastig om direct de oorzaak van de klachten te herkennen.

Decompressieziekte is eenvoudig te behandelen door een bezoek aan de dokter

Hoewel decompressieziekte in veel gevallen behandeld kan worden, is het niet altijd eenvoudig. De behandeling kan variëren, afhankelijk van de ernst van de symptomen. Vaak wordt de aandoening behandeld door middel van beeldvormende onderzoeken om te controleren op luchtbellen in het lichaam. De meest gebruikelijke behandeling is zuurstoftherapie in een drukkamer, waarbij patiënten onder verhoogde druk zuurstof inademen om stikstofbellen sneller op te lossen.

Decompressieziekte kan alleen worden voorkomen door gebruik van duikcomputers

Hoewel het gebruik van duikcomputers een nuttige manier is om de duik diepte en tijd te monitoren, is het niet de enige manier om decompressieziekte te voorkomen. Het volgen van de juiste opstijgsnelheden, het nemen van veiligheidsstops en het naleven van de duiklimieten zijn cruciaal om het risico op decompressieziekte te verminderen. Het is belangrijk om altijd goed op te warmen na een duik en voldoende tijd te nemen tussen opeenvolgende duiken.

Mensen die decompressieziekte hebben gehad, kunnen niet meer duiken

Er wordt vaak gedacht dat mensen die decompressieziekte hebben gehad, permanent niet meer kunnen duiken. Dit is niet altijd het geval. Na een volledige behandeling en herstel kunnen sommige mensen weer veilig duiken, hoewel dit altijd onder toezicht van een arts en met inachtneming van strengere veiligheidsmaatregelen moet gebeuren. Het is belangrijk dat mensen die decompressieziekte hebben doorgemaakt, hun duiken zorgvuldig plannen en zich houden aan de aanbevolen richtlijnen.

Lees verder

• Duiken en snorkelen: Ziekten en problemen met gezondheid