Duiken en snorkelen: Ziekten en problemen met gezondheid

Duiken en snorkelen brengen deelnemers in contact met een breed scala aan mogelijke gevaren die kunnen leiden tot diverse verwondingen en aandoeningen. Bekende problemen die bij het duiken en snorkelen kunnen optreden, zijn bijvoorbeeld barotrauma aan de oren of longen, paniek, en verdrinking. Personen die aan deze activiteiten deelnemen, moeten de mogelijke risico's volledig begrijpen en waar mogelijk blootstelling aan risicofactoren vermijden of minimaliseren. Door middel van goede opleiding, adequate voorbereiding, en het gebruik van geschikte apparatuur kunnen de meeste duik- en snorkelgerelateerde problemen worden voorkomen.

• Barotrauma
• Oren
• Longen
• Decompressieziekte
• Paniek bij het duiken of snorkelen
• Stikstofnarcose
• Verdrinking
• Verergering van medische aandoeningen
• Verontreinigde lucht
• Nieuwe gevaren en aandachtspunten
• Gebruik van moderne technologie
• Veranderende klimatologische omstandigheden

Barotrauma

Een barotrauma is een letsel dat ontstaat door drukverschillen in luchtruimten binnen het lichaam, waardoor het volume van lucht in deze ruimtes verandert. Aangezien de grootste drukveranderingen zich voordoen aan de oppervlakte, loopt een duiker het grootste risico op barotrauma binnen de eerste tien meter van het duiken. Luchtruimten die gevoelig zijn voor barotrauma omvatten de oren en de longen.

Oren

Een barotrauma in het oor is de meest voorkomende verwonding tijdens het duiken. Dit treedt op wanneer de druk buiten het oor groter is dan de druk in het middenoor, en de duiker niet adequaat gelijkmaakt.

Mogelijke symptomen van een oorbarotrauma zijn onder meer:

• Bloed of vloeistoflekkage uit het oor (otorree: oorafscheiding)
• Duizeligheid
• Roodheid of zwelling van het uitwendige oor
• Een vol gevoel in het oor (alsof er water in zit)
• Ernstige oorpijn
• Gedempt gehoor
• Gehoorverlies
• Misselijkheid
• Oorsuizen
• Pijn bij het slikken

De behandeling van deze aandoening kan bestaan uit het gebruik van steroïde neussprays, pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen, een warm kompres, of orale decongestiva zoals pseudo-efedrine om de zwelling van de slijmvliezen te verminderen. Het is belangrijk om nooit te duiken met een verstopte neus of verkoudheid, omdat dit het risico op een barotrauma aanzienlijk verhoogt.

Longen

Een longbarotrauma is een ernstig letsel dat meestal optreedt wanneer een duiker niet goed uitademt of zijn adem inhoudt tijdens het opstijgen. Gecomprimeerd gas in de longen zet uit bij het stijgen, wat kan leiden tot scheuring van het longweefsel als dit niet correct wordt uitgeademd. De longen hebben geen pijnzenuwen zoals andere lichaamsdelen, waardoor een barotrauma vaak optreedt zonder duidelijke waarschuwingssignalen.

Ernstige medische aandoeningen kunnen optreden als gevolg van een longbarotrauma, waaronder mediastinaal emfyseem, subcutaan emfyseem, een klaplong en arteriële gasembolie. Het is essentieel om tijdens het duiken altijd te blijven ademen en nooit de adem in te houden om deze ernstige aandoeningen te voorkomen.

Decompressieziekte

Decompressieziekte (ook wel caissonziekte of duikersziekte genoemd) treedt op wanneer er letsel ontstaat door een snelle afname van de omgevingsdruk. Tijdens het duiken neemt het lichaam stikstof op uit de lucht die de duiker inademt. Wanneer een duiker te snel stijgt, komt de stikstof vrij in de vorm van gasbellen in de weefsels en de bloedbaan, wat kan leiden tot weefselbeschadiging en verstopping van bloedvaten. Hierdoor wordt de bloedtoevoer naar vitale organen belemmerd, wat ernstige gezondheidsrisico's met zich meebrengt.

Symptomen van decompressieziekte zijn onder andere:

• Blaasproblemen
• Duizeligheid en misselijkheid
• Een doof gevoel in de ledematen
• Een gevoel van spelden en naalden (prikkeling en jeuk)
• Huiduitslag
• Jeukende huid
• Gewrichtspijn en spierpijn
• Hoofdpijn
• Vermoeidheid
• Zwakte

Decompressieziekte kan zich enkele uren na een duik ontwikkelen. Bij het optreden van symptomen is onmiddellijke medische hulp vereist, meestal in de vorm van hyperbare zuurstoftherapie in een decompressiekamer.

Paniek bij het duiken of snorkelen

Paniek is een belangrijke factor bij veel duik- of snorkelgerelateerde sterfgevallen. Naarmate paniek toeneemt, stijgt de angst en vermindert het vermogen om rationeel te denken. Een persoon in paniek richt zich vaak op één enkel doel, zoals het bereiken van de oppervlakte, zonder rekening te houden met andere cruciale handelingen, zoals correct uitademen tijdens het stijgen.

Factoren die bijdragen aan het ontstaan van paniek zijn onder andere:

• Omgevingsfactoren zoals koud water, diepte, aanwezigheid van zeedieren en slecht zicht
• Gebrek aan voldoende instructie en training
• Persoonlijke factoren zoals vermoeidheid, medische of fysieke ongeschiktheid, zeeziekte, alcoholgebruik, onervarenheid, overmatige angst, fobieën, eerdere duikongevallen, duizeligheid of desoriëntatie
• Problemen met apparatuur zoals een lage luchtvoorraad of slecht passende uitrusting

Een gedegen opleiding en training, evenals het bewust zijn van persoonlijke grenzen, zijn cruciaal om paniek te voorkomen. Duikers en snorkelaars moeten zich comfortabel voelen met hun uitrusting en omgeving en moeten weten hoe ze adequaat moeten reageren in noodsituaties.

Stikstofnarcose

Stikstofnarcose, ook wel de "diepteroes" genoemd, ontstaat door het inademen van stikstof onder hoge druk, wat optreedt bij diepere duiken. Dit heeft een narcotische werking en kan leiden tot verminderde cognitieve en motorische functies, wat de redenering, het oordeel, het geheugen, de waarneming, de concentratie en de coördinatie (coördinatieproblemen) negatief beïnvloedt. Symptomen kunnen variëren van euforie tot angst of paniek, en kunnen ervoor zorgen dat een duiker roekeloos gedrag vertoont, zoals het negeren van veiligheidsprocedures.

Factoren die de kans op stikstofnarcose vergroten zijn onder andere:

• Koude temperaturen
• Recent alcoholgebruik
• Slecht zicht onder water
• Gebruik van sedativa, zoals zeeziekte medicijnen of marihuana
• Te veel kooldioxide in het bloed door zware inspanning
• Onervarenheid of angst
• Vermoeidheid of overmatige fysieke inspanning

Stikstofnarcose kan worden verminderd door op veiligere diepten te blijven en de juiste duikplanning en -technieken te gebruiken.

Verdrinking

In het water is ademen niet mogelijk, en het inademen van water kan leiden tot verdrinking, wat ernstige verwondingen of zelfs de dood tot gevolg kan hebben. Duik- en snorkelactiviteiten stellen deelnemers in staat de onderwaterwereld te verkennen zonder de ademhalingsfunctie in gevaar te brengen. Om de gezondheidsrisico's te minimaliseren, moeten deelnemers in goede medische conditie verkeren, over de juiste uitrusting beschikken en goed opgeleid zijn.

Verergering van medische aandoeningen

Veel duik- en snorkelincidenten ontstaan doordat een medische aandoening van de deelnemer verergert door de duikomstandigheden. Belangrijke medische aandoeningen die duiken riskant kunnen maken, zijn onder andere:

• Aandoeningen die leiden tot bewustzijnsverlies, zoals epilepsie en diabetes mellitus (suikerziekte)
• Hartaandoeningen (zoals hoge bloeddruk)
• Luchtwegaandoeningen zoals astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen), pneumothorax (klaplong) en congestie (verstopte sinussen)

Personen met dergelijke aandoeningen dienen altijd een arts te raadplegen voordat ze gaan duiken of snorkelen.

Verontreinigde lucht

Ademhalingsgassen voor duikers mogen nooit verontreinigd zijn. Zelfs kleine hoeveelheden verontreinigingen kunnen schadelijke gevolgen hebben voor duikers, en de effecten van deze verontreinigingen nemen toe met de diepte van de duik. Mogelijke verontreinigingen zijn onder andere koolmonoxide en olie, die kunnen leiden tot ernstige gezondheidsproblemen zoals convulsies (stuipen), bewustzijnsverlies en overlijden. Het is essentieel dat compressorsystemen correct worden ontworpen, geïnstalleerd en onderhouden om het risico op verontreiniging te minimaliseren. De gassen moeten regelmatig worden getest om verontreinigingsniveaus te controleren, en er moet altijd een recent testcertificaat beschikbaar zijn voor elke compressor. Hoewel lucht voornamelijk bestaat uit zuurstof en stikstof, kunnen zelfs deze gassen gevaarlijk worden bij diep ademhalen onder druk.

Nieuwe gevaren en aandachtspunten

Gebruik van moderne technologie

Moderne technologieën zoals duikcomputers, sonar, en elektronische navigatieapparatuur kunnen het duiken veiliger maken door nauwkeurige monitoring van diepte, tijd en decompressieverplichtingen. Het is echter van cruciaal belang dat duikers deze technologieën correct gebruiken en hun kennis up-to-date houden.

Veranderende klimatologische omstandigheden

Met de opwarming van de aarde en veranderingen in oceaanstromingen kunnen klimatologische omstandigheden, zoals plotselinge weersveranderingen en veranderende stromingen, onverwachte risico's opleveren voor duikers. Het is belangrijk om altijd lokale weer- en stromingsvoorspellingen te controleren en goed voorbereid te zijn op mogelijke veranderingen tijdens het duiken.r

Lees verder

• Decompressieziekte (duikersziekte): Oorzaken en behandeling