Luchtembolie, oorzaak en symptomen

Embolie is een afsluiting van een ader of slagader waardoor de doorstroming van het bloed stagneert. Dit kan ernstige gevolgen hebben. Het vaakst komt de trombo-embolie voor. Hierbij is een bloedpropje de oorzaak. Daarnaast hebben we de vetembolie en de luchtembolie. Bij de luchtembolie komen er lucht-of gasbellen in de bloedbaan terecht. Deze kunnen voor afsluiting van de (slag)ader zorgen. Oorzaken zijn vaak een operatie of door duiken. De symptomen zijn duidelijk herkenbaar, benauwdheid treedt vaak als eerste op. Behandeling is noodzakelijk, omdat luchtembolie kan leiden tot de dood.

Wat is een luchtembolie?

Een andere benaming voor luchtembolie is aëro-embolie. Het gaat hier om een embolie dat veroorzaakt wordt door lucht. maar wat is een embolie? Bij een embolie gaat het om een afsluiting van een slagader of een ander. Spreken we van embolie, dan bedoelen we daarmee de afsluiting van een ader of slagader veroorzaakt voor een bloedprop. Dit heet ook wel de trombo-embolie. Maar er zijn meerdere vormen van embolie, waaronder de vetembolie en de luchtembolie.

Oorzaken

Bij een luchtembolie is lucht de oorzaak. Deze komt in de bloedbaan (ader of slagader) terecht en vormt daar een luchtbel. Op deze manier wordt de (slag)ader afgesloten en kan er geen bloed meer doorheen stromen. De vraag is hoe deze lucht in de ader terecht komt.

In veel gevallen is de oorzaak te vinden in een geopende ader waarin lucht wordt aangezogen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld een operatie, een infuus of dialyse. Een andere oorzaak is een verhoging van de druk in de longen. Dit ontstaat bijvoorbeeld bij duikers en caissonmedewerkers. We noemen dit ook wel de caissonziekte of decompressieziekte. Maar hoe ontstaat dit dan? Ingeademde lucht bestaat voor 80 procent uit stikstof en slechts 20 procent uit zuurstof. De omgevingsdruk van het lichaam bestaat ook voor 80 procent uit stikstof. We zijn hier dus op ingesteld. Ver onder water is de omgevingsdruk hoger. De longen zetten hierdoor uit doordat de deeldrukken in de longen hoger worden dan die van de opgeloste gassen. Wanneer de duiker te snel stijgt dan daalt de druk te snel. Hierdoor komt er stikstof vrij in het bloed in de vorm van gasbellen. Dit kan de slagaders of aders blokkeren. We spreken nu van luchtembolie.

Er kan een bloedvat in de longen scheuren. Hierdoor wordt er lucht in de aders geperst, afkomstig vanuit de longblaasjes. De lucht stroomt via de linker-harthelft de bloedsomloop in. Dit verschijnsel zien we vooral bij duikers optreden die te snel opstijgen.

Symptomen

De klachten of symptomen van luchtembolie kunnen gelijk zijn aan die van trombo-embolie. Daarnaast is het afhankelijk van waar de lucht zich bevindt en wat de houding van de patiënt is. Bij een liggende houding gaat de lucht naar de rechter-harthelft. De lucht komt in de boezem of in de hartkamer terecht. Door de pompende werking van het hart in combinatie met de aanwezigheid van de lucht, wordt er schuim gevormd. Door deze schuimvorming wordt de doorgang van bloed geblokkeerd. De longen krijgen hierdoor geen of onvoldoende bloedaanvoer meer. Symptomen zij dan ook benauwdheid, kortademigheid, diep adem halen en kuchen. Als gevolg van zuurstoftekort treedt er cyanose op. Bij cyanose kleurt de huid en blauw tot blauwgrijs. De zuurstofverzadiging in het bloed is te laag.

Uiteindelijk raakt de patiënt bewusteloos. De patiënt reageert niet meer op prikkels van buitenaf. Ook pijnprikkels kunnen de patiënt niet wekken. De ademhaling zal steeds trager gaan en het hart stopt uiteindelijk met kloppen als gevolg van zuurstofgebrek. Zonder behandeling is dit dus dodelijk.

Bij een zittende houding zal de lucht naar de hersenen stijgen. Dit komt omdat de gevormde gas-of luchtbellen altijd de weg naar boven toe zoeken. De kleine bloedvaten worden in de hersenen geblokkeerd dor de lucht. Hierdoor kan het bloed niet meer doorstromen. De patiënt hoort voornamelijk een geruis dat in de bloedvaten ontstaat door de lucht die opstijgt. Dit kan zeer ernstig zijn voor de patiënt en deze kan er verward of reageren. Doordat de hersenen minder goed van de aan-of afvoer van bloed worden voorzien, ontstaan er krampen en spasmen. Zonder behandeling kan ook dit dodelijk aflopen.

Behandeling

Luchtembolie verdwijnt niet vanzelf en moet altijd behandeld worden. Zonder behandeling zijn de gevolgen zeer ernstig en kan de dood volgen. Wanneer de patiënt ligt, is het belangrijk dat deze niet op de rechterzij ligt. Bij een rechterzij-ligging zal de lucht zich verplaatsen naar de longen toe. Ook daar zorgt de lucht voor een afsluiting van de aders of slagaders. Leg de patiënt daarom altijd op de linkerzij neer. Omdat de lucht omhoog wil stijgen, is het verstandig het hoofd naar beneden te leggen en de voeten omhoog te leggen. Zo wordt de lucht gedwongen om juist richting de voeten te stijgen. Zolang de lucht maar van het hart, de longen en de hersenen wordt weggevoerd!

Het toedienen van zuurstof is een eerste behandeling. Het gaat hier om 100% zuurstof dat bij veel duikverenigingen aanwezig is. Ook artsen beschikken hierover. Daarnaast zullen de andere symptomen behandeld worden. Duikers zullen behandeld worden in een decompressietank. Dit moet zo snel mogelijk gebeuren. Het teveel aan stikstof zal in een decompressietank oplossen. Vervolgens wordt dit uitgeademd. De luchtdruk wordt langzaam weer aangepast naar het normale niveau. In een decompressietank wordt veelal 100% zuurstof toegevoegd. Op deze manier komt er geen stikstof meer bij en lost de stikstof sneller op.

Wanneer luchtembolie ontstaat aks gevolg van een operatie of een andere medische behandeling, dan zal de arts direct zuurstof toedienen en de overige symptomen bestrijden. Omdat de eerste hulp hier direct aanwezig is, zullen de gevolgen vaak minimaal zijn. maar wanneer luchtembolie optreedt en behandeling enige tijd uitblijft, kan er een herseninfarct of hartinfarct ontstaan. Dit kan zorgen voor blijvende schade.