Patent foramen ovale: Aangeboren hartafwijking

Patent foramen ovale (PFO) is een hartaandoening waarbij een gat tussen de linker- en rechterboezem (bovenste kamers) van het hart tot stand komt. Dit gat bestaat bij iedereen vóór de geboorte, maar sluit meestal kort nadat een baby ter wereld komt. Bij patent foramen ovale sluit het gat niet op natuurlijke wijze nadat een baby is geboren. De aandoening veroorzaakt vrijwel nooit symptomen waardoor een behandeling onnodig is. Sommige patiënten die wel symptomen ervaren of aan andere aandoeningen lijden, hebben wel medicatie en/of een operatie nodig.

• Epidemiologie van patent foramen ovale
• Oorzaken van gat tussen linker- en rechterboezem
• Risicofactoren van aangeboren hartafwijking
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van patent foramen ovale
• Prognose van hartaandoening
• Complicaties
• Preventie van complicaties bij patent foramen ovale
• Praktische omgangstips voor patent foramen ovale
• Regelmatige controle en diagnostische tests
• Levensstijl en risicobeheersing
• Misvattingen rond patent foramen ovale
• Patent foramen ovale is hetzelfde als een hartafwijking
• Patent foramen ovale veroorzaakt altijd een beroerte
• Patent foramen ovale moet altijd operatief worden behandeld
• Patent foramen ovale is de oorzaak van alle hartritmestoornissen
• Patent foramen ovale is zeldzaam
• Patent foramen ovale heeft altijd symptomen
• Patent foramen ovale kan niet behandeld worden zonder operatie

Epidemiologie van patent foramen ovale

Patent foramen ovale komt voor bij ongeveer 25% van de volwassen bevolking, hoewel de meeste gevallen onopgemerkt blijven omdat het geen symptomen veroorzaakt. De aandoening komt even vaak voor bij mannen als bij vrouwen. Anno september 2024 is de prevalentie van PFO wereldwijd vergelijkbaar, hoewel er regionale verschillen kunnen zijn in diagnostische praktijken en bewustzijn over de aandoening.

Oorzaken van gat tussen linker- en rechterboezem

Een foramen ovale laat bloed rond de longen stromen. De longen van een baby zijn niet nodig als de baby in de baarmoeder groeit, dus het gat veroorzaakt geen problemen bij een ongeboren baby. De opening sluit normaal gesproken kort na de geboorte, maar bij sommige baby’s gebeurt dit niet. Bij ongeveer één op vier baby’s sluit de opening nooit. Als het gat zich niet sluit, is sprake van een patent foramen ovale. De oorzaak van een patent foramen ovale is onbekend anno september 2024.

Risicofactoren van aangeboren hartafwijking

Er zijn geen risicofactoren bekend voor de aangeboren hartafwijking. Soms treedt patent foramen ovale wel op in combinatie met andere hartafwijkingen zoals atriale septale aneurysmata of een Chiari-misvorming.

Symptomen

Baby’s met een patent foramen ovale die geen andere hartaandoeningen hebben, vertonen geen symptomen. Af en toe ontstaan wel tekenen zoals:

• een blauwverkleuring van de huid, de lippen of de vingers (cyanose) hetgeen het gevolg is van een tekort aan zuurstof
• hartritmestoornissen
• kortademigheid
• migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn)
• vermoeidheid

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op een ernstigere complicatie van een patent foramen ovale zijn onder meer:

• plotseling optredende kortademigheid
• onverklaarbare bewustzijnsverlies (syncope)
• onverklaarbare beroerte of transient ischemic attack (TIA) bij jonge volwassenen
• ernstige cyanose, vooral tijdens fysieke inspanning

Diagnose en onderzoeken

De arts gebruikt een elektrocardiografie (meting van elektrische activiteit van het hart) om een patent foramen ovale te diagnosticeren. Als hij het patent foramen ovale niet gemakkelijk kan zien, voert de cardioloog een ‘bubbeltest’ uit. Hij injecteert hierbij een zoutoplossing (zout water) in het lichaam terwijl hij tegelijkertijd een echografie van het hart (echocardiografie) uitvoert. Lijdt de baby aan een patent foramen ovale, dan ziet de cardioloog kleine luchtbellen die van de rechterkant naar de linkerkant van het hart bewegen. Ook een echografie van de slokdarm is inzetbaar om de hartaandoening op te sporen.

Behandeling van patent foramen ovale

Deze aandoening behoeft geen medische behandeling, tenzij er andere hartproblemen of symptomen zijn of als de patiënt een beroerte heeft gehad die resulteert uit een bloedstolsel in de hersenen. De behandeling vereist meestal een hartkatheterisatie waarbij de cardioloog het patent foramen ovale permanent afsluit.

Prognose van hartaandoening

Een baby die geen andere hartafwijkingen heeft, heeft een normale gezondheid en levensduur.

Complicaties

Meestal veroorzaakt een patent foramen ovale geen complicaties, tenzij er andere defecten aanwezig zijn. Sommige patiënten lijden aan kortademigheid en lage zuurstofgehaltes van het arteriële bloed wanneer ze zitten of opstaan. Deze zeldzame aandoening staat in medische termen bekend als ‘platypneu-orthodeoxie’. Zeer zelden krijgen patiënten met patent foramen ovale te maken met een bepaald type beroerte, namelijk een paradoxale trombo-embolische beroerte. In een paradoxale beroerte breekt een bloedstolsel dat zich ontwikkelt in een ader (vaak beenaders) af en reist dit naar de rechterkant van het hart. Normaal reist dit stolsel dan door naar de longen, maar bij een patiënt met een patent foramen ovale gaat het stolsel door het gat naar de linkerkant van het hart. Het wordt dan naar de hersenen gepompt en komt daar vast te zitten, waardoor de bloedstroom naar dat deel van de hersenen (beroerte) wordt belemmerd. Sommige patiënten gebruiken medicijnen om bloedstolsels te voorkomen.

Preventie van complicaties bij patent foramen ovale

Er zijn geen bekende preventieve maatregelen om een patent foramen ovale te voorkomen, aangezien de exacte oorzaak onbekend is. Echter, voor patiënten met een verhoogd risico op complicaties zoals beroertes, kan het gebruik van bloedverdunners of antistollingsmedicatie helpen om bloedstolsels te voorkomen. Ook regelmatige controle door een cardioloog is essentieel bij patiënten met een verhoogd risico op complicaties. Voor sommige patiënten kan het sluiten van het PFO via een kathetergebaseerde procedure preventieve voordelen bieden.

Praktische omgangstips voor patent foramen ovale

Patent foramen ovale (PFO) is een aangeboren hartafwijking waarbij een opening tussen de twee hartboezems niet sluit zoals normaal. Meestal veroorzaakt dit geen symptomen, maar in sommige gevallen kan het leiden tot beroertes of andere complicaties. Het beheren van PFO vereist monitoring en het nemen van preventieve maatregelen om het risico op complicaties te verminderen.

Regelmatige controle en diagnostische tests

Hoewel veel mensen met PFO geen symptomen ervaren, is het belangrijk om regelmatig medische controles te ondergaan. Echocardiografie of andere hartonderzoeken kunnen helpen om de grootte van de opening en de toestand van het hart te beoordelen. Patiënten met een geschiedenis van beroertes of andere problemen die verband houden met PFO, moeten mogelijk intensievere opvolging hebben.

Medische professionals kunnen ook besluiten om bloedverdunners of andere medicijnen voor te schrijven om het risico op bloedstolsels te verminderen, vooral als er sprake is van aanvullende risicofactoren zoals hoge bloeddruk of diabetes. Het is belangrijk om alle medicaties strikt te volgen en het gebruik van medicijnen met de arts te bespreken.

Levensstijl en risicobeheersing

Gezonde levensstijlkeuzes zijn essentieel voor het beheer van PFO. Het handhaven van een gezond gewicht, stoppen met roken en regelmatig bewegen kunnen helpen het risico op hartproblemen en beroertes te verlagen. Een evenwichtig voedingspatroon, rijk aan fruit, groenten en gezonde vetten, ondersteunt het hart en het algehele welzijn.

Patiënten met PFO wordt vaak geadviseerd om stress te verminderen en voldoende slaap te krijgen. Stress kan het risico op hartaandoeningen verhogen, dus ontspanningstechnieken zoals meditatie of ademhalingsoefeningen kunnen nuttig zijn.

Misvattingen rond patent foramen ovale

Patent foramen ovale is hetzelfde als een hartafwijking

Een patent foramen ovale (PFO) is geen hartafwijking, maar een onvolledige sluiting van een opening in het hart die normaal gesproken tijdens de geboorte zou moeten sluiten. Het komt voor bij veel mensen zonder enige problemen, en het is pas een zorg als het gepaard gaat met andere complicaties, zoals een beroerte. De meeste mensen met een PFO hebben geen merkbare symptomen of gezondheidsproblemen. Het kan bij toeval worden ontdekt via beeldvormende onderzoeken, zoals echocardiografie, die voor andere medische redenen worden uitgevoerd.

Patent foramen ovale veroorzaakt altijd een beroerte

Hoewel een patent foramen ovale het risico op een beroerte kan verhogen, is dit lang niet altijd het geval. De meeste mensen met een PFO zullen geen beroerte ervaren. De aandoening wordt vaak alleen als risicofactor beschouwd wanneer er andere medische problemen of complicaties optreden, zoals een bloedstolsel dat door de opening beweegt. Het risico op een beroerte kan worden verlaagd door medicatie, zoals medicatie die het bloed verdunt en de kans op stolsels vermindert.

Patent foramen ovale moet altijd operatief worden behandeld

De behandeling van een PFO is meestal niet nodig, tenzij er bijkomende gezondheidsproblemen zijn. Veel mensen hebben een PFO zonder dat dit medische interventie vereist. Wanneer er wel behandeling nodig is, kan dit vaak worden opgelost met medicijnen, zoals medicatie om het risico op bloedstolsels te verminderen, en in sommige gevallen kan een minimaal invasieve procedure worden uitgevoerd om de opening te sluiten. Een operatie is zelden nodig, en vaak is een behandelingsplan gebaseerd op de algehele gezondheid en andere medische factoren van de patiënt.

Patent foramen ovale is de oorzaak van alle hartritmestoornissen

Hoewel een PFO het risico op bepaalde complicaties kan verhogen, zoals een beroerte, is het meestal geen directe oorzaak van hartritmestoornissen. Hartritmestoornissen kunnen door veel verschillende factoren worden veroorzaakt, zoals hoge bloeddruk, hartziekten, of andere genetische aandoeningen. Een PFO is slechts één van de vele mogelijke factoren die van invloed kunnen zijn op het hart. In veel gevallen kunnen hartritmestoornissen worden behandeld met medicatie en andere therapieën.

Patent foramen ovale is zeldzaam

Een patent foramen ovale komt vrij vaak voor, ongeveer 25% van de volwassenen heeft een PFO. Het is een veelvoorkomende anatomische variatie die vaak onopgemerkt blijft en geen problemen veroorzaakt. Veel mensen hebben er hun hele leven geen last van, en het wordt pas ontdekt als er beeldvormende onderzoeken worden uitgevoerd om andere gezondheidsproblemen te evalueren. Deze ontdekking leidt vaak niet tot verdere medische complicaties.

Patent foramen ovale heeft altijd symptomen

De meeste mensen met een PFO ervaren geen symptomen. Het is een aandoening die vaak toevallig wordt ontdekt tijdens beeldvormende onderzoeken, zoals echocardiografie, die om andere redenen worden uitgevoerd. In zeldzame gevallen kan een PFO leiden tot symptomen, vooral als er andere complicaties zijn, zoals het doorstromen van een bloedstolsel naar de hersenen, wat kan leiden tot neurologische symptomen of zelfs een beroerte. Dit wordt vaak verder onderzocht door het uitvoeren van bloedonderzoeken om te kijken of er onderliggende aandoeningen zijn die bijdragen aan de symptomen.

Patent foramen ovale kan niet behandeld worden zonder operatie

Er zijn verschillende behandelingsopties voor PFO's die geen operatie vereisen. In veel gevallen wordt de aandoening behandeld met medicatie, zoals bloedverdunners, om het risico op bloedstolsels te verminderen. In sommige gevallen kan een minimaal invasieve procedure worden uitgevoerd om het gat te sluiten, maar dit is zelden nodig. Operaties zijn doorgaans niet noodzakelijk voor de meeste mensen met een PFO, en de behandelingsaanpak wordt vaak gebaseerd op de gezondheidstoestand van de patiënt en andere risicofactoren.

Lees verder

• Hartkatheterisatie: Procedure voor onderzoek van hart
• Hartgezondheid: Tips voor gezond hart & preventie hartziekte
• Hartrevalidatie: Revalidatieprogramma na hartproblemen
• Aangeboren hartafwijkingen (congenitale hartziekte) bij baby
• Aangeboren afwijkingen: Oorzaken van geboorteafwijkingen