Patent foramen ovale: Aangeboren hartafwijking

Patent foramen ovale (PFO) is een hartaandoening waarbij een gat tussen de linker- en rechterboezem (bovenste kamers) van het hart tot stand komt. Dit gat bestaat bij iedereen vóór de geboorte, maar sluit meestal kort nadat een baby ter wereld komt. Bij patent foramen ovale sluit het gat niet op natuurlijke wijze nadat een baby is geboren. De aandoening veroorzaakt vrijwel nooit symptomen waardoor een behandeling onnodig is. Sommige patiënten die wel symptomen ervaren of aan andere aandoeningen lijden, hebben wel medicatie en/of een operatie nodig.

• Epidemiologie van patent foramen ovale
• Oorzaken van gat tussen linker- en rechterboezem
• Risicofactoren van aangeboren hartafwijking
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van patent foramen ovale
• Prognose van hartaandoening
• Complicaties
• Preventie van complicaties bij patent foramen ovale

Epidemiologie van patent foramen ovale

Patent foramen ovale komt voor bij ongeveer 25% van de volwassen bevolking, hoewel de meeste gevallen onopgemerkt blijven omdat het geen symptomen veroorzaakt. De aandoening komt even vaak voor bij mannen als bij vrouwen. Anno september 2024 is de prevalentie van PFO wereldwijd vergelijkbaar, hoewel er regionale verschillen kunnen zijn in diagnostische praktijken en bewustzijn over de aandoening.

Oorzaken van gat tussen linker- en rechterboezem

Een foramen ovale laat bloed rond de longen stromen. De longen van een baby zijn niet nodig als de baby in de baarmoeder groeit, dus het gat veroorzaakt geen problemen bij een ongeboren baby. De opening sluit normaal gesproken kort na de geboorte, maar bij sommige baby’s gebeurt dit niet. Bij ongeveer één op vier baby’s sluit de opening nooit. Als het gat zich niet sluit, is sprake van een patent foramen ovale. De oorzaak van een patent foramen ovale is onbekend anno september 2024.

Risicofactoren van aangeboren hartafwijking

Er zijn geen risicofactoren bekend voor de aangeboren hartafwijking. Soms treedt patent foramen ovale wel op in combinatie met andere hartafwijkingen zoals atriale septale aneurysmata of een Chiari-misvorming.

Symptomen

Baby’s met een patent foramen ovale die geen andere hartaandoeningen hebben, vertonen geen symptomen. Af en toe ontstaan wel tekenen zoals:

• een blauwverkleuring van de huid, de lippen of de vingers (cyanose) hetgeen het gevolg is van een tekort aan zuurstof
• hartritmestoornissen
• kortademigheid
• migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn)
• vermoeidheid

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op een ernstigere complicatie van een patent foramen ovale zijn onder meer:

• plotseling optredende kortademigheid
• onverklaarbare bewustzijnsverlies (syncope)
• onverklaarbare beroerte of transient ischemic attack (TIA) bij jonge volwassenen
• ernstige cyanose, vooral tijdens fysieke inspanning

Diagnose en onderzoeken

De arts gebruikt een elektrocardiografie (meting van elektrische activiteit van het hart) om een patent foramen ovale te diagnosticeren. Als hij het patent foramen ovale niet gemakkelijk kan zien, voert de cardioloog een ‘bubbeltest’ uit. Hij injecteert hierbij een zoutoplossing (zout water) in het lichaam terwijl hij tegelijkertijd een echografie van het hart (echocardiografie) uitvoert. Lijdt de baby aan een patent foramen ovale, dan ziet de cardioloog kleine luchtbellen die van de rechterkant naar de linkerkant van het hart bewegen. Ook een echografie van de slokdarm is inzetbaar om de hartaandoening op te sporen.

Behandeling van patent foramen ovale

Deze aandoening behoeft geen medische behandeling, tenzij er andere hartproblemen of symptomen zijn of als de patiënt een beroerte heeft gehad die resulteert uit een bloedstolsel in de hersenen. De behandeling vereist meestal een hartkatheterisatie waarbij de cardioloog het patent foramen ovale permanent afsluit.

Prognose van hartaandoening

Een baby die geen andere hartafwijkingen heeft, heeft een normale gezondheid en levensduur.

Complicaties

Meestal veroorzaakt een patent foramen ovale geen complicaties, tenzij er andere defecten aanwezig zijn. Sommige patiënten lijden aan kortademigheid en lage zuurstofgehaltes van het arteriële bloed wanneer ze zitten of opstaan. Deze zeldzame aandoening staat in medische termen bekend als ‘platypneu-orthodeoxie’. Zeer zelden krijgen patiënten met patent foramen ovale te maken met een bepaald type beroerte, namelijk een paradoxale trombo-embolische beroerte. In een paradoxale beroerte breekt een bloedstolsel dat zich ontwikkelt in een ader (vaak beenaders) af en reist dit naar de rechterkant van het hart. Normaal reist dit stolsel dan door naar de longen, maar bij een patiënt met een patent foramen ovale gaat het stolsel door het gat naar de linkerkant van het hart. Het wordt dan naar de hersenen gepompt en komt daar vast te zitten, waardoor de bloedstroom naar dat deel van de hersenen (beroerte) wordt belemmerd. Sommige patiënten gebruiken medicijnen om bloedstolsels te voorkomen.

Preventie van complicaties bij patent foramen ovale

Er zijn geen bekende preventieve maatregelen om een patent foramen ovale te voorkomen, aangezien de exacte oorzaak onbekend is. Echter, voor patiënten met een verhoogd risico op complicaties zoals beroertes, kan het gebruik van bloedverdunners of antistollingsmedicatie helpen om bloedstolsels te voorkomen. Ook regelmatige controle door een cardioloog is essentieel bij patiënten met een verhoogd risico op complicaties. Voor sommige patiënten kan het sluiten van het PFO via een kathetergebaseerde procedure preventieve voordelen bieden.

Lees verder

• Hartkatheterisatie: Procedure voor onderzoek van hart
• Hartgezondheid: Tips voor gezond hart & preventie hartziekte
• Hartrevalidatie: Revalidatieprogramma na hartproblemen
• Aangeboren hartafwijkingen (congenitale hartziekte) bij baby
• Aangeboren afwijkingen: Oorzaken van geboorteafwijkingen