Ziekte van Osgood-Schlatter: Pijn en zwelling onder knie

De ziekte van Osgood-Schlatter is een aandoening waarbij het bot en de omliggende zachte weefsels net onder de knie ontstoken zijn. Meestal is herhaalde spanning de oorzaak van de ziekte. Pijn, zwelling en gevoeligheid net onder de knie zijn de belangrijkste symptomen. De behandeling bestaat uit onder andere het vermijden van activiteiten die de problemen veroorzaken en enkele andere zelfzorgmaatregelen, al is soms wel een medische behandeling nodig om het probleem te verhelpen. OSD verdwijnt wanneer een patiënt stopt met groeien en veroorzaakt meestal geen blijvende problemen. Dankzij enkele tips is het mogelijk om het risico op de ziekte van Osgood-Schlatter zo veel mogelijk te beperken. De aandoening is vernoemd naar Robert Bayley Osgood (1873-1956), een Amerikaanse orthopedisch chirurg, en Carl B. Schlatter (1864–1934), een Zwitserse chirurg, die de aandoening onafhankelijk in 1903 beschreven.

• Oorzaken: Ontsteking van bot en omliggend zacht weefsel onder knie
• Risicofactoren van ziekte van Osgood-Schlatter
• Symptomen: Pijn en zwelling onder knie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van aandoening
• Relatieve rust
• Ondersteuning
• Fysiotherapie
• Pijnstilling
• Chirurgie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van herhaalde spanning of stress op de groeiplaat

Oorzaken: Ontsteking van bot en omliggend zacht weefsel onder knie

Bij de ziekte van Osgood-Schlatter ontstaat een ontsteking van het bot en het omliggende zachte weefsel net onder de knie. Dit treedt op op het punt waar het scheenbeen zich aan de pees van de knieschijf hecht. De ziekte van Osgood-Schlatter resulteert meestal uit herhaalde spanning of stress op de groeiplaat van het bovenste scheenbeen. De aandoening treedt meestal op tijdens groeispurten, wanneer botten, spieren, pezen en andere structuren snel veranderen.

Risicofactoren van ziekte van Osgood-Schlatter

De ziekte van Osgood-Schlatter komt vaker voor bij jongens en meisjes van tien tot achttien jaar oud die samenvalt met periodes van de groeispurt. De aandoening is drie keer vaker aanwezig bij jongens dan bij meisjes. Mogelijk is dit te wijten aan een grotere deelname van jongens aan sport- en risicovolle activiteiten.

Andere factoren die het risico op het krijgen van deze aandoening verhogen, zijn onder meer:

• activiteiten die druk leggen op de patellapees, zoals joggen, hardlopen, springen en plotseling draaien
• een snelle groeispurt
• overgewicht

Symptomen: Pijn en zwelling onder knie

De ziekte van Osgood-Schlatter kan leidt voornamelijk tot pijn, zwelling en/of gevoeligheid net onder de knie die meestal verergert tijdens een lichamelijke activiteit (vooral rennen, springen, trappen oplopen en heuvels oplopen) en verbetert in rust. De kniepijn ontstaat vaak geleidelijk maar verschijnt soms ook plotseling. Door ernstige pijn gaan patiënten mogelijk mank lopen. De afleveringen van kniepijn duren meestal enkele weken tot maanden. Verder is een gezwollen, pijnlijke bult net onder de knie zichtbaar. Één of beide knieën zijn getroffen en de pijn is dan mogelijk erger in de éne knie dan in de andere knie. De opflakkeringen van pijn keren tot slot mogelijk terug.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
Nadat de symptomen, lichamelijke activiteiten en medische geschiedenis gemeld zijn aan de arts, volgt een lichamelijk onderzoek van de knie. De arts bestelt mogelijk beeldvormende onderzoeken om de lichaamsstructuren in beeld te brengen. Dit gebeurt met een röntgenfoto of echografie.

Differentiële diagnose
Het Sinding-Larsen en Johansson-syndroom is een aandoening met vergelijkbare tekenen, maar hierbij is de knieschijfpees en het onderste deel van het patellabot betrokken, in plaats van de bovenste deel van het scheenbeen. Ook de ziekte van Sever (pijnlijke hielaandoening bij kinderen) vertoont vergelijkbare tekenen; de achillespeesbevestiging aan de hiel is hierbij getroffen.

Behandeling van aandoening

Relatieve rust

Het gebied heeft tijd nodig om te genezen. Daarom moet een patiënt activiteiten die stress op de knieschijf leggen, vermijden. De patiënt moet de activiteiten stopzetten totdat de zwelling en pijn verdwenen zijn. Iets minder stressvolle activiteiten zoals zwemmen of wandelen zijn vaak wel toegestaan en zelfs aanbevolen.

Ondersteuning

De arts adviseert sporadisch om het getroffen gebied te stabiliseren en te ondersteunen tijdens het genezingsproces. Hiervoor draagt de patiënt een speciale brace of een elastisch verband. Dit is wel zelden nodig en leidt ook niet altijd tot een snelle oplossing. Het dragen van een brace vermindert echter ook de pijn.

Fysiotherapie

Fysiotherapie is soms nodig om de aangetaste spieren te versterken. De fysiotherapeut werkt vooral aan de verbetering van de kracht van quadriceps-, hamstring- en gastrocnemius-spieren.

Pijnstilling

Om de pijn en zwelling te verminderen, mag een patiënt tijdens een aanval van pijn of na het sporten ijs gewikkeld in een doek op het gebied plaatsen. Verder zijn vrij verkrijgbare pijnstillers zoals paracetamol of NSAID’s (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) zoals ibuprofen en naproxen toegestaan. Aspirine is echter niet aanbevolen voor kinderen met een huidige of recente virale infectie doordat dit het risico op het Reye-syndroom (zwelling van de lever en zwelling van de hersenen) verhoogt. In ernstige gevallen dient de arts een lokale injectie met corticosteroïden toe.

Chirurgie

Als de knieschijfpees van het scheenbeen is weggetrokken, is een operatie nodig om de pees te repareren en botfragmenten te verwijderen. In de meeste gevallen is een operatie echter niet nodig.

Prognose

De pijn die gepaard gaat met de ziekte van Osgood-Schlatter verdwijnt meestal spontaan wanneer de botten en pezen zijn uitgegroeid. De symptomen verdwijnen vaak ook dankzij de behandeling, maar ze keren mogelijk 12 tot 24 maanden terug voordat volledige een oplossing is bereikt bij skeletrijpheid. In sommige gevallen verdwijnen de symptomen niet totdat de patiënt helemaal volgroeid is. Bij ongeveer 10% van de patiënten blijven de symptomen aanwezig in de volwassenheid, ondanks alle conservatieve maatregelen. De bult is mogelijk wel permanent.

Complicaties

Af en toe ontstaan functionele beperkingen en blijft de pijn ook aanwezig in de volwassenheid.

Preventie van herhaalde spanning of stress op de groeiplaat

Enkele tips voorkomen de ziekte van Osgood-Schlatter of vermijden een herhaling van de aandoening:

• kinderen laten deelnemen aan verschillende sporten om herhaalde stress te voorkomen
• kinderen matige lichaamsbeweging laten uitvoeren en zich pas in één sport specialiseren vanaf de late adolescentie.
• kinderen met overgewicht gewicht laten verliezen
• pauzes bij een sport inlassen, zowel tijdens de week als in de loop van het jaar.
• rek- en versterkingsoefeningen voor het scheenbeen / de knieschijfpees laten uitvoeren door een fysiotherapeut (een verwijzing van de arts is hiervoor nodig)

Lees verder

• Kniepijn: Oorzaken pijnlijke knie (pijn aan kniegewricht)
• Gezwollen knie: Oorzaken & behandeling van zwelling van knie
• Groeipijnen: Spierpijn & spierkrampen aan benen bij kinderen