Patellaire tendinitis: Overbelasting van patellapees in knie

Patellaire tendinitis, ook bekend als patellapees tendinitis, is een aandoening waarbij de patellapees, die de knieschijf met het scheenbeen verbindt, overbelast raakt. Dit leidt tot kleine scheurtjes op de aanhechtingspunten van de pees, die essentieel is voor het recht trekken van de knie. Deze blessure komt vaak voor bij atleten die veel springen en krachtig landen. Patiënten ervaren meestal pijn en gevoeligheid net onder de knieschijf en kunnen zwakte in de knie voelen. Patellaire tendinitis ontwikkelt zich doorgaans geleidelijk, waardoor het voor artsen niet altijd eenvoudig is om de diagnose te stellen. Patiënten die voortdurende knieklachten ervaren, moeten een arts raadplegen voor een juiste diagnose en behandeling. Rust en ondersteuning van de knie zijn cruciaal voor herstel, en als de pijn aanhoudt, kan verdere medische en fysiotherapeutische behandeling nodig zijn.

• Synoniemen van patellaire tendinitis
• Epidemiologie
• Prevalentie bij atleten
• Demografische verdeling
• Invloed van sociale factoren
• Mechanisme
• Biomechanische factoren
• Cellulaire en weefselveranderingen
• Chronische belasting en herstelmechanismen
• Oorzaken van patellaire tendinitis
• Risicofactoren van patellaire tendinitis
• Intrinsieke factoren
• Extrinsieke factoren
• Omgevingsfactoren
• Risicogroepen
• Sporters met hoge belasting
• Fysiek intensieve beroepen
• Recreatieve sporters
• Symptomen: Pijn en zwakte rond de knie
• Alarmsymptomen
• Chronische pijn
• Zwelling en verdikking
• Functioneel verlies
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose
• Herstel bij conservatieve behandeling
• Langetermijncomplicaties
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen van patellaire tendinitis

Patellaire tendinitis staat ook bekend onder verschillende andere namen:

• Jumpers knee (springersknie)
• Patella tendinopathie
• Patellaire tendinopathie
• Patellaire tendinosis
• Patellaire tendonitis
• Patellapeestendinopathie

Tendinopathie verwijst naar een aandoening van de pees waarbij schade door herhaalde belasting of veroudering optreedt. Dit kan leiden tot een degeneratie van de peesstructuur zonder duidelijke ontsteking. Tendinitis daarentegen betreft een ontsteking van de pees, hoewel dit zelden de oorzaak is van kniepijn.

Epidemiologie

Prevalentie bij atleten

Patellaire tendinitis, vaak aangeduid als springersknie, komt veelvuldig voor bij sporters die herhaaldelijk hun knieën belasten. Uit grootschalige epidemiologische onderzoeken blijkt dat de prevalentie onder atleten die springen en landen, zoals basketbal- en volleybalspelers, kan oplopen tot 40%. In minder intensieve sporten, zoals wandelen of zwemmen, is de aandoening zeldzamer. De prevalentie verschilt ook regionaal, waarbij landen met een sterkere focus op competitieve sporten hogere cijfers rapporteren.

Demografische verdeling

Patellaire tendinitis komt vaker voor bij jongvolwassenen, met een piekleeftijd tussen 15 en 30 jaar. Dit komt door de verhoogde sportieve activiteit en de mate van fysieke belasting in deze levensfase. Mannen worden vaker getroffen dan vrouwen, deels door verschillen in deelname aan sporten met een hoge belasting en deels door anatomische variaties zoals een grotere spiermassa en kracht. Daarnaast kan hormonale invloed bij vrouwen een beschermende rol spelen tegen peesschade.

Invloed van sociale factoren

Sociale factoren, zoals toegang tot sportfaciliteiten en deelname aan georganiseerde sporten, spelen een belangrijke rol. Mensen in stedelijke gebieden met uitgebreide sportinfrastructuur vertonen een hogere incidentie van patellaire tendinitis. Bovendien kan druk om te presteren in competitieve omgevingen het risico vergroten.

Mechanisme

Biomechanische factoren

Patellaire tendinitis ontstaat door herhaalde overbelasting van de patellapees, met name tijdens sprongen en landingen. De biomechanica van deze bewegingen genereert enorme krachten, soms tot tien keer het lichaamsgewicht. Knie-uitlijning, voetpronatie en spieronevenwichtigheden kunnen deze krachten verder verhogen, wat leidt tot microtrauma's en degeneratieve veranderingen in de pees.

Cellulaire en weefselveranderingen

Onder de microscoop toont de patellapees bij tendinitis tekenen van degeneratie, waaronder verlies van de normale collageenstructuur en een verhoogde aanwezigheid van onrijpe, chaotisch georganiseerde vezels. Dit gaat gepaard met een toename van matrixmetalloproteïnases, enzymen die collageen afbreken. Hoewel ontstekingscellen vaak afwezig zijn, wijzen veranderingen in cellulaire activiteit op een chronisch degeneratief proces.

Chronische belasting en herstelmechanismen

Bij langdurige belasting raakt het natuurlijke herstelproces van de pees verstoord. Normaal gesproken worden microtrauma’s hersteld tijdens rustperiodes, maar bij aanhoudende belasting kan dit proces worden overbelast, wat leidt tot progressieve beschadiging. Factoren zoals slechte voeding, slaaptekort en onvoldoende revalidatie kunnen dit proces verergeren.

Oorzaken van patellaire tendinitis

Patellaire tendinitis ontstaat wanneer de patellapees, die de knieschijf met het scheenbeen verbindt, overbelast raakt. Dit komt vaak voor bij atleten die veel springen of hard landen, zoals basketbalspelers en volleyballers. Door herhaalde belasting ontstaan kleine scheurtjes in het peesweefsel, wat kan leiden tot ontsteking en pijn. Herhaalde stress kan sneller leiden tot schade dan het lichaam kan herstellen, waardoor de symptomen verergeren.

Risicofactoren van patellaire tendinitis

De kans op het ontwikkelen van patellaire tendinitis wordt vergroot door herhaalde activiteiten die een grote belasting op de knie veroorzaken. Atleten die regelmatig springen en landen, zoals in basketbal en volleybal, lopen een hoger risico. Andere risicofactoren zijn onder meer trainen op harde oppervlakken, zoals beton, en een onvoldoende warming-up of rek- en strekoefeningen. De aandoening komt het vaakst voor bij tieners en volwassenen tussen de twintig en dertig jaar. Personen met een hoger lichaamsgewicht kunnen ook een verhoogd risico hebben, omdat extra gewicht de druk op de knieën verhoogt.

Intrinsieke factoren

Intrinsieke risicofactoren omvatten anatomische en fysiologische kenmerken zoals voetstandafwijkingen, beenlengteverschillen en een zwakke core-spiergroep. Deze factoren verhogen de asymmetrische belasting op de knieën en kunnen bijdragen aan overbelasting van de patellapees. Leeftijd is ook een intrinsieke risicofactor: jongvolwassenen ervaren een hoger risico door hun hogere activiteitenniveau, terwijl ouderen vaak minder risico lopen door verminderde sportdeelname.

Extrinsieke factoren

Externe risicofactoren omvatten slechte trainingspraktijken, zoals onvoldoende warming-up, overmatige trainingsvolumes en een abrupte toename van trainingsintensiteit. Slecht schoeisel met onvoldoende demping en het trainen op harde oppervlakken vergroten de impactkrachten op de knie en verhogen het risico op letsel. Daarnaast kunnen psychosociale factoren, zoals prestatiedruk en stress, leiden tot onbewuste veranderingen in trainingsgewoonten die het risico vergroten.

Omgevingsfactoren

Omgevingsomstandigheden, zoals koud weer, kunnen bijdragen aan verhoogde spierspanning en verminderde flexibiliteit, wat de kans op letsel vergroot. Sporten op slecht onderhouden velden of met gebrekkige apparatuur kan ook het risico verhogen.

Risicogroepen

Sporters met hoge belasting

Sporters in hoogintensieve sporten zoals basketbal, volleybal, voetbal en atletiek behoren tot de grootste risicogroepen. Deze sporten vereisen herhaalde sprongen, sprints en plotselinge richtingsveranderingen, wat een constante belasting op de patellapees veroorzaakt. Vooral elite-atleten die dagelijks trainen lopen een verhoogd risico vanwege het gebrek aan voldoende hersteltijd.

Fysiek intensieve beroepen

Personen die werkzaam zijn in fysiek zware beroepen, zoals bouwvakkers, verpleegkundigen en landarbeiders, worden ook als risicogroep beschouwd. Deze beroepen vereisen vaak langdurige kniebuigingen, hurkposities en zware lichamelijke arbeid, wat de patellapees kan overbelasten.

Recreatieve sporters

Zelfs recreatieve sporters lopen risico, vooral wanneer ze onregelmatig trainen of onvoldoende aandacht besteden aan techniek en herstel. Het gebrek aan professionele begeleiding kan leiden tot slechte gewoonten die de belasting op de pezen vergroten.

Symptomen: Pijn en zwakte rond de knie

Patellaire tendinitis ontwikkelt zich geleidelijk. De belangrijkste symptomen zijn pijn en gevoeligheid net onder de knieschijf. De pijn begint vaak na fysieke activiteit en verergert bij springen, rennen of landen. Patiënten merken mogelijk ook zwakte in de knie tijdens activiteiten die druk uitoefenen op het kniegewricht. Het gebied net onder de knieschijf kan gevoelig zijn bij aanraking, en de knie kan stijf of strak aanvoelen, vooral 's ochtends. In geval van een grote scheur van de patellapees kan een volledige scheur optreden waarbij de pees van de knieschijf losraakt. Dit kan gepaard gaan met een scheurend of knallend geluid (gewrichtsgeluiden), intense pijn, zwelling en blauwe plekken. Lopen en het strekken van het been kunnen moeilijk worden.

Alarmsymptomen

Chronische pijn

Pijn die aanhoudt gedurende weken of maanden, zelfs na rust, is een belangrijk alarmsymptoom. Deze pijn concentreert zich meestal rond de onderpool van de knieschijf en verergert bij activiteit. Chronische pijn kan duiden op aanzienlijke peesdegeneratie en vereist onmiddellijke medische beoordeling.

Zwelling en verdikking

Zwelling of een zichtbare verdikking van de patellapees kan wijzen op ernstigere schade. In gevorderde stadia kan de pees stugger aanvoelen en kan er sprake zijn van duidelijke bewegingsbeperking.

Functioneel verlies

Een verminderd vermogen om dagelijkse activiteiten zoals traplopen, hurken of opstaan uit een zittende positie uit te voeren, is een belangrijk teken van functionele beperking. Dit symptoom kan wijzen op een progressieve verslechtering van de pees en vereist medische interventie.

Diagnose en onderzoeken

Een arts of fysiotherapeut diagnosticeert patellaire tendinitis door te vragen naar de symptomen, de medische voorgeschiedenis en de trainingsroutine van de patiënt. Het onderzoeken van het bewegingsbereik van de knie en het uitvoeren van druktests op het getroffen gebied helpen ook bij de diagnose. Soms kan een MRI-scan of röntgenfoto worden aangevraagd om ernstigere scheuren te onderzoeken en te controleren of de knieschijf correct gepositioneerd is.

Behandeling

Zelfzorg

Een vroege behandeling van patellaire tendinitis is essentieel voor een snel en volledig herstel. Rust is cruciaal, omdat overbelasting de toestand verergert. Naast rust kan het aanbrengen van ijs op de aangedane knie en het gebruik van ontstekingsremmende medicijnen helpen om de pijn te verlichten. De behandeling kan ook bestaan uit zachte oefeningen om de pees geleidelijk te versterken, afhankelijk van de ernst van het letsel, de leeftijd en de activiteitenniveau van de patiënt.

Professionele medische behandeling

Bij aanhoudende klachten of ernstige gevallen kan een arts adviseren om een kniebrace te dragen om de knie te stabiliseren en de pees te ondersteunen tijdens het genezingsproces. De brace wordt doorgaans drie tot zes weken gedragen, en de patiënt kan krukken gebruiken om het gewicht te verlichten. Fysiotherapie kan helpen om de beweging geleidelijk te herstellen en biedt advies over versterkings- en rekoefeningen die thuis kunnen worden uitgevoerd. Bij een volledige scheur kan een operatie nodig zijn om de pees opnieuw aan de knieschijf te bevestigen, met een herstelperiode die tot zes maanden kan duren.

Prognose

Herstel bij conservatieve behandeling

Met vroege interventie en een goed uitgewerkt revalidatieprogramma herstellen de meeste patiënten volledig binnen zes maanden. Conservatieve behandelingen, zoals fysiotherapie, peesontlastende oefeningen en gerichte spierversterking, zijn effectief in de meeste gevallen. Regelmatige opvolging is essentieel om de voortgang te monitoren en terugval te voorkomen.

Langetermijncomplicaties

In ernstige gevallen, of wanneer de aandoening onbehandeld blijft, kan patellaire tendinitis leiden tot blijvende pijn en beperking. Peesscheuren zijn een zeldzame maar mogelijke complicatie. Bij chronische gevallen kan chirurgische ingreep nodig zijn, wat de hersteltijd aanzienlijk verlengt.

Complicaties

Onbehandelde patellaire tendinitis kan leiden tot chronische pijn en langdurige beperkingen in de kniefunctionaliteit. Ernstige gevallen kunnen leiden tot een volledige scheur van de pees, wat ingrijpender herstel en mogelijk chirurgische interventie vereist.

Preventie

Na herstel van patellaire tendinitis kunnen de volgende maatregelen helpen om toekomstige verwondingen te voorkomen, evenals voor degenen die sporten waarbij springen en harde landingen gebruikelijk zijn:

• Uitgebreide afkoeling en rek- en strekoefeningen na het sporten
• Zorgvuldige warming-up en rek- en strekoefeningen vóór de training
• Draag kniesteunen tijdens het sporten om extra ondersteuning te bieden
• Voer oefeningen uit om de beenspieren te versterken en de knieën te ondersteunen
• Vermijd springen en landen op zeer harde oppervlakken zoals beton

Door deze preventieve maatregelen te volgen, kunnen atleten en actieve individuen het risico op patellaire tendinitis en andere knieblessures aanzienlijk verminderen.

Lees verder

• Kniepijn: Oorzaken pijnlijke knie (pijn aan kniegewricht)
• Tendinitis (peesontsteking): Ontsteking van pees met pijn