Endometriose: Pijn rond menstruatie bij vrouw

Endometriose ontstaat wanneer cellen van het baarmoederslijmvlies (endometrium) zich buiten de baarmoeder in andere delen van het lichaam nestelen. Deze aandoening heeft een onbekende oorzaak en veroorzaakt vaak geen symptomen. Wanneer symptomen zich wel voordoen, zijn de meest voorkomende klachten pijn, bloedingsproblemen en moeite om zwanger te worden. De diagnose wordt meestal gesteld met behulp van een laparoscopie, een inwendig kijkonderzoek van de buikholte. De behandeling van endometriose omvat zowel medicatie als chirurgie, gericht op pijnverlichting en behandeling van onvruchtbaarheid, indien een zwangerschap gewenst is.

• Terminologie
• Epidemiologie
• Prevalentie
• Diagnose en onderdiagnose
• Geografische variaties
• Mechanisme
• Retrograde menstruatie
• Genetische factoren
• Immuunrespons en ontsteking
• Oorzaken: Cellen van baarmoederslijmvlies in andere lichaamsdelen
• Risicofactoren voor endometriose
• Risicogroepen
• Tieners en jonge vrouwen
• Vrouwen met een familiegeschiedenis
• Vrouwen met chronische pijn of onvruchtbaarheid
• Symptomen: Pijn rondom de menstruatie bij vrouwen
• Alarmsymptomen
• Ernstige menstruatiepijn
• Chronische bekkenpijn
• Pijn bij seks en bij het urineren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Medicatie en chirurgie
• Prognose
• Langdurige symptomen en onvruchtbaarheid
• Behandelingsmogelijkheden
• Complicaties
• Preventie
• Vroegtijdige diagnose en behandeling
• Hormonale therapieën
• Gezonde levensstijl

Terminologie

Endometriose dient niet verward te worden met endometritis. Bij endometritis is er sprake van een ontsteking van het baarmoederslijmvlies, wat leidt tot pijn in de onderbuik en koorts.

Epidemiologie

Endometriose is een veelvoorkomende maar vaak onbegrepen aandoening die zich voordoet wanneer weefsel dat lijkt op het baarmoederslijmvlies (endometrium) buiten de baarmoeder groeit. De aandoening heeft invloed op vrouwen in hun reproductieve jaren, meestal tussen de leeftijd van 25 en 40 jaar, en wordt vaak geassocieerd met onvruchtbaarheid en chronische pijn.

Prevalentie

Endometriose komt voor bij ongeveer 10-15% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd wereldwijd. De prevalentie kan echter variëren afhankelijk van de bevolkingsgroep en de diagnostische methoden die worden gebruikt. Het wordt geschat dat 20-40% van de vrouwen die lijden aan onvruchtbaarheid ook endometriose hebben.

Diagnose en onderdiagnose

Ondanks de hoge prevalentie wordt endometriose vaak niet meteen gediagnosticeerd. Het kan jarenlang onopgemerkt blijven, aangezien de symptomen, zoals pijnlijke menstruaties en chronische buikpijn, soms als normaal worden beschouwd. Het kan gemiddeld 6-10 jaar duren voordat de juiste diagnose wordt gesteld.

Geografische variaties

Endometriose komt wereldwijd voor, maar het wordt vaker gediagnosticeerd in westerse landen, mogelijk vanwege de bredere toegang tot medische zorg en diagnostische technieken zoals laparoscopie. In minder ontwikkelde landen is het mogelijk dat de aandoening ondergediagnosticeerd blijft door gebrek aan toegang tot zorg of bewustwording.

Mechanisme

Het mechanisme van endometriose is nog niet volledig begrepen, maar het wordt geassocieerd met verschillende factoren die bijdragen aan de groei van endometriaal weefsel buiten de baarmoeder. Genetische factoren, immuunresponsen en hormonale invloeden spelen allemaal een rol in het ontstaan van de aandoening.

Retrograde menstruatie

Een van de meest aanvaarde theorieën over het ontstaan van endometriose is retrograde menstruatie, waarbij menstruatiebloed met endometriaal weefsel via de eileiders in de buikholte terugstroomt in plaats van het lichaam te verlaten. Dit weefsel kan zich hechten aan organen zoals de eierstokken, de eileiders of de blaas, waar het verder groeit en ontsteekt.

Genetische factoren

Genetica speelt een cruciale rol in het ontstaan van endometriose. Vrouwen met een familielid die ook endometriose heeft, hebben een verhoogd risico om de aandoening te ontwikkelen. Genetische predisposities kunnen de immuunrespons en de hormonale regulatie beïnvloeden, waardoor de groei van endometriaal weefsel buiten de baarmoeder wordt bevorderd.

Immuunrespons en ontsteking

Bij vrouwen met endometriose is er vaak een verstoorde immuunrespons, waardoor het lichaam niet in staat is om het abnormale weefsel effectief te verwijderen. Dit kan leiden tot chronische ontsteking en littekenweefsel, wat de symptomen van de aandoening verergert.

Oorzaken: Cellen van baarmoederslijmvlies in andere lichaamsdelen

Endometriose ontstaat wanneer cellen die normaal gesproken het baarmoederslijmvlies bedekken, zich buiten de baarmoeder in andere delen van het lichaam nestelen. Normaal gesproken produceren de eierstokken maandelijks hormonen die ervoor zorgen dat de baarmoederwandcellen zwellen en verdikken. Tijdens de menstruatie worden deze cellen samen met bloed en weefsel via de vagina afgevoerd.

Bij endometriose groeit dit baarmoederslijmvliesachtige weefsel buiten de baarmoeder, zoals in de bekleding van het bekkengebied, de blaas, de darmen, de eierstokken of het rectum. Dit weefsel blijft in het lichaam en reageert op de hormonale veranderingen van de menstruatiecyclus, waardoor het groeit en bloedt. Dit kan leiden tot ontsteking, pijn en andere symptomen doordat bloed en weefsel zich rond het gezwel ophopen.

De exacte oorzaak van endometriose is onbekend. Een theorie is dat tijdens de menstruatie cellen via de eileiders terug het bekken in worden gespoeld en zich daar hechten. Deze achterwaartse stroming van cellen gebeurt bij veel vrouwen, wat suggereert dat andere factoren, zoals het immuunsysteem, een rol kunnen spelen.

Risicofactoren voor endometriose

Endometriose komt vaker voor bij vrouwen met de volgende risicofactoren:

• Alcoholmisbruik
• Baarmoederafwijkingen
• Menopauze op latere leeftijd
• Een gesloten maagdenvlies dat de doorstroming van menstruatiebloed blokkeert
• Een lagere body mass index
• Een moeder of zus met endometriose
• Frequente of langdurige menstruaties
• Nooit kinderen gehad (nullipara)
• Vroeg beginnen met menstrueren
• Voeding rijk aan rood vlees, transvetten of geraffineerde suikers

Risicogroepen

Hoewel endometriose vrouwen van alle leeftijden kan treffen, zijn er specifieke groepen die een hoger risico lopen op het ontwikkelen van de aandoening.

Tieners en jonge vrouwen

Endometriose wordt vaak gediagnosticeerd bij vrouwen van 25 tot 40 jaar, maar het kan ook al op jonge leeftijd beginnen. Tieners die hevige menstruatiepijn ervaren, kunnen mogelijk endometriose hebben, hoewel het vaak moeilijk te diagnosticeren is op deze leeftijd.

Vrouwen met een familiegeschiedenis

Vrouwen die een moeder of zus hebben met endometriose lopen een verhoogd risico om de aandoening zelf te ontwikkelen. De genetische aanleg voor endometriose kan de kans op het ontwikkelen van de aandoening aanzienlijk verhogen.

Vrouwen met chronische pijn of onvruchtbaarheid

Vrouwen die chronische bekkenpijn of problemen met onvruchtbaarheid ervaren, moeten mogelijk worden gecontroleerd op endometriose. Aangezien deze aandoening vaak gepaard gaat met onvruchtbaarheid, wordt het vaak ontdekt bij vrouwen die medische hulp zoeken vanwege deze problemen.

Symptomen: Pijn rondom de menstruatie bij vrouwen

De symptomen van endometriose variëren sterk van vrouw tot vrouw. Sommige vrouwen hebben veel endometrioseweefsel maar ervaren weinig symptomen, terwijl anderen met relatief weinig weefsel ernstige klachten kunnen hebben. Veelvoorkomende symptomen zijn:

• Pijnlijke menstruatie: Pijn en krampen voor en tijdens de menstruatie.
• Chronische buikpijn: Pijn in de onderbuik, ook buiten de menstruatieperiode.
• Darmkrampen: Krampen die ongeveer twee weken voor de menstruatie beginnen en aanhouden tijdens de menstruatie.
• Pijn tijdens geslachtsgemeenschap: Pijn tijdens of na de seks.
• Vaginaal bloedverlies na het Vrijen: Onregelmatig bloedverlies na geslachtsgemeenschap.
• Pijn bij ontlasting of urineren: Pijn bij de ontlasting of tijdens het urineren.
• Bekkenpijn en lage rugpijn: Pijn in het bekken en de lage rug.
• Andere symptomen: Aanhoudende vermoeidheid, uitputting, bloedingen uit het rectum, bloed in de ontlasting, en in zeldzame gevallen bloed ophoesten als endometrioseweefsel in de longen terechtkomt.

Alarmsymptomen

De symptomen van endometriose kunnen variëren van mild tot ernstig, en ze kunnen het dagelijks leven van een vrouw aanzienlijk verstoren. Het is belangrijk om alarmbellen te herkennen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van deze aandoening.

Ernstige menstruatiepijn

Een van de meest voorkomende symptomen van endometriose is hevige menstruatiepijn die niet reageert op standaard pijnstillers. De pijn is vaak erger dan wat typisch wordt ervaren bij reguliere menstruaties en kan invloed hebben op het functioneren van de patiënt.

Chronische bekkenpijn

Veel vrouwen met endometriose ervaren chronische bekkenpijn die niet direct gerelateerd is aan de menstruatiecyclus. De pijn kan constant aanwezig zijn of in periodes komen, en kan ernstig genoeg zijn om dagelijkse activiteiten te belemmeren.

Pijn bij seks en bij het urineren

Vrouwen met endometriose kunnen ook pijn ervaren tijdens of na de geslachtsgemeenschap, vooral als de endometriale weefsels zich in de buurt van de vagina, de baarmoeder of de eileiders bevinden. Ook pijn bij het urineren of ontlasten kan optreden als endometriale laesies de blaas of darmen aantasten.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De diagnose endometriose wordt vaak gesteld door een combinatie van medische geschiedenis, symptomen en gynaecologisch onderzoek. Belangrijke diagnostische technieken zijn onder andere:

• Gynaecologisch onderzoek: Een fysiek onderzoek van het bekkengebied door een arts.
• Transvaginale echografie: Een echografie door de vagina met behulp van geluidsgolven om beelden van de interne structuren te verkrijgen.
• Laparoscopie: Een inwendig kijkonderzoek van het bekken via een klein incisies, waarbij een camera wordt ingebracht om direct te kijken naar endometrioseweefsel.

Differentiële diagnose
Om endometriose te onderscheiden van andere aandoeningen met vergelijkbare symptomen, kan de arts de volgende aandoeningen uitsluiten:

• Appendicitis (ontsteking van het aanhangsel van de blindedarm)
• Chlamydia Urogenitale Infecties
• Cysten
• Diverticulitis
• Blaasontsteking
• Buitenbaarmoederlijke Zwangerschap
• Gonorroe
• Ovariumtorsie (kanteling van de eierstok)
• Salpingitis (ontsteking van de eileiders)

Behandeling: Medicatie en chirurgie

Zelfzorg
Vrouwen met endometriose kunnen hun symptomen verlichten door bepaalde voedingsmiddelen te vermijden. Het is raadzaam om vet voedsel zoals rood vlees, vette vis en bepaalde zuivelproducten te vermijden. Ook cafeïne en alcohol kunnen de symptomen verergeren. Een gezonde en evenwichtige voeding met magere biologische voedingsmiddelen zoals fruit, groenten en wit vlees is aanbevolen. Peulvruchten en noten zijn goede eiwitbronnen, terwijl voedingsmiddelen rijk aan vitaminen, mineralen en vezels zoals bladgroenten, kruisbloemige groenten, vers fruit, granen en zaden het immuunsysteem ondersteunen en helpen bij het elimineren van schadelijke stoffen zoals PCB's.

Medicatie
De behandeling van endometriose hangt af van de ernst van de symptomen, de leeftijd van de patiënte, en eventuele kinderwens. Behandelingen kunnen omvatten:

• Pijnstillers: Vrij verkrijgbare of op doktersvoorschrift verkrijgbare pijnstillers om pijn te verlichten.
• Hormoontherapie: Deze kan bestaan uit de anticonceptiepil, gonadotropine-agonisten of progesteronpillen en -injecties. Hormoontherapie kan symptomen verlichten, maar voorkomt zwangerschap.
• Lichaamsbeweging en ontspanningstechnieken: Deze kunnen bijdragen aan het verminderen van symptomen.

Chirurgie
Bij ernstige symptomen of als andere behandelingen niet effectief zijn, kan een operatie noodzakelijk zijn. Chirurgische opties omvatten:

• Laparotomie: Een operatie waarbij de buik wordt geopend om littekenweefsel en gezwellen te verwijderen.
• Laparoscopie: Een inwendig kijkonderzoek van het buikgebied om endometrioseweefsel te verwijderen.
• Hysterectomie: Verwijdering van de baarmoeder kan overwogen worden, vooral bij vrouwen die geen kinderen willen.

Vrouwen ondergaan meestal elke zes tot twaalf maanden een gynaecologisch onderzoek om de voortgang en ernst van de symptomen te monitoren.

Prognose

De prognose van endometriose hangt sterk af van de ernst van de aandoening en hoe snel de diagnose wordt gesteld. Bij een vroegtijdige diagnose en effectieve behandeling kunnen veel vrouwen hun symptomen goed beheersen.

Langdurige symptomen en onvruchtbaarheid

Endometriose kan leiden tot chronische pijn en onvruchtbaarheid. Het heeft echter niet altijd een negatieve invloed op de levensverwachting. Vrouwen die hun symptomen effectief behandelen, kunnen een normaal leven leiden, hoewel sommige vrouwen na verloop van tijd blijvende vruchtbaarheidsproblemen ervaren.

Behandelingsmogelijkheden

De behandeling van endometriose kan medicamenteus of chirurgisch zijn, afhankelijk van de ernst van de symptomen en de wens om kinderen te krijgen. Medicijnen zoals pijnstillers, hormoontherapie of chirurgische verwijdering van endometriale weefsels kunnen helpen de symptomen te beheersen.

Complicaties

Endometriose kan verschillende complicaties veroorzaken, waaronder:

• Vruchtbaarheidsproblemen: Het kan de vruchtbaarheid beïnvloeden en het moeilijker maken om zwanger te worden.
• Chronische Pijn: Pijn in het bekken die het dagelijks leven kan verstoren.
• Eierstokkanker: Er is een verhoogd risico op eierstokkanker bij endometrioseweefsel na de menopauze.
• Grote Cysten: Abnormaal gevormde holten in het bekken die kunnen scheuren.
• Obstructie: Obstructie van de darmen of urinewegen is zeldzaam maar kan optreden.

Preventie

Er is geen bewezen manier om endometriose volledig te voorkomen. Er zijn echter verschillende strategieën die vrouwen kunnen helpen het risico te verminderen of de symptomen te beheersen.

Vroegtijdige diagnose en behandeling

Vroege detectie van endometriose kan helpen bij het minimaliseren van de symptomen en het voorkomen van onvruchtbaarheid. Vrouwen die hevige menstruatiepijn of chronische bekkenpijn ervaren, moeten medische hulp zoeken om een tijdige diagnose te stellen.

Hormonale therapieën

Hormonale behandelingen, zoals de anticonceptiepil of hormoonspuiten, kunnen helpen de symptomen van endometriose te verminderen door de menstruatiecyclus te reguleren en de productie van oestrogeen te verlagen, wat de groei van endometriaal weefsel buiten de baarmoeder kan remmen.

Gezonde levensstijl

Het handhaven van een gezonde levensstijl met een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging kan het immuunsysteem versterken en de ontstekingsreacties in het lichaam verminderen, wat mogelijk kan helpen bij het beheersen van de symptomen van endometriose.

Lees verder

• Darmendometriose: Baarmoederweefsel groeit op darm
• Menstruele pijn: Krampen en andere symptomen bij menstruatie
• Baarmoeder: Soorten aandoeningen aan uterus bij vrouwen