Endometriose: Pijn rond menstruatie bij vrouw

Endometriose treedt op wanneer cellen van het slijmvlies van de baarmoeder (uterus) in andere delen van het lichaam groeien. Deze aandoening met onbekende oorsprong veroorzaakt zelden symptomen. Treden deze wel op, dan zijn de meest voorkomende symptomen pijn, bloedingsproblemen en problemen om zwanger te geraken. Meestal gebeurt de diagnose met behulp van een laparoscopie, een inwendig kijkonderzoek van het buikgebied. De behandeling van endometriose bestaat uit medicijnen en chirurgie voor zowel de verlichting van de pijn als de behandeling van onvruchtbaarheid als een zwangerschap gewenst is.

• Terminologie
• Epidemiologie endometriose
• Oorzaken: Cellen van slijmvlies baarmoeder in andere lichaamsdelen
• Risicofactoren aandoening bij vrouw
• Symptomen: Pijn rond de menstruatie bij vrouwen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met medicatie of operatie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Terminologie

Endometriose valt niet te verwarren met endometritis. Bij deze laatste aandoening is het baarmoederslijmvlies ontstoken, wat gepaard gaat met pijn in de onderbuik en koorts.

Epidemiologie endometriose

Endometriosis komt vaak voor en is soms familiaal. Vaak start endometriose wanneer een vrouw begint te menstrueren, maar veelal gebeurt de diagnose pas tussen de leeftijd van 25-35 jaar.

Oorzaken: Cellen van slijmvlies baarmoeder in andere lichaamsdelen

De eierstokken van een vrouw produceren maandelijks hormonen die ervoor zorgen dat de epitheelcellen van de baarmoeder zwellen en verdikken. De baarmoeder werpt deze cellen samen met bloed en weefsel af via de vagina bij de menstruatie.

Endometriose treedt op wanneer deze cellen buiten de baarmoeder in andere lichaamsdelen groeien. Dit weefsel bevindt zich dan in de bekleding van het bekkengebied, de blaas, de darm, de eierstokken, het rectum (endeldarm) of andere lichaamsgebieden.

Deze gezwellen blijven in het lichaam, en ze vergroten niet bij de menstruatie. Deze gezwellen reageren net als de baarmoedercellen op de hormonen van de eierstokken. Ze groeien en bloeden wanneer een vrouw menstrueert. Na verloop van tijd gebeurt een opbouw van bloed en weefsel rond het gezwel, wat leidt tot pijn en andere symptomen.

De precieze oorzaak van endometriose is onbekend. Mogelijk verplaatsen de cellen zich tijdens de menstruatie terug naar het bekken via de eileiders, alwaar de cellen zich vasthechten en groeien. Deze achterwaartse stroming van cellen gebeurt echter bij veel vrouwen, en daarom geloven onderzoekers dat het immuunsysteem mogelijk een rol speelt in de totstandkoming van endometriose.

Risicofactoren aandoening bij vrouw

Endometriose komt vaker voor bij vrouwen die:

• alcohol misbruiken
• baarmoederafwijkingen hebben
• de menopauze doorlopen op oudere leeftijd
• een gesloten maagdenvlies hebben dat de doorstroming van het menstruatiebloed in de menstruatieperiode blokkeert
• een lagere body mass index hebben
• een moeder of zus hebben met endometriose
• frequente maandstonden hebben, of maandstonden hebben die langer dan één week aanhouden
• nooit kinderen hebben gehad (nullipara)
• op jonge leeftijd zijn beginnen menstrueren
• voeding met veel rood vlees, transvetten of geraffineerde suikers nuttigen

Symptomen: Pijn rond de menstruatie bij vrouwen

Patiëntes ervaren vooral pijn die varieert. Sommige vrouwen hebben bijvoorbeeld veel weefsel in het bekkengebied en helemaal geen pijn, terwijl vrouwen met erg weinig weefsel heel ernstige symptomen ervaren.

De patiënte heeft een pijnlijke menstruatie en pijn in de onderbuik (chronische buikpijn) voor en tijdens de menstruatie. Tevens ervaart de vrouw gelijkmatige milde tot ernstige darmkrampen die ongeveer twee weken voor de menstruatie starten en aanhouden tijdens de menstruatie. Pijn tijdens of na de geslachtsgemeenschap en vaginaal bloedverlies na het vrijen zijn andere mogelijke symptomen. Ook heeft de patiënte pijn bij de ontlasting of het urineren, bekkenpijn of lage rugpijn. Soms komt een witte tepelafscheiding tot stand. Andere symptomen omvatten aanhoudende uitputting en vermoeidheid, bloedingen uit het rectum of bloed in de ontlasting en bloed ophoesten (zeldzame complicatie wanneer endometrioseweefsel in de longen terechtkomt).

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een gynaecologisch onderzoek uit in combinatie met een transvaginale echografie (onderzoek van vagina via geluidsgolven met behulp van een sonde) en/of een laparoscopie van het bekkengebied.

Differentiële diagnose

Dankzij de gynaecologische onderzoeken is de arts in staat om volgende aandoeningen uit te sluiten waarvan het klinisch beeld gelijkaardig is als dit van endometriose:

• appendicitis (een ontsteking van het aanhangsel van de blindedarm)
• Chlamydia urogenitale Infecties
• cysten
• diverticulitis
• een blaasontsteking bij vrouwen
• een buitenbaarmoederlijke zwangerschap
• gonorroe
• ovariumtorsie (een kanteling van de eierstok)
• salpingitis (eileiderontsteking: ontsteking van het slijmvlies van de eileiders of salpinges)

Behandeling met medicatie of operatie

Zelfzorg

Vrouwen met endometriose vermijden het beste vet voedsel zoals rood vlees, vette vis en bepaalde zuivelproducten, en cafeïne en alcohol. Deze voedingsmiddelen bevatten namelijk een hogere concentratie van polychloorbifenylen (PCB's), die het risico op endometriose verhogen, de symptomen verergeren of de werking van het immuunsysteem beïnvloeden. Een gezonde en evenwichtige voeding met magere biologische voedingsmiddelen zoals fruit, groenten en wit vlees is vereist. Peulvruchten en noten zijn bovendien een goede bron van eiwitten, terwijl de voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitaminen, mineralen en vezels zoals bladgroenten en kruisbloemige groenten, vers fruit, granen en zaden het immuunsysteem stimuleren en PCB's helpen elimineren uit het lichaam.

Medicatie

De patiënte krijgt een behandeling die afhangt van haar leeftijd, de ernst van de symptomen en de ziekte, en de mogelijke kinderwens. De behandeling bestaat uit vrij verkrijgbare of op doktersvoorschrift verkrijgbare pijnstillers, lichaamsbeweging en ontspanningstechnieken. Ook hormoontherapie is een mogelijkheid, al is een zwangerschap dan niet mogelijk. De vrouw neemt dan de anticonceptiepil, gonadotropine-agonist geneesmiddelen of progesteron pillen of injecties.

Operatie

Bij ernstige pijn is een operatie nodig. Enkele chirurgische technieken omvatten een laparotomie (chirurgisch openen van de buik en littekenweefsel en gezwellen verwijderen), een laparoscopie (inwendig kijkonderzoek van het buikgebied), een hysterectomie (chirurgische verwijdering van baarmoeder).

Verder krijgt de vrouw elke zes tot twaalf maanden een gynaecologisch onderzoek om de ernst van de symptomen op te volgen.

Prognose

Hormoontherapie en een laparoscopie genezen endometriose niet. Bij sommige vrouwen verlichten deze behandelingen de symptomen wel gedurende vele jaren. De chirurgische verwijdering van de baarmoeder, eileiders en beide eierstokken (een hysterectomie) biedt de beste kans op genezing.

Complicaties

Endometriose leidt mogelijk tot vruchtbaarheidsproblemen waardoor een zwangerschap bemoeilijkt is. De meeste vrouwen met milde symptomen zijn echter nog steeds in staat om zwanger te geraken. Een laparoscopie verbetert de kansen op een zwangerschap. Vruchtbaarheidsbehandelingen zijn mogelijk indien de patiënte niet zwanger wordt.

Andere complicaties van endometriose omvatten:

• chronische pijn in het bekken wat interfereert met de activiteiten dagelijks leven
• eierstokkanker op het gebied van weefselgroei na de menopauze.
• grote cysten (abnormaal gevormde holten in lichaam) in het bekken die openbreken (scheuren)
• obstructie (verstopping) van darmen of urinewegen (zeldzaam)

Preventie

De anticonceptiepil voorkomt of vertraagt de ontwikkeling van endometriose.

Lees verder

• Darmendometriose: Baarmoederweefsel groeit op darm
• Menstruele pijn: Krampen en andere symptomen bij menstruatie
• Baarmoeder: Soorten aandoeningen aan uterus bij vrouwen