Darmendometriose: Baarmoederweefsel groeit op darm

Endometriumweefsel (baarmoederweefsel) groeit normaal gesproken in de baarmoeder en is nodig om het lichaam voor te bereiden op de ovulatie (eisprong) en een mogelijke bevruchting. Bij endometriose groeit het baarmoederweefsel op andere plaatsen in het lichaam. Bij darmendometriose groeit het endometriumweefsel bijvoorbeeld op de darm. Deze aandoening veroorzaakt onder andere bekkenpijn, diarree en pijn bij het maken van de stoelgang. Medicatie en chirurgie zijn de belangrijkste behandelingen voor endometriose van de darm.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Theorieën
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Pijnstillers
• Hormoontherapie
• Chirurgie
• Dieet
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Endometriose is een veel voorkomende aandoening die naar schatting 10% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd treft. Darmendometriose is een subtype waarbij het endometriumweefsel op de darm groeit. De prevalentie van darmendometriose wordt geschat op 5% van alle vrouwen met endometriose. De aandoening komt vaker voor bij vrouwen met een familiegeschiedenis van endometriose en kan beginnen bij de eerste menstruatie of later in de reproductieve levensfase.

Oorzaken

Het endometriumweefsel, dat normaal gesproken groeit in de baarmoeder, bestaat uit bloedcellen en bindweefsel. Het verdikt elke maand totdat het tijdens de menstruatie verdwijnt als een bevruchting niet optreedt. Wanneer het weefsel abnormaal buiten de baarmoeder groeit, zoals op de darm, verdikt het endometriumweefsel nog meer in reactie op hormonen. Omdat dit endometriumweefsel het lichaam niet kan verlaten, veroorzaakt het verschillende symptomen. De darm is na de geslachtsorganen de meest voorkomende locatie waar abnormaal endometriumweefsel kan groeien.

Theorieën

Onderzoekers weten anno september 2024 nog steeds niet waarom endometriumweefsel buiten de voortplantingsorganen groeit, zoals op de darm. Diverse theorieën zijn wel bekend. Tijdens de menstruatie stroomt het bloed terug naar de eileiders en het bekken. Sommige delen van dit weefsel hechten zich mogelijk aan de bekleding van de darm. Het is ook mogelijk dat endometriumcellen zich door baarmoederchirurgie in het verleden aan de incisie (chirurgische snede) gaan binden en uiteindelijk naar de darm reizen. Sommige onderzoekers denken dat een onbalans van oestrogeen ook bijdraagt aan endometriose. Genetische factoren spelen mogelijk eveneens een rol. Patiënten met een naast familielid, zoals een moeder of zus, met de aandoening hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van endometriose.

Risicofactoren

Naast genetische aanleg zijn er verschillende risicofactoren die het risico op darmendometriose kunnen verhogen. Deze omvatten:

• Vroeg begin van menstruatie
• Kortere menstruatiecycli
• Laag lichaamsgewicht
• Onregelmatige menstruaties
• Verhoogde blootstelling aan oestrogeen

Symptomen

Abnormaal endometriumweefsel groeit mogelijk op elk deel van de darm. Bij ongeveer negen op de tien patiënten met darmendometriose zijn de endeldarm of het sigmoïd colon (dikke darm) getroffen. Bij één op de tien patiënten is de appendix (wormvormig aanhangsel van de blindedarm) en het ileum (laatste segment van de dunne darm) aangetast. De symptomen van endometriose van de darm zijn variabel en zijn afhankelijk van de menstruatiecyclus van een patiënte. De symptomen verergeren bijvoorbeeld in de dagen voorafgaand aan menstruatiebloedingen. De symptomen van endometriose van de dikke darm verminderen mogelijk wanneer een patiënte de menopauze bereikt en de oestrogeenspiegels dalen.

Een patiënte met darmendometriose ervaart volgende mogelijke tekenen:

• bekkenpijn tijdens de geslachtsgemeenschap
• constipatie
• diarree
• diepe bekkenpijn
• een pijnlijke stoelgang
• rectale bloedingen (soms)

Alarmsymptomen

De alarmsymptomen van darmendometriose kunnen ernstig zijn en vereisen onmiddellijke medische aandacht. Deze symptomen kunnen onder andere omvatten:

• ernstige buikpijn
• onverklaarbare gewichtsverlies
• bloeding uit de anus
• hevige diarree of constipatie

Diagnose en onderzoeken

Omdat de symptomen van endometriose van de darm soms doen denken aan andere intestinale problemen, is het essentieel om aandoeningen uit te sluiten, zoals colitis (dikkedarmontsteking), rectale tumoren en het prikkelbaredarmsyndroom. Na een lichamelijk onderzoek, een gynaecologisch onderzoek, een beoordeling van de symptomen en een medische geschiedenis, bestelt de arts nog aanvullende onderzoeken zoals:

• een CT-scan
• een echografie
• een laparoscopie, een chirurgische procedure om de darm en de buik te bekijken
• een sigmoïdoscopie om de binnenkant van de darmen (laatste gedeelte van dikke darm) te bekijken

Behandeling

Anno september 2024 is er geen remedie voor endometriose, maar er zijn veel behandelingen beschikbaar. De behandeling van endometriose van de darm hangt af van de ernst van de symptomen, van de algehele gezondheid en ook of een zwangerschap gewenst is.

Pijnstillers

Als de symptomen mild zijn, mag de patiënte vrij verkrijgbare of voorgeschreven pijnstillers nemen. Het medicijn stopt de abnormale weefselgroei niet, maar verlicht de pijn en het ongemak.

Hormoontherapie

Een hormonale behandeling is inzetbaar om darmendometriose te behandelen. Deze medicijnen bevatten oestrogeen en/of progesteron en voorkomen de opbouw van endometriumweefsel. Hierdoor neemt ook de weefselgroei op de darm af. Ook schrijft de arts soms gonadotropine-releasing hormoon voor, hetgeen de ovulatie en de groei van het baarmoederweefsel voorkomt. De symptomen komen mogelijk wel terug wanneer een patiënte stopt met het nemen van de hormonen.

Chirurgie

Soms is een operatie aanbevolen als de hormoontherapie de symptomen niet verlicht of als een vrouw zwanger wil worden. Voor het bepalen van het type operatie kijkt de arts of sprake is van diepe of oppervlakkige darmendometriose. In één procedure verwijdert de chirurg het endometriumweefsel op de darm maar houdt hij de darmen intact. Als de endometriumgroei diep zit, verwijdert de chirurg de letsels en sluit hij eventuele gaten in de darm. In ernstige gevallen verwijdert de chirurg een gedeelte van de darm met endometriumweefsel voordat hij de resterende delen van de darmen opnieuw aan elkaar hecht.

Dieet

Het eten van fruit en groenten of het volgen van het FODMAP-dieet verlicht mogelijk de symptomen van endometriose, al geldt dit niet voor alle patiënten.

Prognose

De vooruitzichten voor patiënten met endometriose in de darm zijn afhankelijk van de ernst van de symptomen en de effectiviteit van de behandeling. Endometriose is een chronische aandoening, maar diverse behandelingen, zoals hormoontherapie en chirurgie, verminderen de tekenen. In veel gevallen verlichten de symptomen van darmendometriose door de gedaalde oestrogeenspiegels na de menopauze.

Complicaties

Endometriose in de darm tast soms de vruchtbaarheid aan, vooral wanneer de aandoening eveneens de eierstokken en andere bekkenorganen treft. Tot de helft van de vrouwen met deze aandoening heeft problemen met zwanger worden. Chirurgie voor endometriose kan het risico op infecties of darmobstructies verhogen.

Preventie

De oorzaak van darmendometriose is nog niet volledig begrepen, en er zijn geen bewezen preventieve maatregelen. Wel kunnen vrouwen met een verhoogd risico op endometriose profiteren van regelmatige medische controles en het volgen van gezonde levensstijlgewoonten om het risico te minimaliseren. Dit kan onder andere het behouden van een gezond gewicht, een evenwichtige voeding en het vermijden van schadelijke stoffen omvatten.

Lees verder

• Endometriose: Pijn rond menstruatie bij vrouw
• Bekkenpijn: Pijn in het bekkengebied bij mannen en vrouwen